Για το επάγγελμα του βιβλιοθηκάριου

Θα κάνω ένα διάλλειμα από τον κόσμο του παιδικού βιβλίου για να μιλήσω λίγο για το επάγγελμά μου, αυτό του Βιβλιοθηκονόμου. Αφορμή ένα υπέροχο βιβλίο που μόλις ολοκλήρωσα την ανάγνωσή του που έρχεται σε αντίθεση με ένα ανεκδιήγητο άρθρο του Βήματος που παρουσιάζει το επάγγελμά μας σαν μάλλον το πιο ανιαρό επάγγελμα που το επιλέγουν άνθρωποι που δεν έχουν φιλοδοξίες στη ζωή τους, γιατί μάλλον, κατά την άποψη της αρθρογράφου (που συμβουλεύεται την τεχνητή νοημοσύνη και όχι τη δική της), οι βιβλιοθήκες είναι χώροι υποδεέστεροι που δεν συμβαίνει τίποτα και η τεχνολογία είναι κάτι που μας απειλεί, μη γνωρίζοντας βέβαια ποια ήταν ανέκαθεν τα εργαλεία ενός βιβλιοθηκονόμου.

Παρακαλώ μιλήστε για φιλαναγνωσία για να βαθμολογηθείτε

Ζητήθηκε από τους νέους της χώρας μας που εξετάζονταν στο μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας μέσω των Πανελλήνιων εξετάσεων, να μιλήσουν για ανάγνωση βιβλίων και για τη συμβολή των βιβλίων στην προσωπικότητα τους. Είμαι σίγουρη πως ήξεραν να απαντήσουν περισσότερο από όσα ξέρουν να πραγματοποιούν το Υπουργείο Παιδείας ή το Υπουργείο Πολιτισμού που έχουν την ευθύνη για τη χάραξη μιας κρατικής πολιτικής για το βιβλίο. 

Σκέψεις βιβλιοθηκονομικές

Κάθε φορά που καθιερώνω κάποιο όνομα συγγραφέα κοιτώ να είμαι πολύ προσεκτική. Ξέρω ότι η κάθε λέξη προσδιορίζει ένα πρόσωπο, έναν άνθρωπο, ένα συγγραφέα. Φαινομενικά είναι ένα όνομα που μπαίνει σε μια βάση δεδομένων και συνδέεται με κάποιον τίτλο αλλά ουσιαστικά είναι ένας άνθρωπος που περνάει στην αθανασία.  

Βιβλιοθήκες=Πρόσβαση (για όλους)

Οι βιβλιοθήκες, αγαπητοί μου, έχουν μια βασική αρχή. Πρέπει να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όλους ανεξαιρέτως και χωρίς καμία απολύτως διάκριση. Έτσι είναι η γνώση, δεν έχει σύνορα και θα πρέπει ξεπερνάει κάθε εμπόδιο. Και οι βιβλιοθήκες είναι γνώση και μόρφωση, ιδιαίτερα οι ακαδημαϊκές που πλαισιώνουν την ακαδημαϊκή μελέτη. Και σε αυτή τη χώρα η ακαδημαϊκή παιδεία είναι μεγάλη σε ποσότητα αν κρίνουμε από τη πληθώρα των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων που έχουν ιδρυθεί όλα αυτά τα χρόνια. Όλα ανεξαιρέτως έχουν τη βιβλιοθήκη τους που οφείλει να κάνει τη δουλειά της παρόλες τις περίεργες συνθήκες που μπορεί να επικρατούν, ενδεχομένως χωρίς προσωπικό, χωρίς οικονομικούς πόρους ή με πόρους που αφορούν συγκεκριμένα ζητήματα, χωρίς υποδομές κ.ο.κ.

Περί αρχειακής συνείδησης και άλλων δεινών

Εδώ και 25 χρόνια το Ιόνιο Πανεπιστήμιο στην όμορφη Κέρκυρα θεραπεύει την επιστήμη της Αρχειονομίας. Έχουν αποφοιτήσει από εκεί περισσότεροι από 1000 νέοι επιστήμονες. Βασικός σκοπός ήταν οι πτυχιούχοι να στελεχώσουν τα ΓΑΚ που ιδρύθηκαν σε διάφορους νομούς της Ελλάδας αλλά και κάθε δημόσιο και ιδιωτικό Αρχείο, είτε ενεργό είτε ανενεργό. Ο νόμος των ΓΑΚ 1946/1991 ήταν (και είναι) ο μόνος νόμος που προέβλεπε την ειδικότητα ΠΕ Αρχειονόμου (και μάλιστα ο νόμος εκδόθηκε προτού δημιουργηθεί το αντίστοιχο πανεπιστημιακό τμήμα).

Από τότε τίποτα δεν έχει αλλάξει.

Για τον σχολικό βιβλιοθηκονόμο

Έχω ένα όνειρο, να εργαστώ κάποια μέρα σε μια σχολική βιβλιοθήκη. 

Περί αρχείων λόγος

Πολύς λόγος γίνεται τώρα τελευταία για τις βιβλιοθήκες και τη βιβλιοθηκονομία. Κι είναι, αν μη τι άλλο, καλό αυτό. Να ακούγεται αυτή η επιστήμη η παραμελημένη, η χωρίς αναγνώριση. Κάτι η δημοσιότητα από τη μετακόμιση της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο νέο της κτίριο, κάτι οι δράσεις των κατά τόπων δημοσίων βιβλιοθηκών, κάτι οι δημοσιογράφοι που συντάσσουν σχετικά κείμενα σε εφημερίδες, κάτι ο μυστηριώδης Καλλίμαχος της "Αυγής", κοντεύει η ειδικότητα να πετάξει τις αράχνες από πάνω της, επιτέλους να αποκτήσει τη χρησιμότητα που της πρέπει κι ας είναι μόνο στα λόγια για αρχή. Οι βιβλιοθήκες να αποκτήσουν θέση στις καρδιές μας και στην καθημερινότητά μας, να επιζητούμε την ύπαρξή τους μα και τη σωστή λειτουργία τους που θα έρθει από την απαραίτητη χρηματοδότησή τους.

