Ένα μουσείο εξολοκλήρου για παιδιά

Με αφορμή το βιβλίο Το δικό μου μουσείο που παρουσιάζει στα παιδιά, ακόμη και προσχολικής ηλικίας, με απλό τρόπο διάφορα είδη μουσείων, η σκέψη μου οδηγείται σε ένα από τα πιο υπέροχα μουσεία για παιδιά που υπάρχουν στην Ελλάδα, φυσικά στην Αθήνα. Πρόκειται για ένα μουσείου που δεν είναι ακριβώς μουσείο, αλλά έχει ενδιαφέρον που του έχει δοθεί αυτός ο τίτλος, το οποίο απευθύνεται αποκλειστικά στο παιδί. Είναι ένα μουσείο με στόχο να καλύψει τις ανάγκες του παιδιού τόσο για παιχνίδι όσο για μάθηση. Το παιδί κινείται ελεύθερα και μπορεί να επεξεργαστεί ό,τι του κάνει εντύπωση.

Περί μουσείων λόγος

Ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο για όλους εμάς που αγαπάμε τα μουσεία και θέλουμε να μυήσουμε τα παιδιά μας στις τακτικές επισκέψεις αλλά και να τους γνωρίσουμε τι εστί μουσείο, είναι το βιβλίο «Το δικό μου μουσείο» της Emma Lewis. Νιώθω ότι γεμίζει ένα πολύ μεγάλο εκδοτικό κενό αναφορικά με τη μουσειακή παιδεία ως προς τις μικρές ηλικίες.

Μια βόλτα στο Παρίσι

Μια εκδρομή εκτός του μικρού μας κόσμου είναι πάντοτε μια καλή ιδέα κι όταν αυτή η εκδρομή στο εξωτερικό μπορεί να συνδυαστεί με προηγούμενη γνώση τότε αισθάνομαι πολύ τυχερή. Ένας ταξιδιωτικός οδηγός για παιδιά είναι μια υπέροχη ιδέα, σχεδόν δεν θα μπορούσα να το πιστέψω ότι κρατώ στα χέρια μου αυτό που δεν ήξερα ότι ήθελα με τον τίτλο «Μια βόλτα στο Παρίσι» από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Γιαγιόι Κουσάμα

Θα γράψω ξανά για την εξέλιξη των παιδικών βιβλίων που είναι η πιο μεγάλη από κάθε άλλη κατηγορία βιβλίου. Θα πω ξανά ποσό εντυπωσιασμένη είμαι με το πλήθος των παιδικών βιβλίων που γράφεται και εκδίδεται. Και θα συνεχίσω να αφήνω εδώ παιδικά βιβλία που με έχουν εντυπωσιάσει και βαθύτατα συγκινήσει. Γιατί προφανώς κυκλοφορούν και παιδικά βιβλία όχι και τόσο καλά μέσα στη θάλασσα της εκδοτικής βιβλιοπαραγωγής, των πληρωμένων εκδόσεων και των αυτοεκδόσεων. Όταν συναντηθώ με ένα αριστούργημα η χαρά μου δεν περιγράφεται. Και να ξέρετε από τα εκατοντάδες βιβλία που έχω διαβάσει, ξεφυλλίσει, ακουμπήσει τίποτα άλλο δεν με συγκίνησε πιο πολύ, τίποτα άλλο δεν μου προσέφερε περισσότερη γνώση, από τα παιδικά βιβλία που διαβάζω τώρα στην κόρη μου.

Όταν τα αγάλματα μιλούν

"Οι νύχτες στο μουσείο, αντίθετα με ό,τι μπορεί να πιστεύουν οι περισσότεροι, είναι μαγικές, γεμάτες ψιθύρους και κίνηση. Μόλις αρχίζει να σουρουπώνει, μπορείς να διακρίνεις στο βλέμμα των αγαλμάτων την ανυπομονησία τους, την προσμονή τους. Είμαι πια βέβαιη πως όλοι το ήξεραν. Πως τις νύχτες τα αγάλματα ζωντανεύουν, εννοώ."

Αυτό το παιδικό βιβλίο είναι ένα ακόμη εξαιρετικό βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί τόσο από παιδιά, άνω των 11 ετών, όσο και από ενήλικες. Μαγική ιστορία που συνδυάζει αληθινά ιστορικά γεγονότα αλλά και μυθοπλασία. Η ιστορία του κοριτσιού που μιλούσε με τα αγάλματα είναι κάτι περισσότερο από την ανάγνωση ενός λογοτεχνικού βιβλίου. Είναι η ιστορία ενός διαφορετικού κοριτσιού, όχι τόσο γιατί γεννήθηκε με ενάμιση χέρι, όσο γιατί είχε την τύχη να κατανοήσει την αξία ενός μουσείου, μαζί με αυτήν και οι εξίσου τυχεροί αναγνώστες του βιβλίου. Τα εκθέματα του ομορφότερου μουσείου της Ελλάδας, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, είναι κάτι παραπάνω από εκθέματα για την ηρωίδα του βιβλίου. Είναι οι φίλοι της, τόσο τέλειοι παρόλες τις ατέλειες τους, όπως κι εκείνη άλλωστε, είναι τα παιχνίδια της που της διηγούνται ιστορίες. Τα αγάλματα κινούνται μαζί της στο χώρο και στο χρόνο, χορεύουν, τραγουδούν, αγγίζουν τα αστέρια, χαμογελούν, δακρύζουν. Ζουν μαζί της.

Ώρα για εκδρομή

Τυχερός όποιος αγαπά να εξερευνά τα μέρη γύρω του και δεν ησυχάζει αν δεν πάει μια εκδρομή έστω κοντινή.  Τα χρήματα είναι ένας αρνητικός παράγοντας αλλά προσωπικά προτιμώ να στερηθώ πολλά για να κερδίσω μία εκδρομή, μια βόλτα σε νέα μέρη. Η Αθήνα συγκεντρώνει τα πάντα αλλά η επίσκεψη σε ένα νέο μέρος είναι κάτι το διαφορετικό. Κι υπάρχουν πολλά μέρη γύρω της που μπορεί να επισκεφθεί κάποιος ακόμη και αυθημερόν. Η Πελοπόννησος είναι ιδανικός προορισμός για τους κατοίκους της πρωτεύουσας, τόσο για το καλοκαίρι όσο για το χειμώνα. Καθώς τώρα το χειμώνα η θάλασσα δεν με πολύ συγκινεί, ένας ορεινός προορισμός είναι ότι πρέπει ειδικά κι αν έχει και λίγο χιόνι αλλά κι αν δεν έχει, το κρύο, το τζάκι, οι καμινάδες που αχνίζουν, τα έλατα, δημιουργούν ένα αγαπημένο χειμωνιάτικο σκηνικό. Στο κέντρο της Πελοποννήσου βρίσκεται ο νομός Αρκαδίας, ο οποίος συγκεντρώνει μερικά πανέμορφα χωριά στο ορεινά του, συγκεκριμένα στην επαρχία της Γορτυνίας. Ένα από αυτά, είναι η παραμυθένια Δημητσάνα που αν ακόμη δεν έχεις επισκεφθεί πρέπει να το κάνεις.

Παρένθεση για προσωπική ιστορία. Η Δημητσάνα είναι ένα μέρος που κάποτε είχα σκεφθεί ότι θα μπορούσα να μείνω μόνιμα εκεί. Το 2009 είχε ανακοινωθεί μια προκήρυξη που θα στελέχωνε ΓΑΚ και ιστορικές βιβλιοθήκες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας με αρχειονόμους, προκήρυξη που τελικά ποτέ δεν εκδόθηκε γιατί τη σταμάτησε η κρίση. Εγώ όμως είχα την ευκαιρία (που δεν μου ξαναδόθηκε από τότε) έστω και για ένα μικρό διάστημα να σκεφτώ ότι θα μπορούσα να διαλέξω ένα μέρος για μόνιμη εργασία. Κι όσο κι αν ακούγεται παράξενο, αυτό το μέρος είχα σκεφτεί κι ας μην το είχα ποτέ μου επισκεφθεί. Μου αρκούσε η ιστορία του για να αποφασίσω ότι θα ήθελα να μείνω εκεί για πάντα.