Για την αρχειονομία όμως δεν γίνεται πολύ κουβέντα. Είναι που και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) δεν ζητούν τη δημοσιότητα πολύ, είναι και που ο ρόλος τους αναγκαστικά είναι μακριά από τα φώτα, καθώς ενδιαφέρει μικρότερη μερίδα πληθυσμού. Έχει όμως και αυτή η επιστήμη τη μαγεία της, τόσο ίδια αλλά ταυτόχρονα τόσο διαφορετική από τη βιβλιοθηκονομία. Δεν ξέρω αν θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε "Επιστήμες της Πληροφορίας" ή "της Πληροφόρησης" ή "Πολιτισμικές Μονάδες" ή κάπως αλλιώς, αλλά μπορούμε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Όπως οι βιβλιοθήκες χρειάζονται τους βιβλιοθηκονόμους τους, έτσι και τα αρχεία χρειάζονται τους αρχειονόμους τους. Φυσικά κάθε υπηρεσία χρειάζεται πλήθος ειδικοτήτων για να λειτουργεί σωστά, και στην περίπτωση εδώ άκρως απαραίτητοι είναι και οι Ιστορικοί, οι Πληροφορικοί μα και οι Συντηρητές Έργων Τέχνης, κι αυτοί οι τελευταίοι πάντα χρειάζονται, καμιά φορά θαρρώ πως χρειάζονται περισσότερο από εμένα. Γιατί είναι το χαρτί ευάλωτο, ευαίσθητο και ορισμένες φορές νιώθω ότι εξαφανίζεται στα χέρια μου, λιώνει και χάνεται. Σκορπίζουν τα γράμματα, γίνονται σκόνη κι αέρας και νιώθω μια ματαιότητα.

Η καθημερινότητα ενός καταλογογράφου

Ήρθε η ώρα να ταξιδέψουμε διαδικτυακώς σε βιβλιοθήκες του εξωτερικού και να γνωρίσουμε εκ των έσω την εργασία του βιβλιοθηκονόμου. Ο βιβλιοθηκονόμος Φώτης Μυστακόπουλος απόφοιτος του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης εργάζεται σε ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη της Αγγλίας και του ζήτησα να μοιραστεί μαζί μας την εμπειρία. Τον ευχαριστώ θερμά τόσο για το κείμενο όσο και για τις υπέροχες φωτογραφίες!
Φύγαμε για Σαουθάμπτον....

Εικόνα 1: Το πανεπιστήμιο του Solent μια ηλιόλουστη μέρα

Αισθάνομαι ιδιαίτερα τυχερός που βρήκα αυτή τη δουλειά στην ομάδα καταλογογράφησης στο Southampton Solent University. Τυχερός κυρίως για τον τρόπο που μου συμπεριφέρονται και για το περιβάλλον εργασίας που μου δίνει την δυνατότητα να κάνω αυτό που σπούδασα. Το Southampton Solent University πήρε το τίτλο του πανεπιστημίου το 2005. Ορίστε μερικές φωτογραφίες από το νεόχτιστο κτίριο που ονομάζεται The Spark και χτίστηκε για να αναβαθμίσει το επίπεδο του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος που συναντούν φοιτητές και καθηγητές.

Εικόνα 2: Άποψη του καινούριου εκπαιδευτικού κτιρίου

Εικόνα 3: Το εσωτερικό μέρος της κόκκινης αίθουσας στη μέση του κτιρίου

Εικόνα 4: Αίθουσα Palmerston. Η αρχιτεκτονική της αίθουσας είναι βασισμένη στο πανεπιστήμιο του Harvard

Το Southampton Solent University νωρίτερα είχε διαφορετική υπόσταση και όχι ανώτατου ιδρύματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στην Αγγλία η δημιουργία ενός πανεπιστημίου είναι μια διαδικασία ετών και περιλαμβάνει τη σύμπτυξη διαφορετικών μικρότερων ινστιτούτων. Σήμερα το πανεπιστήμιο του Solent εξυπηρετεί περίπου 11.000 φοιτητές, προσφέροντας πτυχία σε διάφορους τομείς που υπάγονται στις εξής πέντε σχολές:

• School of Fashion, Art and Design
• School of Business, Law and Communication
• School of Maritime Science and Engineering 
• School of Media Arts and Technology
• School of Sport, Health and Social Sciences.

Στην Αγγλία υπάρχουν διάφορα επαγγελματικά στάδια και ένα πτυχίο από μόνο του δεν σου εγγυάται εργασία. Συνήθως για να αναρριχηθείς θα χρειαστείς εργασιακή εμπειρία. Δεν το λέω σαν αρνητικό. Για παράδειγμα η δουλειά η οποία βρήκα δεν ζητούσε απαραίτητα πτυχίο βιβλιοθηκονόμου. Κυρίως ζητούσε κατανόηση της φύσης των υπηρεσιών μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης και την εν δυνάμει κατανόηση των απαιτήσεων της καταλογογράφησης. Σαφώς λοιπόν οι γνώσεις που είχα από το πτυχίο έπαιξαν ρόλο στο να αυξήσω τις πιθανότητες μου να προσληφθώ. Ξεκίνησα λοιπόν την επαγγελματική μου ζωή το Δεκέμβριο του 2014 ως Library Assistant.

Οι θέσεις εργασίας σε μία βιβλιοθήκη βαθμονομούνται ανάλογα με το τι καθήκοντα έχει ο καθένας. Επειδή το πόστο μου συγκεντρώνει λιγότερη βαρύτητα στη λήψη αποφάσεων και επικεντρώνεται περισσότερο στην εκτέλεση καθηκόντων, γι' αυτό βαθμονομείται στο επίπεδο του Library Assistant. Όπως μου αποκάλυψε αργότερα ο μάνατζερ, το πτυχίο μου τους ενθάρρυνε διότι θα μπορούσα να βοηθήσω σε περισσότερους από έναν τομείς. Όσο προστίθενται καθήκοντα και αυξάνεται και η υπευθυνότητα του πόστου τότε αλλάζει και ο τίτλος και ο μισθός φυσικά. Για παράδειγμα ο μάνατζερ μου φέρει τον τίτλο Cataloguing and Metadata Librarian, έχει πτυχίο στη Βιβλιοθηκονομία από πανεπιστήμιο της Αιθιοπίας, μεταπτυχιακό στις ψηφιακές βιβλιοθήκες χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και διδακτορικό από το πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ επάνω στα μεταδεδομένα ψηφιακών βιβλιοθηκών. Η έρευνά του βραβεύτηκε ως η πιο καινοτόμα έρευνα από την IFLA.  

Η Βιβλιοθήκη στην οποία δουλεύω αποτελείται από διάφορες ομάδες και η κάθε ομάδα αποτελείται από 2 με 5 άτομα. Για παράδειγμα, η ομάδα της καταλογογράφησης αποτελείται από τρία άτομα, ενώ η ευρύτερη ομάδα απόκτησης υλικού από άλλα τρία και υπάρχουν ακόμη τρία άτομα που εργάζονται στις ηλεκτρονικές πηγές, στα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Συνολικά η Βιβλιοθήκη απασχολεί περισσότερα από 40 άτομα (ο ακριβής αριθμός μου διαφεύγει), προσφέρει πρόσβαση σε περισσότερα από 130.000 τεκμήρια και αυτά είναι μόνο τα έντυπα και ψηφιακά βιβλία. Επίσης, προσφέρει πρόσβαση σε περίπου 200 βάσεις δεδομένων και πολλές χιλιάδες ψηφιακά επιστημονικά περιοδικά. Το κόστος της πρόσβασης το διαχειρίζεται και το διαπραγματεύεται η Βιβλιοθήκη. 

Επιστροφή στα προσωπικά. Το συμβόλαιο μου είναι αορίστου χρόνο και κατά κανόνα δουλεύω σε μορφή πλήρους απασχόλησης (37 ώρες την εβδομάδα). Αυτό σημαίνει γύρω στις 7 ώρες και 40 λεπτά και μια ώρα απλήρωτο διάλειμμα για μεσημεριανό ημερησίως. Σε γενικές γραμμές πρέπει να βρίσκομαι στη Βιβλιοθήκη γύρω στις 9 και να φεύγω γύρω στις 5. Αυτό φυσικά εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Αν έχω κάποιο meeting ή οποιαδήποτε άλλη υποχρέωση πρέπει να είμαι στη δουλειά μια συγκεκριμένη ώρα. 

Κατά βάση καταλογογραφώ βιβλία, έντυπα και ψηφιακά, στο σύστημα Aleph χρησιμοποιώντας MARC21 και το μοντέλο Resource Description Access που ανταποκρίνεται στην εξέλιξη της τεχνολογίας σε αντίθεση με τους AACR2 που χρησιμοποιούν κυρίως οι ελληνικές βιβλιοθήκες και πολλές άλλες αγγλικές ακαδημαϊκές και μη. Η κάθε βιβλιοθήκη επιλέγει σε τι βάθος θα κάνει καταλογογράφηση. Στην δική μου περίπτωση αν και εισάγουμε βιβλιογραφικά δεδομένα από βάσεις δεδομένων, διαμορφώνουμε μετέπειτα την βιβλιογραφική εγγραφή ανάλογα με τους κανόνες που έχουμε θεσπίσει. Το μοντέλο RDA διαφοροποιείται σε μεγάλο βαθμό από τους AACR2 και δίνει την δυνατότητα στον καταλογογράφο να εμβαθύνει στην καταλογογράφηση και ως εκ τούτου σαν ομάδα έχουμε αποφασίσει για κάθε πεδίο τι πληροφορίες ψάχνουμε και αυτό καθορίζει την δουλειά που κάνουμε καθημερινώς. Επίσης σαν ομάδα είμαστε υπεύθυνοι για την ταξινόμηση των τεκμηρίων. Η βιβλιοθήκη χρησιμοποιεί το σύστημα Dewey και η ταξινόμηση γίνεται σύμφωνα με την τελευταία έκδοση (DDC23). 

Εικόνα 5: Μια από τις δουλειές του καταλογογράφου είναι και η απόσυρση υλικού

Φυσικά, την ίδια στιγμή είμαστε συνεχώς σε αναζήτηση απαντήσεων και λύσεων προβλημάτων. Σαν ομάδα καταλογογράφησης είμαστε υπεύθυνοι για την εικόνα του online καταλόγου της Βιβλιοθήκης και ό,τι απορίες έχουν οι συνάδελφοι για μία βιβλιογραφική εγγραφή θα επικοινωνήσουν με εμάς για να βρούμε τι πρόβλημα υπάρχει. 

Η ομάδα της καταλογογράφησης υπάγεται στην ομάδα απόκτησης υλικού και πρόσβασης. Αξίζει να αναφέρω ότι για την ανάπτυξη και τη διαχείριση της συλλογής υπάρχει ένας βιβλιοθηκονόμος υπεύθυνος για την κάθε σχολή που υπάγεται στο πανεπιστήμιο. Αυτό τον καιρό έχουμε 6 Information Librarians για 5 σχολές. Επομένως, αν οι φοιτητές θέλουν συγκεκριμένη βοήθεια για να εντοπίσουν συγκεκριμένο υλικό, ειδικά για εργασίες, πρέπει να απευθυνθούν στο ειδικό προσωπικό. Σημειωτέο ότι για να έχει κάποιος αυτό το πόστο πρέπει να έχει πτυχίο και εκπαίδευση βιβλιοθηκονόμου είτε σε προπτυχιακό είτε σε μεταπτυχιακό επίπεδο. 

Επιπροσθέτως, για να σας δώσω μία καλύτερη εικόνα των ομάδων που μπορεί να δουλέψει κανείς σε ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη σας τις αναφέρω: 

• Ομάδα δανεισμού 
• Ομάδα απόκτησης υλικού 
• Ομάδα Καταλογογράφησης/ μεταδεδομένων 
• Ομάδα εξυπηρέτησης κοινού
• Θεματικός βιβλιοθηκονόμος 
• Ομάδα διαδανεισμού 
• Ομάδα έρευνας και υποστήριξης Ιδρυματικού Καταθετηρίου.

Παράλληλα όμως η Βιβλιοθήκη εφαρμόζει πολλαπλά projects και το κλίμα που επικρατεί ενθαρρύνει τη συνεργατικότητα εντός της Βιβλιοθήκης και επομένως μπορώ να δηλώνω συμμετοχή και να αναλαμβάνω ευθύνες. Ένα παράδειγμα project είναι η εβδομάδα του Σεπτεμβρίου που έρχονται νέοι φοιτητές (γνωστή ως και Welcome Week), η Βιβλιοθήκη έχει το ρόλο να εισάγει τους φοιτητές στις υπηρεσίες της. Με αυτό τον στόχο δημιουργήθηκε το project Hello Library κατά το οποίο δημιουργήσαμε χάρτες με τους 4 ορόφους της Βιβλιοθήκης, αναλύοντας τη θεματολογία της συλλογής και ποιοι βιβλιοθηκονόμοι είναι υπεύθυνοι για τα ανάλογα θέματα. Έπειτα στήνεται ένα «περίπτερο» σε κάποιο εμφανές σημείο στην είσοδο της Βιβλιοθήκης το οποίο στελεχώνεται από το προσωπικό με ένα προγραμματισμένο τρόπο. 

Εγώ και ο Dan χαρούμενοι επί τω έργω...