Η Δημητσάνα απέχει από την Τρίπολη 48 χλμ. κι από την Αθήνα 200 χλμ., ενώ ο ταξιδιώτης που έρχεται από την Αθήνα θα έχει την ευκαιρία να περάσει και να δει μερικά ακόμη όμορφα χωριά όπως το Λεβίδη και τη Βυτίνα με το χιονοδρομικό κέντρο δίπλα της. Μα πιο αρχοντική από όλα είναι αναμφισβήτητα  η Δημητσάνα, πρωτεύουσα της επαρχίας άλλωστε, με 340 κάτοικους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.000 μ. κι είναι απίστευτα γραφική, με τα πανέμορφα πετρόκτιστα αρχοντικά, ανακαινισμένα στο σύνολό τους, με τα λιθόστρωτα δρομάκια να περπατήσεις. Έχει κι ορισμένα σπουδαία αξιοθέατα, φυσικά πρώτο και καλύτερο η ιστορικότατη βιβλιοθήκη της, η οποία ιδρύθηκε το 1764 και συστεγάζεται μαζί με το δημοτικό σχολείο σε ένα ιστορικό κτίριο που στέγαζε τη Σχολή της Δημητσάνας μέρος της οποίας ήταν και η βιβλιοθήκη. Παρόλο που κατά τη διάρκεια της Επανάστασης οι σελίδες των βιβλίων της χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή φυσιγγίων, σήμερα αριθμεί περισσότερα από 35.000 τεκμήρια μεταξύ αυτών και σπάνιες εκδόσεις ενώ διαθέτει και τμήμα χειρογράφων με 200 κώδικες και λυτά έγγραφα. Είναι ανοιχτή Τρίτη με Σάββατο και δυστυχώς εγώ πήγα την Κυριακή που ήταν κλειστή. Έκατσα όμως στα παγκάκια απ' έξω να θαυμάσω το κτίριο, τη θέα και κλεφτά με φαντάστηκα να εργάζομαι εκεί, να ανεβαίνω αυτά τα σκαλιά για να... ξύπνησα με σκοπό να συνεχίσω τη βόλτα.

Ένα ακόμη αξιοθέατο είναι το αρχοντικό στο οποίο γεννήθηκε ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε', ενώ μετά τον οικισμό βρίσκεται το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, ένα από τα εννέα άκρως εντυπωσιακά θεματικά μουσεία της τράπεζας Πειραιώς. Εδώ έχουν αξιοποιηθεί κι έχουν αποκατασταθεί υδατοκίνητες εγκαταστάσεις και μηχανήματα που χρησιμοποιούσαν ανέκαθεν οι κάτοικοι της περιοχής εκμεταλλευόμενοι τα νερά του Λούσιου ποταμού. Ο επισκέπτης μπορεί να δει πως δούλευαν με τη δύναμη του νερού αλευρόμυλοι, ρακοκάζονα, βυρσοδεψεία αλλά και μπαρουτόμυλοι. Φυσικά υπάρχουν πολλές γουστόζικες καφετέριες ορισμένες με θέα στα βουνά και πολλές ταβέρνες που όπως σε όλα τα τουριστικά μέρη είναι πολύ ακριβές κάτι που δεν εξαργυρώνεται με την ποιότητα του φαγητού που προσφέρουν. 

Μετά από εννέα χιλιόμετρα βρίσκεται ένα ακόμη χωριό που είναι ακόμη πιο όμορφο και σε κάνει να απορείς πως μπορεί να βρίσκεται το ένα δίπλα στο άλλο. Η Στεμνίτσα είναι κι αυτή κτισμένη στο όρος Μαίναλο στα 1.080 μ. Καθώς μπαίνεις στην πόλη έχεις την ευκαιρία να τη θαυμάσεις πανοραμικά και να αγναντέψεις τις απότομες βουνοκορφές που την περιτριγυρίζουν. Στην πλατεία κάτω από  το περίτεχνο καμπαναριό μπορείς να πιείς έναν καφέ αν σ' αφήσουν οι μυρωδιές από το κρέας που ψήνεται στα κάρβουνα. Κι αν η Δημητσάνα έχει τη βιβλιοθήκη εδώ υπάρχει η δραστήρια Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας που λειτουργεί από το 1976 ενώ σήμερα είναι ΙΕΚ που αποσπά βραβεία και φέρνει νέους ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους έχουν ανοίξει τα μαγαζιά με τα κοσμήματα της Στεμνίτσας συνεχίζοντας μια παράδοση που κρατά από τους μεταβυζαντινούς χρόνους. Υπάρχει ακόμη το Λαογραφικό Μουσείο της που ξεκίνησε να λειτουργεί το 1985 που είναι ανοικτό όλα τα πρωινά εκτός της Τρίτης.

20 χλμ. μετά τη Στεμνίτσα βρίσκεται η λιγότερο τουριστική και πιο ήσυχη Καρύταινα που απέχει 70 χλμ. από την Καλαμάτα. Ο επισκέπτης που έρχεται από την Καλαμάτα έχει την ευκαιρία να δει τις εγκαταστάσεις του ΑΗΣ Μεγαλόπολης, να δει τα τεράστια φουγάρα που δημιουργούν ψεύτικα σύννεφα, τους ατέλειωτους λόφους από λιγνίτη που ετοιμάζεται να καεί για να προσφέρει ρεύμα. Μέσα από κακοσυντηρημένους δρόμους αλλά με όμορφη θέα βλέπεις μπροστά σου την Καρύταινα και το εντυπωσιακό, τουλάχιστον από μακριά, κάστρο της χτισμένο στην κορυφή του λόφου πάνω από τον οικισμό. Αυτή η πανοραμική θέα της που έχει ο επισκέπτης που φθάνει στην Καρύταινα βρίσκονταν αποτυπωμένη στο παλιό χαρτονόμισμα των 5.000 δρχ. Γεμάτη φρεσκοανακαινισμένα πέτρινα αρχοντικά που όμως στην πλειοψηφία τους μοιάζουν άδεια και ακατοίκητα περπατάς τα καλντερίμια της και νιώθεις ότι κάνεις ένα ακόμη ταξίδι στο χρόνο και στην ιστορία. Δίπλα της ο Αλφειός ποταμός που την κάνει ιδανικό προορισμό και για το καλοκαίρι για όσους αρέσκονται στο ράφτινγκ.

Τέτοια όμορφα μέρη έχει λοιπόν η ορεινή Αρκαδία και φυσικά δεν είναι μόνο τα χωριουδάκια αυτά που εγώ επισκέφθηκα για δεύτερη φορά ανήμερα των Χριστουγέννων, τα οποία βέβαια είναι και τα πιο διάσημα και συγκεντρώνουν τον περισσότερο κόσμο τις Κυριακές και τις αργίες. Ακόμη, αξίζουν και οι βόλτες στα βουνά με την ιδιαίτερη χλωρίδα με τα ελατοδάση και τα ποτάμια που τα διασχίζουν καθώς κι η επίσκεψη στις διάφορες ιστορικές μονές. Πάρτε τα βουνά λοιπόν γιατί αξίζει.

Τα μουσεία χθες και σήμερα

Δύο βιβλία που εκδόθηκαν πολύ κοντά χρονικά το ένα στο άλλο αλλά σηματοδοτούν δύο διαφορετικές εποχές στον κόσμο των ελληνικών μουσείων. Το βιβλίο της Ματούλας Σκαλτσά Για τη μουσειολογία και τον πολιτισμό εκδόθηκε το 1999, ενώ το βιβλίο της Μαρίας Οικονόμου Μουσείο: αποθήκη ή ζωντανός οργανισμός εκδόθηκε το 2003. Και τα δύο πραγματεύονται το ίδιο αντικείμενο αλλά με τελείως διαφορετικό τρόπο. 