Εικόνα 6: Project Hello Library

Κατά τη διάρκεια λοιπόν της Εβδομάδας Υποδοχής προσφέρουμε τη δυνατότητα στους φοιτητές να μιλήσουν στο προσωπικό και με αυτό τον τρόπο σιγουρεύουμε ότι οι φοιτητές γνωρίζουν γιατί είναι σημαντική η Βιβλιοθήκη και οι υπηρεσίες της και πως αυτές χρησιμοποιούνται. 

Φυσικά οι δράσεις μας δεν σταματούν εκεί. Σύμφωνα με τις τάσεις της εποχής, για να διατηρείται ανοιχτή η επικοινωνία με τους χρήστες αποφασίστηκε να επεκταθούμε στα κοινωνικά δίκτυα. Σε συνεργασία λοιπόν με μερικούς συναδέλφους έχουμε αναλάβει την αντιπροσώπευση της Βιβλιοθήκης στα κοινωνικά δίκτυα δημιουργώντας σελίδα στο Facebook, λογαριασμό στο Twitter και το Instagram και τέλος κανάλι στο YouTube. Έχουμε συνολικά περισσότερους από 1.500 φίλους σε όλα αυτά τα κοινωνικά δίκτυα και επιπλέον έχουμε και μασκότ στη Βιβλιοθήκη. Ονομάζεται Bamboo και είναι ένα πολύ φιλικό Panda που όλο μπλέκει σε προβλήματα και μαθαίνει πώς να χρησιμοποιεί τη Βιβλιοθήκη παράλληλα με τους φοιτητές. Και φυσικά βασίζουμε τις αναρτήσεις μας σε εκτενής βιβλιογραφία.

Εικόνα 7: The Library Social Media Group

Βέβαια, από βιβλιοθήκη σε βιβλιοθήκη ο τρόπος που είναι δομημένες οι ομάδες διαφέρουν. Οι βιβλιοθήκες έχουν την ανεξαρτησία να χτίσουν τις υπηρεσίες όπως κρίνουν οι ίδιες ανάλογα με τον προϋπολογισμό και τους χρήστες της. 

Η ακαδημαϊκή Βιβλιοθήκη στην οποία εργάζομαι απαρτίζεται από χώρους που ανταποκρίνονται στις διάφορες ανάγκες των χρηστών της, όπως: χώροι ομαδικής εργασίας όπου επιτρέπεται η ομιλία, χώροι ατομικοί, χώροι εξοπλισμένοι με ειδική τεχνολογία (όπως ένα δωμάτιο με λογισμικό και μηχανήματα υποστήριξης ατόμων με προβλήματα όρασης, κινητικότητας κλπ.) και φυσικά χώρος ειδικά αφιερωμένος στην παροχή υπολογιστών. Συνολικά η Βιβλιοθήκη μπορεί ημερησίως να φιλοξενήσει έως και 1.400 χρήστες διότι τόσες είναι θέσεις που μπορεί να βρει κανείς. Από τις 1.400 θέσεις οι 250 είναι εξοπλισμένες με κάποιου είδους υπολογιστή.

Εικόνα 8: Χώροι ομαδικής εργασίας εξοπλισμένοι με οθόνες και θέσεις υποδοχής λάπτοπ

Εικόνα 9: Όροφος στον οποίο επιτρέπεται η συνομιλία και η συνεργασία μεταξύ φοιτητών

Η Βιβλιοθήκη παρέχει τον εξοπλισμό και σε συνεργασία με προσωπικό του πανεπιστημίου, εγκαθίστανται λογισμικά που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των φοιτητών, όπως Microsoft Office, Photoshop, Adobe InDesign, AutoCAD ή και πιο εξειδικευμένο από αυτά. Η πρόσβαση στο ίντερνετ δεν επιβλέπεται και δεν περιορίζεται. Ακόμη, προσφέρουμε 40 φορητούς υπολογιστές προς δανεισμό για να μπορούν οι φοιτητές να δουλεύουν από όπου θέλουν.

Εικόνα 10: Η βιβλιοθήκη παρέχει Macs, Windows PC και Dell laptops για να καλύψει τις απαιτήσεις των φοιτητών για πρόσβαση στην τεχνολογία

Σε συγκεκριμένες περιόδους η Βιβλιοθήκη παραμένει ανοιχτή για 24 ώρες όλες τις ημέρες της εβδομάδας με τη βοήθεια προσωπικού ασφαλείας και όχι βιβλιοθηκονόμων. Φυσικά υπάρχουν αυτοματοποιημένα συστήματα από τα οποία οι φοιτητές μπορούν να δανείζονται βιβλία και φορητούς υπολογιστές όπως προ είπα. Όλα αυτά με την χρήση της φοιτητικής κάρτας.

Εικόνα 11: Μηχανήματα αυτόματα δανεισμού και επιστροφής βιβλίων. Απαραίτητα για την 24ωρη λειτουργία της βιβλιοθήκης

Η ουσία αυτών που κάνουμε στη Βιβλιοθήκη του Solent είναι η σωστή εξυπηρέτηση του κοινού, η συνεχής ανάδειξη της συλλογής και η εκπαίδευση των χρηστών ώστε να γίνουν ανεξάρτητοι χρήστες (independent learners) και να μπορούν να διαλέγουν με κριτική σκέψη ποιες πληροφορίες χρειάζονται.

Για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα για τη Βιβλιοθήκη μπορεί να το κάνει μέσω των κοινωνικών δικτύων που αναφέρθηκαν παραπάνω και τα όποια σχόλια (θετικά ή αρνητικά) πάντα καλοδεχούμενα.

Η αρχιτεκτονική της γνώσης

Για να χτίσει κάποιος μια βιβλιοθήκη χρειάζονται πολύ απλά οικοδομικά υλικά. Μελάνι, χαρτί και λέξεις. Χρειάζονται και άνθρωποι, πάντα χρειάζονται άνθρωποι, να βάλουν τις λέξεις στη σειρά και φυσικά, μηχανήματα να τυπώσουν τη φαντασία, την επιστήμη, την τέχνη.

Μετά έρχονται και οι αρχιτέκτονες που έχουν πιο περίπλοκη σκέψη που αδυνατώ να κατανοήσω και σε ρωτάνε τι χώρους πρέπει να έχει μια βιβλιοθήκη. Μα τι κουτή ερώτηση. Το σύμπαν έχει τοίχους; Τα παράθυρα να μείνουν ή να τα μπαζώσουμε; Ανάλογα, φίλε μου, με το τι μπαίνει από αυτά τα παράθυρα. Ο καθαρός αέρας χρειάζεται και το φως επίσης. Είδες κάτι να ζει χωρίς φως και αέρα; Η φασαρία σίγουρα δεν χρειάζεται κι ο καυτός ο ήλιος βλάπτει. Είναι γνωστό ότι εκεί που δεν υπάρχει καυτός ήλιος διαβάζουν περισσότερο. Θέλει να παρηγορηθεί ο άνθρωπος όπου υπάρχει θλίψη από τη γκρίζα συννεφιά και αναζητά να κρατηθεί από μερικές αράδες. Πάντα χρειάζεται ο φυσικός φωτισμός στον αναγνώστη με φειδώ όμως το τζάμι στην Ελλάδα, εξάλλου το βιβλίο είναι από μόνο του παράθυρο και το ίδιο απαραίτητος είναι και ο τεχνητός φωτισμός. Παίζει ρόλο και η θερμοκρασία, οι ζωντανοί οργανισμοί είναι ευάλωτοι. Βασικό υλικό σου πρέπει να είναι η ησυχία πρέπει να αφήσεις έξω κάθε ήχο. Εκεί ο άνθρωπος χρειάζεται να ακούει μόνο την ανάσα της σκέψης που ανακουφίζει τα αφτιά.

Για να χτίσεις μια βιβλιοθήκη πρέπει να προβλέψεις ότι πρέπει να εξυπηρετεί όλους τους εν δυνάμει ανθρώπους που αναζητούν παρηγοριά. Τον ηλικιωμένο μοναχικό κύριο, τον εργαζόμενο, την κυρία που γυρνά από το κομμωτήριο, τη μάνα με το παιδί, τον φοιτητή που είναι σε μόνιμη αναζήτηση, τον έφηβο που το έσκασε από το σχολείο ή από το σπίτι ή από τον εαυτό του. Να εξυπηρετεί την ανάγκη για πρόσβαση στην πληροφορία, όπου κι αν αυτή υπάρχει και καμιά φορά η πληροφορία είναι άυλη. Ακόμη κι αυτή χρειάζεται στέγη. Βοήθησε την πληροφορία και τον δέκτη να κυκλοφορούν ανενόχλητοι και να βρίσκουν εύκολα τη γωνιά που τους ταιριάζει. Η συγκέντρωση πολλών ανθρώπων σε κλειστούς χώρους που βλέπουν ταυτόχρονα στο παρελθόν και στο μέλλον εγκυμονεί κινδύνους κι εσύ πρέπει να τους προστατεύσεις. Υποκείμενα και αντικείμενα χρειάζονται προστασία από τα καιρικά φαινόμενα, πρέπει να περιμένει κάποιος ετοιμοπόλεμος τον καταποντισμό. Μα επικίνδυνη είναι η απληστία και η βλακεία του ανθρώπου, ίσως πιο επικίνδυνη από τον καιρό και τη φύση.

Όλοι γνωρίζουν όμως πως η γνώση είναι βαριά. Πρέπει να φροντίσεις να αντέχει το έδαφος τον όγκο και τα ράφια τη σκόνη. Και μη ξεχνάς ότι τα βιβλία πολλαπλασιάζονται πιο γρήγορα από τους ανθρώπους. Απαιτούν επίμονα χώρο και χρόνο. Κι αν δεν τα βρουν να τους περιμένει γίνονται ύπουλα και επιδιώκουν να κλέψουν τον δικό σου αέρα, να σταθούν εκεί που στέκεσαι και να μην σου επιτρέπουν ούτε την είσοδο. Άκουσε με γίνονται πολύ επιθετικά, μην τους το επιτρέψεις.

Αν θες να μιλήσουμε για χρώματα, αναμφισβήτητα το χρώμα που θα σου πω θα είναι το λευκό, το ουράνιο τόξο επέτρεψε να μπει μόνο εκεί που υπάρχουν παιδιά. Τα έπιπλα; Μα και βέβαια πρέπει να αντέχουν το βάρος των αγκώνων πάνω στους οποίους στέκουν όλοι οι προβληματισμοί των αιώνων που πέρασαν. Να είναι γερά και άνετα, αυτό έχει μόνο σημασία.

Είμαι σίγουρη ότι είναι εύκολο να κτιστεί ο χώρος που θα συγκεντρώνει τη γνώση, δημιουργική και καλοπληρωμένη εργασία, για τις ημέρες που έπονται ανησυχώ. Αυτό πρέπει να προβλεφθεί. Πως ο χώρος θα πρασινίσει, θα δώσει καρπούς. Δεν είναι δική σου δουλειά, αλλά οι θέσεις εργασίας που θα σχεδιάσεις να εύχεσαι να μην είμαι μόνο θέσεις.

Υ.Γ. Για τον σχεδιασμό δημοσίων/ δημοτικών βιβλιοθηκών μπορείτε να συμβουλεύεστε έναν οδηγό που περιέχει τις βασικές οδηγίες που δεν διάβασα για να γράψω όλα τα παραπάνω.

Επιστολή προς τους νέους βιβλιοθηκονόμους

Και τώρα θα σας πω μια ιστορία που ενδιαφέρει κυρίως τους (άνεργους) βιβλιοθηκονόμους, νέους και παλαιότερους, και όσους ενδιαφέρονται/ επισκέπτονται τις Βιβλιοθήκες και τα Ιστορικά Αρχεία του τόπου τους.

Σχεδόν δέκα χρόνια αφότου έλαβα το πτυχίο μου, με μεγάλες τιμές και διακρίσεις και σύσσωμο όλο το ακαδημαϊκό εκπαιδευτικό προσωπικό να χειροκροτά και να μας παινεύει για το λαμπρό επαγγελματικό μέλλον που θα έχουμε όλοι οι απόφοιτοι του ΤΑΒΜ (εκτός από Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας έγινε και Μουσειολογίας χωρίς βέβαια οι απόφοιτοι να έχουν κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα μουσειολόγου καθώς τα έχουν χρόνια τώρα οι αρχαιολόγοι) του Ιονίου Πανεπιστημίου, κατάφερα να δουλέψω σε μια Δημόσια Βιβλιοθήκη μόλις φέτος την άνοιξη. Βλέπετε μια τέτοια βιβλιοθήκη ήταν μεγάλο όνειρο καθώς μπορεί να κάνει πράξη όλα τα περί αναγνωστικής πολιτικής/ πολιτικής βιβλίου/ φιλαναγνωσίας/ αναγνωστικής συμπεριφοράς που έμαθα στα τέσσερα χρόνια προπτυχιακών σπουδών και μιας ολόκληρης πτυχιακής εργασίας που αφιέρωσα μελετώντας τα. Πτυχιακής που έγινε και επιστημονική δημοσίευση σε ένα έγκριτο διεθνή επιστημονικό περιοδικό και ανακοίνωση σε πανελλήνια συνέδρια ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών. Τότε ακόμα θεωρούσα ότι σπουδάζω μια επιστήμη με μέλλον τρανό στη χώρα μας, καθώς τότε προσπαθούσε να εδραιωθεί, ακόμη προσπαθεί. Έτσι μας έλεγαν και στη θεωρία όλα είναι όμορφα, άλλωστε τόσες Βιβλιοθήκες υπάρχουν και τόσα Αρχεία που έχουν έλλειψη από εξειδικευμένο προσωπικό, εμάς περιμένουν να αποφοιτήσουμε. Έτσι μπορεί να λένε ακόμη στους νεοεισαχθέντες φοιτητές βιβλιοθηκονομίας. Ο ακαδημαϊκός κόσμος είναι όμορφος γεμάτος θεωρία που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Οι βιβλιοθηκονόμοι όμως έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας.  