Το πρώτο πρόκειται για συγκέντρωση διάφορων άρθρων της συγγραφέως που γράφτηκαν μεταξύ των ετών 1990-1998 στις εφημερίδες Τα Νέα και Το Βήμα. Εκείνα τα χρόνια τα μουσεία φαίνεται ότι διέφεραν αισθητά από τα μουσεία που έχουμε τη χαρά να επισκεπτόμαστε σήμερα, ενώ με τον όρο μουσεία ο νους πήγαινε περισσότερο στα αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας καθώς αυτά υπερίσχυαν αριθμητικά. Η Σκαλτσά, ιστορικός τέχνης και μουσειολόγος, μιλούσε για πολιτιστική και μουσειακή πολιτική, μιλούσε για την απραξία του Υπουργείου Πολιτισμού, μιλούσε για την κατάσταση των ελληνικών μουσείων συγκρίνοντάς την με τα μουσεία άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Επίσης, μιλούσε για μουσειολογία σε μια εποχή που οι σπουδές στον αντίστοιχο τομέα δεν είχαν την σημερινή πέραση αλλά και ούτε τον σημερινό αριθμό των ακαδημαϊκών τμημάτων που παρέχουν προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στη μουσειολογία, στη συντήρηση και στη διαχείριση πολιτιστικής κληρονομιάς, από το ένα άκρο περάσαμε στο άλλο. Ακόμη, αναφερόταν σε προσωπικές της εμπειρίες από επισκέψεις μουσείων και αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδας. Μέχρι και για κλοπές εκθεμάτων έκανε λόγο. Τα περιεχόμενα του βιβλίου να δει κανείς θα διασκεδάσει απλά και μόνο με τους τραγελαφικούς τίτλους που έδινε στα άρθρα της που αποτύπωναν την κατάσταση με μερικές λέξεις. Τολμώ να πω ότι διαβάζοντας τα άρθρα διακρίνω διαφορά από το σήμερα. Σίγουρα κάτι έχει αλλάξει, αυτά που περιγράφονται δεν μου θυμίζουν τις δικές μου επισκέψεις στα μουσεία.

Η μεγάλη αλλαγή έγινε την πρώτη δεκαετία του αιώνα που διανύουμε. Τότε ήταν που τα μουσεία υπεδιπλαδιάστηκαν ενώ τα παλαιότερα ανακαινίστηκαν, εκσυγχρονίστηκαν. Τα κτίρια ομόρφυναν, οι συλλογές επανατοπεθετήθηκαν με καλύτερο φωτισμό και πιο κατανοητές σημάνσεις. Απέκτησαν πωλητήρια, καφέ και άνοιξαν τις πόρτες τους στο ευρύ κοινό με πλήθος εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εκδηλώσεων.

Στις πρακτικές αυτές αναφέρεται το δεύτερο βιβλίο. Ξεκινώντας από μια ιστορική αναδρομή των μουσείων καταλήγει στο σήμερα και στην ανάγκη της επικοινωνίας των συλλογών με τον επισκέπτη. Η Οικονόμου αναφέρεται σε ένα μουσείο που παύει να είναι μια αποθήκη εκθεμάτων με μόνο σκοπό τη διατήρησή τους και την επιστημονική μελέτη τους. Αναφέρεται σε ένα μουσείο που κύριο ρόλο διαδραματίζει ο άνθρωπος, η ικανοποίηση του επισκέπτη που έρχεται για εκπαιδευτικούς, ψυχαγωγικούς ή άλλους λόγους. Σκοπός του μουσείου είναι η προσέλκυση με κάθε τρόπο περισσότερου κόσμου ανεξαρτήτως εισοδήματος ή επιπέδου μόρφωσης. "Είναι ενδεικτικό αυτών των αλλαγών ότι το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται σχετικά με τα μουσεία έχει αρχίσει να αλλάζει. Εκεί που παραδοσιακά οι λέξεις που τα χαρακτήριζαν ήταν "ταξινόμηση", "διανόηση", "διδασκαλία", "θαυμασμός", τώρα χρησιμοποιούνται πιο συχνά λέξεις όπως "αισθήματα", "εμπειρίες", "συμμετοχή", "πρόσβαση", "κοινωνική εκδήλωση", αναφέρει χαρακτηριστικά.

Είναι φανερό ότι η αλλαγή στον κόσμο των μουσείων πραγματοποιήθηκε τις καλές εποχές της χώρας που λεφτά υπήρχαν. Πολύ εύκολα όλη αυτή η πρόοδος μπορεί να χαθεί. Σίγουρα τα νέα μουσεία δεν θα κλείσουν ίσως όμως να χάσουν κάτι από τη λάμψη τους αν σταματήσει η πολιτεία να ενδιαφέρεται γι' αυτά. Πολύ εύκολα φεύγει κανείς από την αισιοδοξία της Οικονόμου και ξαναγυρνά στη μίζερη εποχή που περιγράφει μέσα από τα άρθρα της η Σκαλτσά. Κι εξάλλου αυξάνουν οι δημοσιεύσεις που αναφέρονται σε κλειστούς αρχαιολογικούς χώρους ελλείψει προσωπικού.

Και διαβάζοντας όλα αυτά ο νους μου πάει στις βιβλιοθήκες, τι ήταν αυτό που τόσο βίαια τις οδήγησε πάλι πίσω στον περασμένο αιώνα;  Οι κινητές βιβλιοθήκες σκούριασαν, τα έργα ψηφιοποίησης σταμάτησαν, οι εκπαιδευτικές δράσεις γίνονται από εθελοντές δίχως πρόγραμμα και σχέδιο. Εχάθει ο εκσυγχρονισμός εν μία νυκτί ή ποτέ δεν υπήρξε ουσιαστικός εκσυγχρονισμός; 

Η πολιτιστική βιομηχανία της Αθήνας

Καμιά φορά η λογοτεχνία με κουράζει και θέλω να πιάσω στα χέρια μου ένα βιβλίο χωρίς μύθους μα με περισσότερο επιστήμη. Θεωρώ αδικία που ανάμεσα στις τόσες εκδόσεις που εκδίδονται μηνιαίως εκείνα που παρουσιάζονται περισσότερο είναι τα λογοτεχνικά βιβλία.
Για να βρει κανείς βιβλία των αντικειμένων που τον ενδιαφέρουν πρέπει να αφιερώσει αρκετό χρόνο αναζητώντας και ερευνώντας βιβλιογραφίες.
Έτσι, βιβλία που με ενδιαφέρουν καταλήγω να τα ανακαλύπτω αρκετά χρόνια μετά την έκδοσή τους. Φαντάζεστε πόσο τυχερή νιώθω όταν φθάνουν στο email μου τίτλοι που θα ήθελα να είχα διαβάσει.

Κάπως έτσι έμαθα για το βιβλίο "Οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες στην Ελλάδα" του Βασίλη Αυδίκου των εκδόσεων Επίκεντρο.