Επιτέλους δούλεψα σε μια Δημόσια Βιβλιοθήκη μέσω των προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας για ανέργους με διάρκεια πέντε μήνες και αμοιβή 490 ευρώ το μήνα. Έδωσα μάχη γι' αυτή τη θέση καθώς την διεκδικούσε ένας φιλόλογος και ένας ιστορικός, δεν έχει σχέση που η θέση ήταν για ΠΕ Βιβλιοθηκονόμους, τα χαρτιά τα ελέγχει ο εκάστοτε φορέας, ο ΟΑΕΔ νίπτει τας χείρας τους, ας κάνει ό,τι θέλει ο φορέας. Εξάλλου και οι πίνακες επιτυχόντων δεν βγαίνουν ονομαστικοί αλλά με αριθμούς αιτήσεων, κανείς δεν ξέρει τίποτα. Όλο το σύμπαν συνωμότησε ώστε να μάθω τι και ποιος.

Με μερικούς μήνες καθυστέρηση μπήκα στη βιβλιοθήκη, επιτέλους Δημόσια Βιβλιοθήκη στο βιογραφικό μου! Εκεί αντίκρισα το χάος που δεν μπορεί να διδαχθεί σε κανένα ακαδημαϊκό περιβάλλον. Η βιβλιοθήκη, μικρή σχετικά, δημιουργήθηκε το 2004, τότε μάλλον υπήρχαν βιβλιοθηκονόμοι, ήταν εμφανές ότι στήθηκε από ανθρώπους που γνώριζαν εκείνα τα καλά χρόνια που λεφτά για ξόδεμα υπήρχαν. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια ο ένας μοναδικός προϊστάμενος/ υπάλληλος ήταν ένας απολυμένος υπάλληλος του ΟΣΕ. Από εκεί που έκοβε εισιτήρια ή οδηγούσε τρένα του έλαχε να μπει να οργανώσει μια βιβλιοθήκη. Καλύτερα από το να απολυθεί, ας μπει σε μια βιβλιοθήκη μέχρι να βγει στη σύνταξη. Προσπάθησε ο άνθρωπος να οργανώσει την κατάσταση. Έβαλε τα βιβλία της ιστορίας σε μια πλευρά, της τέχνης στην είσοδο για να φαίνεται ωραία σε όποιον μπαίνει, όπως αφοπλιστικά μου ανέφερε, εντόπισε και όλα τα βιβλία με κήπους, καλλιέργειες και αγροτική οικονομία και τα έβαλε σε ένα ράφι και σιγά σιγά έμαθε που είναι το καθένα και τα έβρισκε. Δεχόταν και τις δωρεές, σφράγιζε ό,τι βιβλίο του έφερναν και μετά το έβαζε στο κατάλληλο ράφι που μόνο αυτός ήξερε ποιο ήταν. Τα χρόνια πέρασαν και επιτέλους έγινε αυτό που περίμενε, συνταξιοδοτήθηκε. Ήρθαν δύο αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί, ένας γυμναστής και μια δασκάλα, τους έδωσε τα κλειδιά τους είπε και δύο πράγματα και έφυγε. Ο ένας από τους δύο έγινε προϊστάμενος και όλα τα υπόλοιπα τα βρήκαν ψάχνοντας.

Όταν μπήκα βρήκα τους δύο αποσπασμένους να μετανιώνουν και μια βιβλιοθήκη που έμοιαζε περισσότερο με αποθήκη βιβλίων. Άναρχα τοποθετημένα στα ράφια τα βιβλία, βιβλία παντού, ακαταλογράφητα, ένας κατάλογος φτιαγμένος χωρίς να τηρεί τα στοιχειώδη πρότυπα βιβλιοθηκονομίας, άνθρωποι να μπαίνουν γνωρίζοντας ότι δεν μπορούν να βρουν ένα συγκεκριμένο βιβλίο, υπολογιστές να μην δουλεύουν, οπτικοακουστικός εξοπλισμός χιλιάδων ευρώ να μην χρησιμοποιείται αφού κανείς δεν ξέρει το πως (εξοπλισμός δωρεάς Ιδρύματος Νιάρχου, βεβαίως βεβαίως). Ξεκίνησα από τα βασικά, να ενημερώσω τους αποσπασμένους που χρειάζεται μια βιβλιοθήκη, τι είναι το ΑΒΕΚΤ και τι το dewey, αυτός ο περίεργος αριθμός που είχαν τα περισσότερα βιβλία στη ράχη τους. Έπειτα κατέβασα τα 10.000 και πλέον βιβλία και τα ταξιθέτησα όχι κατά το δοκούν αλλά σύμφωνα με το διεθνώς αναγνωρισμένο δεκαδικό σύστημα ταξιθέτησης που κανείς που εργαζόταν εκεί τα τελευταία χρόνια δεν φαινόταν να γνωρίζει. Ξεχώρισα τα ακαταλογράφητα βιβλία (2.000 βιβλία/ περιοδικά) που ήταν ακουμπισμένα στα ράφια, και ξεκίνησα να τα καταλογογραφώ και να προσπαθώ να σουλουπώσω τον κατάλογο. Διοργάνωσα σεμινάρια σε μαθητές για να τους εξηγήσω πώς λειτουργεί μια οργανωμένη βιβλιοθήκη και εξυπηρετούσα τον κόσμο που έρχονταν. Κι έτσι κάπως τελείωσαν οι πέντε μήνες, χωρίς να προλάβω να καταλογογραφήσω όλα τα βιβλία και χωρίς να προλάβουν οι χρήστες να εκπαιδευτούν στο πως πρέπει να χρησιμοποιούν μια οργανωμένη βιβλιοθήκη. Ο καιρός πέρασε και εκείνοι οι αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί έφυγαν ξεφυσώντας για να επιστρέψουν στις τάξεις τους σε αυτό που ξέρουν να κάνουν. Φέτος βγήκαν οι νέες αποσπάσεις και εκεί θα είναι ένας άλλος εκπαιδευτικός γαλλικής φιλολογίας που θα γίνει προϊστάμενος και θα προσπαθήσει και αυτός να καταλάβει τι γίνεται, γιατί το Υπουργείο Παιδείας μπορεί νομίμως να αποσπά όπου θέλει τους εκπαιδευτικούς του.