Το βιβλίο αναφέρεται στους κλάδους πολιτισμού και δημιουργικότητας (ΚΠΔ) που περιλαμβάνουν τις βιομηχανίες των εκδόσεων και εκτυπώσεων, την αρχιτεκτονική και το ειδικευμένο σχέδιο (design), την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, την παραγωγή μουσικής και κινηματογραφικών ταινιών, τις αναπαραστατικές και εικαστικές τέχνες, την παραγωγή διαφημίσεων, τα μουσεία και τις βιβλιοθήκες, τη φωτογραφία και την παραγωγή λογισμικού.
Για όλους αυτούς τους πολύ ενδιαφέροντες κλάδους (άλλους περισσότερο άλλους λιγότερο), ο συγγραφέας του βιβλίου παραθέτει μια σειρά από στατιστικά στοιχεία υπενθυμίζοντας πως στην χώρα μας τα στοιχεία για την πολιτιστική βιομηχανία είναι σχεδόν ανύπαρκτα κι ας ανθεί, όπως φαίνεται από τα νούμερα, η πολιτιστική δημιουργία. Όσο αναφορά τα νούμερα στο χώρο του βιβλίου και των εκδόσεων είναι φανερές οι δράσεις του ΕΚΕΒΙ που οι έρευνες του ήταν μια αρχή, καθώς τα περισσότερα αναφερόμενα στοιχεία σταματούν λίγο πριν το κλείσιμό του.
Ο συγγραφέας στηριζόμενος σε ευρωπαϊκά στοιχεία παρουσιάζει την εικόνα στη χώρα μας αναφορικά με τον κύκλο εργασιών των ΚΠΔ, τον αριθμό των επιχειρήσεων, το φύλο, την ηλικία και τα προσόντα του ανθρωπίνου δυναμικού τους.
Το πέμπτο και πιο ενδιαφέρον κεφάλαιο παρουσιάζει την Αθήνα και τις γειτονιές της μέσα από την πολιτιστική της παραγωγή. Τα θέατρα της Κυψέλης και της Πατησίων, τα Εξάρχεια και η Νεάπολη (πάντα) του βιβλίου, ο Κεραμεικός και το Γκάζι των νέων πολιτιστικών χώρων, το Μεταξουργείο που λόγω της τέχνης και των διάφορων πολιτιστικών δράσεων είχε πάρει τα πάνω του λίγο πριν την κρίση. Με μια πολύ συνοπτική ματιά παρουσιάζεται η ιστορία των περιοχών αυτών, την ιστορία που δημιούργησαν οι κάτοικοί τους και οι βιομηχανίες/ βιοτεχνίες που εγκαταστάθηκαν εκεί.
Οι αριθμοί των πολιτιστικών χώρων που παραθέτονται είναι εντυπωσιακοί. Η Αθήνα έχει 168 θέατρα ενώ το Βερολίνο 56, 801 βιβλιοπωλεία ενώ το Λονδίνο 802, 162 μουσεία ενώ το Παρίσι 137. Σίγουρα δεν είναι η ποσότητα που μετράει αλλά οι αριθμοί κάτι φανερώνουν.
Το βιβλίο, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις ένιωσα ότι περιλαμβάνει απλή παράθεση αριθμών και στατιστικών στοιχείων, συγκεντρώνει ενδιαφέρον πληροφορίες για την πολιτιστική δράση της χώρας και είναι η αρχή ενός διαλόγου που καλό είναι να είναι αέναος γιατί η πολιτιστική βιομηχανία της χώρας μπορεί να γίνει η βαριά βιομηχανία και να συνδυαστεί με τον τουρισμό.
Τέλος, η αναφορά του συγγραφέα για την έμφαση που δίνεται στην πολιτιστική κληρονομιά "η οποία λειτουργεί εις βάρος της σύγχρονης πολιτιστικής παραγωγής που δίνει τόνο του πολιτικού γίγνεσθαι σε μια πόλη και αποτελεί ένα από τα βαρόμετρα της ποιότητας ζωής σε αυτή" πρέπει να ειπωθεί πολλές φορές μέχρι να το καταλάβουν όλοι.

Istanbul Modern

Θέλωντας να αποφύγω την πολυκοσμία, τις ουρές και τα δήθεν, το πρώτο μουσείο που σκέφτηκα να επισκεφθώ δεν ήταν η Αγία Σοφία ή το Τοπ Καπί, αλλά το Istanbul Modern, ένα μουσείο αφιερωμένο στη σύγχρονη τέχνη.
Μη γνωρίζοντας τίποτα για τις τέχνες στην Τουρκία, πήγα στην κατάλληλη πηγή γνώσης.
Το μουσείο βρίσκεται δίπλα από τη θάλασσα, σε ένα υπερσύγχρονο κτίριο. Ανάμεσα από πίνακες και εκθέματα βρίσκονται μεγάλα παράθυρα που ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το ωραίοτερο έργο τέχνης που είναι η θάλασσα του Μαρμαρά αλλά και τα στενά του Βοσπόρου με τους μιναρέδες να ξεχωρίζουν από την απέναντι όχθη.

Οι ελάχιστοι και κυρίως δυτικής προέλευσης επισκέπτες, διευκόλυναν την περιπλάνησή μου και έτσι είχα την ευκαιρία να έχω τον χώρο που χρειάζομαι για να περιεργαστώ ή να συλλογιστώ.

Στη μόνιμη συλλογή του μουσείου παρουσιάζονται και εκτίθενται έργα των κυριότερων Τούρκων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα μαζί με πληροφορίες κοινωνικοπολιτικοοικονομικής φύσεως. 

Οι περισσότεροι πίνακες είναι μεγάλων διαστάσεων με έντονα χρώματα που γεμίζουν τον τοίχο σκέψη, τα γλυπτά διάσπαρτα και αρκετές βιντεοπροβολές ποικίλου περιεχομένου βοηθούν να πάρει μια καλή γεύση ο επισκέπτης από τουρκική μοντέρνα τέχνη. Για τον λόγο αυτό, κατατάσσω το μουσείο αυτό σε ένα χώρο που πρέπει να επισκεφτεί ένας επισκέπτης αυτής της πόλης.

Στο υπόγειο χώρο, εκεί που φιλοξενούταν η περιοδική έκθεση, βρέθηκα σην ευχάριστη θέση να συναντήσω μια υπερσύγχρονη, αλλά παντελώς άδεια από αναγνώστες, βιβλιοθήκη. Μια βιβλιοθήκη προστατευμένη από τζάμι γύρω γύρω, που έδινε την εντύπωση ότι έχει δημιουργηθεί για να είναι αναπόσπαστο κομμάτι του μουσείου. Σαν να σκέφτηκαν ότι ο επισκέπτης πρέπει να συνεχίσει την περιπλάνησή του διαβάζοντας κάποιο από τα εκατοντάδες βιβλία τέχνης που υπήρχαν στα ράφια ή να ενημερωθεί διαβάζοντας τα νέα μέσω των τρεχόντων περιοδικών εκδόσεων. Όμως τα ολοκαίνουρια βιβλία τοποθετημένα στα ράφια σε απόλυτη ευθυγράμμιση έδιναν την εντύπωση ότι η βιβλιοθήκη δεν χρησιμοποιείται. Σαν από ειρωνεία, πάνω στα γραφεία για τους αναγνώστες υπήρχαν ταμπλέτες για περισσότερη βοήθεια στην έρευνα. Έξω από την κύρια είσοδο της βιβλιοθήκης εκατοντάδες βιβλία αιωρούνται πάνω από τα κεφάλια των επισκεπτών δημιουργώντας έναν ουρανό εξωφύλλων.