Ένας άλλος συνάδελφος βιβλιοθηκονόμος που γνωρίζω δούλεψε με αυτά τα 5μηνα προγράμματα σε κάποια ΓΑΚ της επαρχίας. Εκεί αντίκρισε φυλακισμένα αρχεία που τα εποπτεύει ένας εκπαιδευτικός που αποσπάται κοντά στα 20 χρόνια γνωρίζοντας ότι το μόνο που έχει να κάνει είναι να φυλά τα αρχεία κλειδωμένα αποφεύγοντας να εργάζεται σε σχολικές αίθουσες. Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε κι άλλες ιστορίες συναδέλφων.

Όλες οι Δημόσιες Βιβλιοθήκες, η Εθνική Βιβλιοθήκη, τα Αρχεία και οι 770 σχολικές βιβλιοθήκες έχουν ανάγκη από εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο αποφοιτά από τα αντίστοιχα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ της χώρας που δημιουργήθηκαν απλά και μόνο για να στελεχώσουν αυτούς τους φορείς. Η στελέχωσή τους από αποσπασμένους εκπαιδευτικούς ή από εκπαιδευτικούς που συμπληρώνουν ωράριο (βλ. σχολικές βιβλιοθήκες) δεν είναι λύση που λύνει μια ανάγκη. Η απόσπαση εκπαιδευτικών δημιουργεί προβλήματα στον ίδιο το φορέα στον οποίον αποσπώνται, αλλά και στα σχολεία που έχουν να αντιμετωπίσουν τα χιλιάδες κενά. Οι αποσπάσεις απλά βολεύουν κάποιους φορείς που χωρίς αυτές δεν θα μπορούν να ανοίξουν. Αλλά ανοιχτή βιβλιοθήκη/αρχείο δεν είναι μια πόρτα που κλειδώνει και ξεκλειδώνει.

Φέτος η πρώτη φάση των αποσπάσεων άφησε πολλές βιβλιοθήκες εκτός καθώς ο αριθμός των αποσπασμένων ήταν μικρότερος από τις άλλες χρονιές κι αυτό έφερε διαμαρτυρίες, διαμαρτυρίες που ούτως ή άλλως θα έπρεπε να υπάρχουν καθώς όλοι οι φορείς δεν στελεχώνονται. Η Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων της Πληροφόρησης (ΕΕΒΕΠ), ο μόνος σύλλογος που "εκπροσωπεί" τα επαγγελματικά μας δικαιώματα αντί να ζητήσει εξειδικευμένο προσωπικό από το Υπουργείο, ζητά να αποσπαστούν περισσότεροι εκπαιδευτικοί για να μπορέσουν οι φορείς να "λειτουργήσουν" αναγνωρίζοντας ότι χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό αλλά επειδή αυτό θα πάρει χρόνο ζητά εκπαιδευτικούς, ενισχύοντας την παράλογη πρακτική που τόσο χρόνια εξυπηρετεί απλά κάποια συμφέροντα. Η ΕΕΒΕΠ συντάσσει και αποστέλλει επιστολή στον Υπουργό Παιδείας που ζητά οι βιβλιοθήκες να συνεχίσουν να λειτουργούν, όπως αυτή που εργάστηκα για πέντε μήνες. Σε μια άλλη επιστολή διαμαρτυρίας οι "Φίλοι του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης", ζητούν από τον υπουργό Φίλη, μεταξύ των άλλων, ο φιλόλογος που αποσπάται επί εννέα έτη στο αρχείο τους ότι πρέπει να μεταταχθεί οριστικά στην οργανική θέση (!) του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης και να μην επιστρέψει στην οργανική του θέση στο σχολείο που υπηρετούσε. Διότι φέτος αποσπάστηκε κάποιος άλλος εκπαιδευτικός στη θέση του που τον θέλουν κι αυτόν γιατί είναι πληροφορικός και θα βοηθήσει στην ψηφιοποίηση αλλά θέλουν και τον προηγούμενο. Έτσι απλά οι άνθρωποι πίσω από την επιστολή θεωρούν ότι ο νόμιμος τρόπος για να στελεχωθεί ένα Ιστορικό Αρχείο είναι οι μετατάξεις και οι αποσπάσεις εκπαιδευτικών που διορίστηκαν για να εργάζονται σε κάποια σχολική μονάδα. Δεν αναφέρουν/ δεν γνωρίζουν ότι το Αρχείο θα πρέπει να στελεχωθεί από αρχειονόμους και από λοιπό εξειδικευμένο προσωπικό που θα επιλεγεί μέσω νέων προκηρύξεων.

Είναι τόσο δύσκολο να σκεφτεί κάποιος να ζητήσει από το Υπουργείο Παιδείας να προσλάβει στις Βιβλιοθήκες και στα Αρχεία συμβασιούχους βιβλιοθηκονόμους/ αρχειονόμους/ πληροφορικούς/ ιστορικούς όπως προσλαμβάνει κάθε χρόνο συμβασιούχους εκπαιδευτικούς στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Είναι τόσο δύσκολο να ζητήσει κάποιος από το Υπουργείο Παιδείας προκήρυξη μόνιμων θέσεων όπως ζητάνε οι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών κι όλος ο κόσμος για την εκπαίδευση;