Νύχτες πρεμιέρας και βιβλιοθήκες

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, στη μεγάλη μας πόλη την εβδομάδα αυτή πραγματοποιείται το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας - Νύχτες Πρεμιέρας. Οι κινηματογράφοι που συμμετέχουν προβάλλουν έως και τρεις διαφορετικές ταινίες ημερησίως και είναι γεμάτοι κόσμο αφού για ορισμένες προβολές τα εισιτήρια έχουν ήδη εξαντληθεί. Τέσσερις δωρεάν προσκλήσεις διανεμήθηκαν ήδη σε 500 ανέργους που είχαν τη διάθεση να περιμένουν στη μεγάλη ουρά με όσους ήθελαν να αποκτήσουν τη δωρεάν είσοδο σε ταινίες της επιλογής τους.
Η χαρά των σινεφίλ!
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ πραγματοποιείται ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα με θέμα Αρχιτεκτονική και Σινεμά, συγκεκριμένα την αρχιτεκτονική εμβληματικών κτηρίων πολιτιστικών λειτουργιών.
Το ειδικό αυτό αφιέρωμα περιλαμβάνει παράλληλες εκδηλώσεις με την προβολή ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που παρουσιάζουν μέσα από το βλέμμα του σκηνοθέτη κτήρια μουσείων, όπερας αλλά και βιβλιοθηκών.
Οι προβολές θα πραγματοποιηθούν στο Γαλλικό Ινστιτούτο στις 23, 25 και 26/9 με δωρεάν είσοδο.
Την Τρίτη το αφιέρωμα ξεκινά με τις προβολές των ντοκιμαντέρ που αφορούν κτήρια βιβλιοθηκών:
Les Architectures du Savoir / Η Αρχιτεκτονική της Γνώσης (1996, 26')
La Bibliotheque Sainte Genevieve / Η Βιβλιοθήκη Sainte Genevieve (2010, 26')
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» - αρχιτέκτων Renzo Piano (10')
Το αναλυτικό πρόγραμμα μπορεί να το δει όποιος θέλει εδώ.

Το ίδιο ενδιαφέρον είμαι σίγουρη ότι θα έχει η 3D ταινία που προβάλλεται στο πλαίσιο του αφιερώματος το Σάββατο 27/9 και την Κυριακή 28/9 με τίτλο Cathedrals of Culture, στην οποία παρουσιάζονται κτήρια όπως το Πομπιντού, η Φιλαρμονική του Βερολίνου, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ρωσίας.

Κι αυτά είναι μόνο λίγα από αυτά που γίνονται σε ετούτη την πόλη που όποιος έχει ζήσει για μερικά χρόνια στην επαρχία εκτιμά περισσότερο.
Αδικημένοι όσοι ζουν μακριά, αναγκασμένοι να κάνουν μεγαλύτερη προσπάθεια για να φτάσουν κοντά στη γνώση.

Ο χαράκτης και το βιβλίο

Η χαρακτική είναι μια ιδιαίτερη και δύσκολη τέχνη με μακρά ιστορία που συντρόφευε τα βιβλία από τα πρώτα χρόνια της τυπογραφίας. Εξελίχθηκε παράλληλα με την τυπογραφία και μάλιστα για να καλύψει τις μορφωτικές ανάγκες του αναγνωστικού κοινού και για να απεικονίσει καλύτερα τις πληροφορίες του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν διάφορα υλικά που επέτρεπαν την αποτύπωση περισσότερων λεπτομερειών. Η ξυλογραφία αποτελεί την απαρχή της χαρακτικής και χρησιμοποιήθηκε για την πρώτη εικονογράφηση των έντυπων βιβλίων. Όμως, η χρήση σκληρότερου υλικού για τη χάραξη, όπως του χαλκού, έδωσε την ευκαιρία στον χαράκτη για πιο λεπτές κινήσεις και μεγαλύτερη λεπτομέρεια. Πράγματι, στα πρώτα βιβλία ιατρικής η εικονογράφησή τους μέσω της χρήσης της ξυλογραφίας δεν επέτρεπε την ακριβή απεικόνιση της ανατομίας του ανθρώπινου σώματος σε αντίθεση με τη χρήση χαλκογραφίας. Στη συνέχεια, η λιθογραφία και η οξυγραφία επέτρεψαν την αυθεντικότερη αναπαράσταση του κειμένου.
Ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες χαράκτες ήταν ο Δημήτρης Γαλάνης (1822-1966) ο οποίος φοίτησε στην Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Στο Παρίσι συναναστράφηκε με σπουδαίους Γάλλους καλλιτέχνες της γαλλικής πρωτοπορίας όπως τον Ματίς, τον Πικάσο κ.ά. Τα πρώτα καλλιτεχνικά βήματά του έγιναν μέσω της γελοιογραφίας, ενώ στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ού αιώνα δημιούργησε τα πρώτα του χαρακτικά που άνοιξαν το δρόμο για συνεργασία με σημαντικούς γαλλικούς εκδοτικούς οίκους. Η εικονογράφηση βιβλίων ήταν ο βασικός βιοπορισμός του και μέσω αυτού συνεργάστηκε με μεγάλους Γάλλους συγγραφείς και έγινε γνωστός στους βιβλιόφιλους.
Το ΜΙΕΤ σε συνεργασία με την Alpha Bank ερεύνησαν το έργο του Γαλάνη στην εικονογράφηση των βιβλίων και από το 2008 και έως το 2013 κατάφεραν να εντοπίσουν 152 τίτλους που η εικονογράφησή τους φέρει την υπογραφή του καλλιτέχνη. Τα αποτελέσματα της έρευνας εκδόθηκαν σε έναν τόμο που αποτελεί έναν αναλυτικό κατάλογο των έργων του με τίτλο Δημήτρης Γαλάνης. Τα εικονογραφημένα βιβλία, 1904-1962.
Τον ίδιο τίτλο έχει και η έκθεση που παρουσιάζεται στο πολιτιστικό κέντρο του ΜΙΕΤ. Στην έκθεση παρουσιάζονται χαρακτικά του Γαλάνη που, καθώς τα περισσότερα αποτελούν εικονογραφήσεις βιβλίων, αφηγούνται ιστορίες βιβλίων. Σε έναν ιδιαίτερο και προσεγμένο χώρο ακριβώς δίπλα από το Εθνικό Θέατρο, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ξεναγηθεί δωρεάν στην τέχνη της χαρακτικής που συντρόφευε ανέκαθεν τον έντυπο κόσμο των λέξεων.

Σελίδες από εικονογράφηση του Δ. Γαλάνη 

Διάρκεια Έκθεσης: 7 Μαΐου - 12 Ιουλίου 2014 

Πολιτιστικό Κέντρο ΜΙΕΤ / Μέγαρο Εϋνάρδου 

Αγ. Κωνσταντίνου 20 και Μενάνδρου 

 Ώρες λειτουργίας: Τρίτη έως Παρασκευή 10 π.μ.-2 μ.μ. 

Τετάρτη και Παρασκευή 6-8 μ.μ. Σάββατο 12-2 μ.μ.

Ένα "μικρό" μουσείο

Οι βροχερές ημέρες στα ταξίδια είναι ιδανικές για επίσκεψη μουσείων καθώς το περπάτημα είναι δύσκολο.
Ένα από τα μουσεία που διαλέξαμε να επισκεφθούμε ήταν το μουσείο της πόλης του Σάλτσμπουργκ, το οποίο βρίσκεται σε ένα εντυπωσιακό κτίριο στην κεντρική πλατεία της πόλης.
Από μουσειολογικής απόψεως η έκθεση είχε να μου δώσει πολλά.
Είχαν καταφέρει με τον τρόπο που είχαν στήσει και παρουσιάσει τα εκθέματα να μεγεθύνουν την αξία τους, φυσικά αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες. Όλη η ιστορία της πόλης, από τα βάθη των αιώνων ζωντάνεψε.

Η πρώτη αίθουσα γέμιζε με πίνακες αυστριακών που απεικόνιζαν την πόλη από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα.
Εκεί γνώρισα τον καλλιτέχνη Theodor Kiosk που ο πίνακας του 1908 με θέμα μια καφετέρια του Σάλτσμπουργκ με εντυπωσίασε καθώς περιελάμβανε γυναίκες αναγνώστριες αλλά και παιδιά. Τα εντυπωσιακά χρώματά του, ιδιαιτέρως το βαθύ κόκκινο στις ομπρέλες, αλλά και οι ιδιαίτερες πινελιές του μου τράβηξαν αμέσως την προσοχή.
Μια εικόνα από μια άλλη εποχή, μια στιγμή ανέμελη, σίγουρα ηλιόλουστη σε μια πόλη που όλα κυλούν ήρεμα, οργανωμένα και πειθαρχημένα.

Καθ' όλη τη διάρκεια της έκθεσης οι προσωπικοί μαγνητοφωνημένοι ξεναγοί έδιναν
με έναν ιδιαίτερο τρόπο, με μορφή διαλόγου, πληροφορίες για τα εκθέματα αλλά και την ιστορία της πόλης. Στο τέλος της έκθεσης ένα μισάωρο βίντεο έδινε την ευκαιρία στον επισκέπτη να περιηγηθεί στην πόλη με έναν διαφορετικό τρόπο, συγκρίνοντας τα τεκμήρια του παρελθόντος με τις ζωντανές εικόνες του σήμερα.
Πραγματικά καλοστημένη έκθεση. 

Salzburg...

...ή τι δεν έκανα στο Σάλτσμπουργκ.

To Σάλτσμπουργκ βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά της Αυστρίας πολύ κοντά στη Γερμανία και στο Μόναχο. Είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της χώρας και είναι ιδιαίτερα γνωστή ως η γενέτειρα πόλη του Μότσαρτ. Το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Μότσαρτ αλλά και το σπίτι που έζησε μετέπειτα είναι επισκέψιμα και εκτίθενται σε αυτά πρώτες εκδόσεις παρτιτούρων, χειρόγραφα, φωτογραφίες, μουσικά όργανά και πολλά προσωπικά αντικείμενα του Μότσαρτ.
Η μορφή λοιπόν του σημαντικότερου συνθέτη βρίσκεται παντού στην πόλη, στα άπειρα τουριστικά μαγαζιά και κυρίως κατά έναν περίεργο λόγο στις τοπικές σοκολάτες.
Προφανώς είναι το μέρος που οι συνθέσεις του Μότσαρτ ακούγονται περισσότερο από όλες τις υπόλοιπες πόλεις του κόσμου είτε για λόγους τουριστικούς είτε για λόγους ακαδημαϊκούς, καθώς το πανεπιστήμιο της πόλης, το Mozarteum, ιδρύθηκε στην 50ή επέτειο θανάτου του Μότσαρτ. To Mozarteum συγκεντρώνει φοιτητές από όλο τον κόσμο λόγω της ποιότητας των σπουδών που παρέχει και βέβαια λόγω των υποδομών. Κι όπως συμβαίνει σε κάθε καλό πανεπιστήμιο διαθέτει μια σύγχρονη βιβλιοθήκη για την ακαδημαϊκή κοινότητα.

Έτσι λοιπόν η φήμη του Μότσαρτ έχει υπερκαλύψει την φήμη άλλων διάσημων ανθρώπων που έζησαν, γεννήθηκαν ή έμειναν στην όμορφη αυτή πόλη.
Περπατώντας στους δρόμους και στις γέφυρες του Σάλτσμπουργκ ποτέ δεν έμαθα ότι ο Στέφαν Τσβάιχ έζησε εκεί 15 χρόνια από τη ζωή του, από το 1919 έως το διωγμό του από τους ναζί, ζώντας σε μια βίλα στο Kapuzinerberg, μάλλον γιατί σε αυτόν το λόφο αμέλησα να περπατήσω.

Το σπίτι αυτό δεν είναι όμως επισκέψιμο και σχεδόν τίποτα δεν μαρτυρά ότι έζησε εκεί ο συγγραφέας της Σκακιστικής νουβέλας εκτός από αυτό το άγαλμα που βρίσκεται μερικά στενά πιο πέρα.

Προς τιμήν του μεγάλου συγγραφέα δημιουργήθηκε το 2008 το "Stefan Zweig Centre Salzburg" που στεγάζεται σε ένα σπίτι του 17ου αιώνα, σε μια αίθουσα του οποίου βρίσκεται ένα αφιέρωμα για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα. Ένα μικρό μουσείο που δεν υπήρχε σε κάποιον τουριστικό κατάλογο από αυτούς που ξεφύλλισα και έμαθα την ύπαρξή του μόνο όταν επέστρεψα στην Ελλάδα και αναζήτησα πληροφορίες μέσω ίντερνετ και έτσι δυστυχώς ποτέ δεν επισκέφθηκα.

Η παλιά Αθήνα μέσα σε ένα μουσείο

Τα ελληνικά τυπογραφεία του 19ου αιώνα είναι ένα κομμάτι της ιστορία των εκδόσεων που δεν παύει να με συναρπάζει.
Με αφορμή την απροσδόκητη επίσκεψη μου σε έναν χώρο που πριν από μερικές ημέρες δεν γνώριζα την ύπαρξή του θα αφήσω δύο λόγια από την ιστορία ενός πολύ σπουδαίου τυπογραφείου του προπροηγούμενου αιώνα.
Από τα πιο σπουδαία ονόματα στο χώρο των τυπογραφείων εκείνης της εποχής είναι αυτό του Ανδρέα Κορομηλά και του Ανέστη Κωνσταντινίδη, o οποίος κατά κάποιον τρόπο είναι ο συνεχιστής του έργου που άφησε ο πρώτος.
Ο Α. Κωνσταντινίδης εμφανίζεται στο χώρο του βιβλίου στις αρχές της δεκαετίας του 1860 ως ιδιοκτήτης τυπογραφείου αλλά και του πολύ σπουδαίου βιβλιοπωλείου "Ο Κοραής". Στην ουσία ο Κωνσταντινίδης κατάφερε να εξαγοράσει τις σημαντικότερες επιχειρήσεις με αποτέλεσμα να γίνει ο δυναμικότερος επιχειρηματίας των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αι. Οι τιμοκατάλογοι «των παρ’ αυτού εκδοθέντων και ευρισκομένων εις μέγα ποσόν βιβλίων» μαρτυρούν τις κατηγορίες στις οποίες δραστηριοποιούνταν κυρίως ως βιβλιοπώλης αλλά και ως εκδότης.  Ο μεγαλύτερος όγκος της εκδοτικής του παραγωγής αφορούσε στο σχολικό βιβλίο, που ήταν σύνηθες φαινόμενο της εποχής, ωστόσο μέσω των μεταφράσεων διάφορων γαλλικών μυθιστορημάτων και μέσω των ανατυπώσεων ανθολογιών με ελληνικά τραγούδια κατάφερε να προσεγγίσει ένα μεγάλο μέρος του ευρέως κοινού. Η σημαντικότερη εκδοτική κίνηση του Κωνσταντινίδη είναι η έκδοση το 1901 του λεξικού της αρχαίας ελληνικής γλώσσας των Liddel και Scott. Στο εξώφυλλο του βιβλίου το όνομα του εκδότη δίδεται μαζί με τα ονόματα των ξένων συγγραφέων, οι υπόλοιποι συντελεστές της έκδοσης (μεταφραστές, επιμελητές κτλ.) αναφέρονται στον πρόλογο. Το γεγονός αυτό αναμφισβήτητα εκφράζει την βαρύνουσα σημασία που δίδεται στον εκδότη του βιβλίου την εποχή εκείνη.

Σε αναπαράσταση μιας γειτονιάς της παλιάς Αθήνας σίγουρα δεν θα μπορούσε να λείπει το τυπογραφείο των Αδελφών Κωνσταντινίδη.
Και πράγματι στο Μουσείου του Πολιτιστικού Κέντρου "Μελίνα" που βρίσκεται στην Ηρακλειδών ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να βρεθεί σε ένα παλιό Αθηναϊκό δρόμο και να πάρει μια ιδέα για τα καταστήματα που υπήρχαν εκείνη την εποχή στα νεοκλασικά της πόλης. Όλα τα καταστήματα έχουν αυθεντικά αντικείμενα της εποχής από τις συλλογές του μεγαλύτερου συλλέκτη που γνωρίζω, του Μάνου Χαριτάτου. Στην αναπαράσταση εκτός από το τυπογραφείο υπάρχει καφενείο, καπνοπωλείο, παντοπωλείο, κουρείο, φαρμακείο, κατάστημα νεωτερισμών και άλλων που ξεχνώ. Μια επίσκεψη στο χώρο αυτόν ισοδυναμεί με ένα ταξίδι στην ιστορία της πόλης.

Το Μουσείο Μπενάκη και οι εκδόσεις του

Οι εκδόσεις του Μουσείου Μπενάκη είναι γεμάτες τέχνη.
Δεν γνώριζα ότι το μουσείο είναι παράλληλα και ένα τόσο σημαντικός εκδοτικός οίκος αφού έχει πραγματοποιήσει εκατοντάδες εκδόσεις με βιβλία τέχνης αλλά όχι μόνο.
Εξαιρετικής ποιότητας εκδόσεις και όχι μόνο εξαιτίας του περιεχομένου αλλά και εξαιτίας της τυπογραφικής εμφάνισης. Καλαίσθητοι τόμοι που έχουν σκοπό να μας διδάξουν την ελληνική τέχνη: γλυπτική, χαρακτική, ζωγραφική, φωτογραφία, θέατρο, κινηματογράφος, μουσική αλλά και πολλές μελέτες.
Ένας αναλυτικός κατάλογος των βιβλίων του μουσείο βρίσκεται εδώ.
Αλλά η παράθεση τίτλων δεν συγκρίνεται με τον επιτόπιο άγγιγμα, ξεφύλλισμα των βιβλίων.
Όλες οι εκδόσεις θα βρίσκονται στο κτίριο της οδού Πειραιώς, στο 2ο μπαζάρ βιβλίων σε πραγματικά πολύ καλές τιμές, καταρρίπτοντας το μύθο ότι το βιβλίο τέχνης είναι ακριβό.
Σήμερα είναι η τελευταία μέρα που τα βιβλία διατίθενται στις τιμές αυτές.
Τα βιβλία θα βρίσκονται εκεί μέχρι τις 18.00.
Η επίσκεψη αξίζει όχι μόνο για την αγορά αλλά και για τη γνωριμία με όλους αυτούς τους σπουδαίους καλλιτέχνες του τόπου που γεμίζουν τις σελίδες των εκατοντάδων εκδόσεων του μουσείου.
Παράλληλα, στο κτήριο της οδού Πειραιώς υπάρχει η έκθεση με τίτλο Νύφες, στην οποία εκτίθενται δεκάδες νυφικά του προηγούμενου αιώνα, σε ένα ταξίδι στο χρόνο και στην ιστορία της μόδας, μια φωτογραφική έκθεση αφιερωμένη στην Μελίνα Μερκούρη και η έκθεση αφιερωμένη στη ζωή και στο έργο του Γιάννη Τσαρούχη.

Δύο εκθέσεις του Μουσείου Μπενάκη

Είναι γνωστό ότι οι πίνακες ζωγραφικής με θέμα το βιβλίο και την ανάγνωση μου αρέσουν ιδιαίτερα, ειδικά όταν μπορώ να προμηθευτώ τους πίνακες αυτούς σε μορφή κάρτας, δεν χάνω την ευκαιρία. Έτσι ξεκίνησα μια συλλογή από διάφορα μουσεία τα οποία έχω επισκεφθεί και έχω εντοπίσει πίνακες του καλλιτέχνη που απεικονίζουν στιγμές ανάγνωσης. Η Έλλη βέβαια είχε νωρίτερα από εμένα αυτήν την ιδέα και η συλλογή της είναι ασυναγώνιστη.

Πρόσφατα επισκέφτηκα το Μουσείο Μπενάκη το κτίριο της οδού Πειραιώς με σκοπό να δω, μετά από παρότρυνση της Roadartist και της σχετικής ανάρτησής της, τη φωτογραφική έκθεση με τίτλο Ελληνικές θάλασσες: ένα φωτογραφικό ταξίδι μέσα στο χρόνο. Και ήταν πράγματι ένα ταξίδι και στην ιστορία της φωτογραφίας αλλά και της Ελλάδας γενικότερα, καθώς με το πέρασμα των χρόνων έβλεπες την εξέλιξη της φωτογραφίας καθώς και του μέρους που απεικόνιζε.
Εκείνη τη μέρα είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε και δεύτερη έκθεση καθώς μόλις εκείνο τον καιρό είχε ξεκινήσει η εικονογράφηση της αυτοβιογραφίας του Γιάννη Τσαρούχη με έργα του καλλιτέχνη και πληροφορίες για τη ζωή του.
Η έκθεση αυτή αποτελεί το πρώτο μέρος από τα συνολικά δύο που θα παρουσιαστούν, θα διαρκέσει μέχρι τις 27/7/2014 και περιλαμβάνει τα πρώτα χρόνια της ζωή του καλλιτέχνη και τα πρώτα καλλιτεχνικά του βήματα. Διακρίνονται οι επιρροές, οι άνθρωποι και τα γεγονότα που τον στιγμάτισαν, εκείνοι που τον δίδαξαν, τον ενθάρρυναν ή τον αποθάρρυναν.

Στο πωλητήριο του μουσείο εντόπισα σε κάρτες δύο έργα το Τσαρούχη που δεν γνώριζα και ήταν ιδανικές για τη συλλογή μου.
Το πρώτο έχει τίτλο "Τέσσερις άνδρες σε καφενείο ζωγραφισμένοι εξ απροόπτου" και χρονολογία 1927, τον δημιούργησε δηλαδή στα 17 του χρόνια. Ο Τσαρούχης είναι γνωστό ότι προτιμά να ζωγραφίζει αντρικές φιγούρες οπότε δεν ήλπιζα ότι θα βρω αναγνώστριες. Στον πίνακα απεικονίζονται οι τέσσερις άνδρες να κάθονται σε ανοιχτό χώρο, οι δύο να συνομιλούν ο ένας να διαβάζει εφημερίδα και ο τέταρτος με ένα ανοιχτό τετράδιο στο πόδι να γράφει. Θα ήθελα να τοποθετήσω την εικόνα αυτή στην πλατεία Δεξαμενής και τους άντρες αυτούς να ανήκουν στη λογοτεχνική γενιά του '30, γιατί όχι;

Το δεύτερο έργο του φέρει τον τίτλο "Κουρείο στο Μαρούσι" με τη χρονολογία 1947.
Με αισθητή τη διαφορά των είκοσι ετών που έχουν μεσολαβήσει απεικονίζεται ένας άντρας να διαβάζει (έτσι μου φαίνεται) σκεπτικός σε μια γωνία του μαγαζιού του καθώς περιμένει. Η αλήθεια είναι πως αν δεν είχε αυτόν τον τίτλο με τόσους πίνακες γύρω του θα ήμουν σίγουρη πως βρίσκεται στο σπίτι του και όχι στον εργασιακό του χώρο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτό το κουρείο θα ήταν ξεχωριστό, το ίδιο και ο κουρέας-αναγνώστης.

Επιστροφή στην πόλη...

Ο Αύγουστος είναι ο μήνας που αγαπώ να επιστρέφω στην Αθήνα.
Είναι ο μήνας που η πόλη αδειάζει από τη φασαρία της και ξαναγίνεται μια ήσυχη και φιλική πόλη ιδανική για περπάτημα. Ειδικά την εβδομάδα του 15αγούστου.
Αυτή τη μέρα επέλεξα για να επισκεφτώ ένα μουσείο που δεν είχα προλάβει στο παρελθόν να δω, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Περπατώντας σε έναν από τους ομορφότερους δρόμους των Αθηνών έφτασα στο κτίριο της Villa Ilissia που χτίστηκε το 1840 από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη για να χρησιμοποιηθεί ως χειμερινή κατοικία από την Δούκισσα της Πλακεντίας. Στο κτίριο αυτό στεγάζεται το μουσείο από το 1926 και σήμερα έχοντας αναδιαμορφωθεί εκτίθεται η μόνιμη συλλογή αλλά και περιοδικές εκθέσεις. Η μόνιμη συλλογή είναι ένα ταξίδι στη βυζαντινή τέχνη αλλά και ένα μάθημα μουσειολογίας εξαιτίας του τρόπου που αυτή εκτίθεται.
Ωστόσο, κίνητρο για την επίσκεψη ήταν η περιοδική έκθεση «Βιβλία καλλιτεχνών της συλλογής Teriade».
Η έκθεση αφορά τα ιδιαίτερα βιβλία που εξέδωσε το εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης (Teriade) στο Παρίσι από το 1943 έως το 1975. Ιδιαίτερα γιατί ο Ελευθερίαδης για την έκδοση τους συνεργάστηκε με τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, όπως τους P. Picasso, J. Miro, M. Chagall, H. Matisse, P. Bonnard, G. Rouault....
Η συμβολή του εκδότη ήταν καθοριστική καθώς το μεγαλειώδες αυτό εκδοτικό και καλλιτεχνικό γεγονός έγινε με τη δική του παρότρυνση και καθοδήγηση. Η βασική ιδέα ήταν η έκδοση σπουδαίων λογοτεχνικών κειμένων με ξεχωριστή εικονογράφηση υποταγμένη στο κείμενο αλλά και στην προσωπικότητα του καλλιτέχνη.
Εκδόθηκαν 27 βιβλία και εντάχθηκαν στη σειρά "Μεγάλα Βιβλία Καλλιτεχνών".
Στην έκθεση εκτίθενται τα 26 γαλλικά βιβλία.
Κάθε βιβλίο ένα έργο τέχνης.
Μια αίθουσα γεμάτη λέξεις και χρώματα.

Η έκθεση θα είναι διαθέσιμη για το κοινό έως τις 12 Ιανουαρίου του 2014 και στη συνέχεια θα τοποθετηθεί στη μόνιμη στέγη της στο Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατής Ελευθεριαδης-Teriade που βρίσκεται στη γενέτειρα του εκδότη, τη Λέσβο.
Περισσότερες πληροφορίες στο site του μουσείου:
http://www.byzantinemuseum.gr/

Πριγκίπισσες της Μεσογείου που ήξεραν γραφή

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, με την επιμέλεια του Διευθυντή του και καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Νικολάου Χρ. Σταμπολίδη, οργάνωσε μια έκθεση με τίτλο «Πριγκίπισσες της Μεσογείου στην αυγή της Ιστορίας». Η έκθεση, αφού πήρε παράταση έως τις 8 Μαΐου 2013, επειδή είχε μεγάλη επιτυχία, ειδικά οι ξεναγήσεις του Σαββατοκύριακου που συγκέντρωναν πλήθος κόσμου, τελείωσε. Κατέβηκε και το μεγάλο μπάνερ που την σηματοδοτούσε στην πρόσοψη της Β. Σοφίας. Αφορούσε ταφικά ευρήματα γυναικών που ήταν από γενιά, δηλαδή γεννήθηκαν σε οικογένεια με κύρος ή και πλούτο ή και κατείχαν υψηλά κοινωνικά αξιώματα, κατείχαν κοινωνικά και ιερατικά αξιώματα, επιτελούσαν θρησκευτικά καθήκοντα. Παρουσιάζονταν 24 γυναικείοι τάφοι με τα συνοδευτικά τους κτερίσματα, αντικείμενα που οι ίδιες επέλεξαν να τοποθετηθούν κοντά τους για το ταξίδι της άλλης όχθης. Τα ρούχα και τα κοσμήματά τους μαζί με τα συμβολικά και λειτουργικά πράγματά τους αποκαλύπτουν, μιλούν για τις ζωές τους στις συγκεκριμένες κοινωνίες την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όσα δηλαδή μπόρεσαν να αποκρυπτογραφήσουν οι αρχαιολόγοι και να καταλάβουν το νόημα και την χρήση τους. Δεν έχουν απαντηθεί όλα τα ερωτηματικά Υπάρχουν κενά και ασυνέχειες. Οι πριγκίπισσες έζησαν από το 1000 έως το 500 π.Χ. στην Εύβοια, τις Αιγές της Μακεδονίας, την Αθήνα, την Σαλαμίνα της Κύπρου, την Νότια Ιταλία και την Ετρουρία. Μαζί τους είχαν επιλέξει να πάρουν πράγματα πολύτιμα είτε γιατί ήταν από πολύτιμα υλικά και περίτεχνα κοσμημένα είτε γιατί είχαν μεγάλη προσωπική αξία για αυτό που υπήρξαν. Ρούχα και κοσμήματα όλων των ειδών, αγγεία, φιάλες, κούπες, αδράχτια από χαλκό, ασήμι και κεχριμπάρι σύμβολα της υφαντικής και του έργου του οικιακού βίου, μικρά έπιπλα, ξύλινα και χάλκινα ομοιώματα αμαξών, ειδώλια, πυξίδες, τις συνόδευαν μεταξύ άλλων. Σημάδια του υλικού πολιτισμού που αποτυπώνουν κοινωνικές πληροφορίες του παρελθόντος. Από όλα, επιλέγω να σταθώ σε εκείνα τα αποτυπώματα του χρόνου που συνδέουν τις πριγκίπισσες με την γραφή, την ανάγνωση, την επαφή με πράξεις που απαιτούσαν ειδικές γνώσεις. Στους τάφους πριγκιπισσών που τελούσαν ιερατικά καθήκοντα βρέθηκαν σφραγίδες και σκαραβαίοι που χρησίμευαν ως σφραγίδες. Εκτός από την όμορφη καλλιτεχνική τους εικόνα παραπέμπουν στο γεγονός ότι οι πριγκίπισσες είχαν δικαίωμα να βάζουν την σφραγίδα τους. Είχαν την αρμοδιότητα να επικυρώνουν, να νομιμοποιούν σφραγίζοντας άρα ήξεραν να διαβάζουν και να καταλαβαίνουν κείμενα δικαιοπρακτικού περιεχομένου (γάμους, εμπορικές πράξεις). Έχει βρεθεί στην Άχνα της Κύπρου, και εκτίθετο, ένα ειδώλιο ιέρειας που στον λαιμό της κρέμονταν και σφραγίδες ανάμεσα σε κοσμήματα. Πιο ενδεικτικά είναι μια σειρά από ευρήματα που ανήκουν στην περιοχή της εγγραμματοσύνης, όπως είναι ένα μελανοδοχείο, εργαλεία γραφής (γραφίδες και ξύστρες) μια μικρή πινακίδα με το αλφάβητο. Οι πριγκίπισσες της Ιταλίας ήξεραν και να διαβάζουν και να γράφουν, ήταν περήφανες για αυτό, και ήθελαν να τις θυμόνται για αυτές τους τις ικανότητες σε έναν κόσμο που λέγεται ότι μόνον οι άνδρες είχαν πρόσβαση στην γραφή και την εκπαίδευση. Διάλεξαν αντικείμενα που το αποδεικνύουν να τις συνοδεύουν στο επέκεινα, η απόφασή τους έγινε σεβαστή και εμείς έτσι το ξέρουμε. Το μήνυμά τους διέσχισε τον χρόνο. Και εμείς θα πρέπει να βρούμε τρόπους, να χρησιμοποιήσουμε τους παλιούς, ανθεκτικούς και δοκιμασμένους, να δημιουργήσουμε και νέους για να αφήσουμε τις πατημασιές μας. Είναι παρηγοριά για μας να βρίσκουμε ανθρώπινα δημιουργικά ίχνη και θα είναι πάντα για τους ανθρώπους, μας βγάζει από την μοναξιά.