Είναι φανερό ότι δεν υπάρχει κάποια ένωση/ σύλλογος που να εκπροσωπεί τα επαγγελματικά μας δικαιώματα. Μάλλον κανείς δεν γνωρίζει την ύπαρξή μας, ούτε το ρόλο μας. Συστηματικά καταπατούνται τα επαγγελματικά μας δικαιώματα και απαξιώνονται οι σπουδές μας από κράτος και εκπροσώπους φορέων. Απευθύνομαι στους νέους απόφοιτους βιβλιοθηκονόμους και ζητώ να ενωθούμε και να κάνουμε γνωστή την ύπαρξή μας με κάθε τρόπο. Το να συζητάμε αέναα όλα αυτά μέσω facebook δεν είναι λύση. Είναι γνωστό ότι πολλοί απόφοιτοι βλέποντας ότι αυτό που σπούδασαν δεν έχει κανένα μέλλον τα παρατούν και απασχολούνται σε άλλους τομείς, λογικό επίσης όσοι εργάζονται ήδη σε αντίστοιχους φορείς να μην τους απασχολεί τι γίνεται πια στον χώρο. Σίγουρα, όλοι το ξέρουμε, ένα μικρό ποσοστό των αποφοίτων μέσω των γνωριμιών τους βολεύονται, γιατί το μέσον είναι πάνω από όλα και κάποιοι διορισμοί από την πίσω πόρτα γίνονται. Όλοι εμείς όμως που αναζητούμε εργασία και δεν εγκαταλείπουμε την επιστήμη που σπουδάσαμε πρέπει να προβάλουμε με όποιο τρόπο όλες τις αδικίες που γίνονται εις βάρος μας και να τις γνωστοποιούμε  συνεχώς στο ευρύ κοινό γιατί γνωρίζουμε πως λειτουργεί σωστά μια βιβλιοθήκη και πιστεύουμε ότι χρειάζεται να υπάρχουν, όπως τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τα μουσεία... 

Βιβλιοθήκες...

Αναζητώντας πληροφορίες αναφορικά με βιβλιοθήκες στην Ελλάδα έπεσα πάνω σε μερικά μπλογκς βιβλιοθηκών που αναρτούν εκδηλώσεις και πληροφορίες για τις υπηρεσίες που παρέχουν. Με εξέπληξε το πόσο καλή δουλειά γίνεται σε ορισμένα μέρη, τα οποία είναι περισσότερα από όσα μπορώ να φανταστώ. Αλήθεια τι είναι αυτό που κάνει μια βιβλιοθήκη να είναι πετυχημένη, να τη βλέπουμε και να λέμε να μια αξιόλογη βιβλιοθήκη; Εξαρτάται βέβαια από το είδος τις βιβλιοθήκης και το σκοπό λειτουργία της. Σίγουρα όμως πρέπει να έχει εξειδικευμένο προσωπικό, κατάλληλο κτίριο, μια αξιόλογη και σωστά οργανωμένη συλλογή, να είναι τεχνολογικά εκσυγχρονισμένη, να μην σταματά να κάνει ανοίγματα στην τοπική αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία και να παραμένει ένας ζωντανός οργανισμός που θα προσφέρει πληροφορία. Ακόμη πιο σίγουρα, οι βιβλιοθήκες δεν είναι αποθήκες βιβλίων, γιατί δυστυχώς πολλοί αυτό πιστεύουν ότι είναι...

Το καλό είναι ότι υπάρχουν μερικές αξιολογότατες βιβλιοθήκες σε αυτή τη χώρα. Πρώτα πρώτα είναι οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, ευτυχώς πολλοί είναι αυτοί που αντιλήφθηκαν ότι ένα σοβαρό ακαδημαϊκό ίδρυμα με ποιότητα σπουδών δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς μια σωστά οργανωμένη βιβλιοθήκη απαραίτητο εργαλείο έρευνας για ακαδημαϊκό προσωπικό και φοιτητές. Θα έλεγα ότι η βιβλιοθήκη αντικατοπτρίζει την ποιότητα ενός ιδρύματος. Υπάρχουν βέβαια και αρκετές πολύ καλές ειδικές βιβλιοθήκες αλλά αυτές απευθύνονται σε ένα πολύ εξειδικευμένο κοινό και πολλές φορές είναι ιδιωτικές.

Κι από την άλλη υπάρχουν οι δημόσιες/ δημοτικές βιβλιοθήκες που είναι για όλους, από τα πολύ μικρά παιδιά μέχρι τους συνταξιούχους. Όποιος λίγο ασχολείται με τις βιβλιοθήκες θα έχει ακούσει τη βιβλιοθήκη της Βέροιας, μα βέβαια εκεί γίνονται φοβερά πράγματα, εξωπραγματικά γι' αυτή τη χώρα, φαντάζει περισσότερο ευρωπαϊκή παρά ελληνική βιβλιοθήκη. Τυχεροί οι κάτοικοι αυτής της πόλης, τυχεροί όσοι εργάζονται εκεί. Μα τραβάει όλα τα φώτα της δημοσιότητας κι ενώ υπάρχουν κι άλλες δημόσιες βιβλιοθήκες που κάνουν δουλειά δεν ακούγονται τόσο κι ας μην παρέχουν τις φοβερές υπηρεσίες της βιβλιοθήκης αυτής, έχουν ανθρώπους με όρεξη που προσπαθούν χωρίς να έχουν κερδίσει κάποιο χρηματικό βραβείο. Είναι γνωστό πώς όλες οι λαϊκές βιβλιοθήκες υποχρηματοδοτούνται καθώς του υπουργείο παιδείας προσπαθεί να εξοικονομήσει χρήματα από παντού, το ίδιο και οι δήμοι, οι βιβλιοθήκες φαντάζουν πολυτέλεια (δυστυχώς) σε αυτά τα χρόνια της κρίσης που φαίνεται να μην έχουν τέλος. Πώς όμως σε κάποια μέρη της Ελλάδας κάποιες δημόσιες/ δημοτικές βιβλιοθήκες λειτουργούν τόσο καλά; Για όλα ευθύνεται κάποιος πεφωτισμένος διευθυντής ή κάποιος δήμαρχος που έλαβε υπόψη του την αναγκαιότητα και τα οφέλη της λειτουργίας μιας βιβλιοθήκης; Κάποιος που στα χρόνια της αφθονίας σκέφτηκε να εκμεταλλευτεί σωστά τους οικονομικούς πόρους και μέσω της τότε σωστής οργάνωσης συνεχίζεται το έργο ακόμη και σήμερα; Όλα εξαρτώνται από ένα άτομα ή από μια μικρή ομάδα ατόμων σε μια χώρα δίχως πολιτική; 

Επίσης, υπάρχουν οι σχολικές βιβλιοθήκες που δυστυχώς ποτέ δεν κατάφεραν να υπάρξουν. Και οι σχολικές βιβλιοθήκες είναι ένα καλό παράδειγμα προς αποφυγή. Τα είχαν όλα, είχαν κτίριο αφού χρησιμοποιούσαν τους σχολικούς χώρους που σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν νεόκτιστα κτίρια, ξεκίνησαν τη λειτουργία τους έχοντας μια σύγχρονη ολοκαίνουρια συλλογή, εμπλουτίστηκαν με τον κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισμό, αλλά δεν απέκτησαν ποτέ προσωπικό. 

Όλες αυτές οι σκέψεις ήρθαν με αφορμή το μπλογκ της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κερατσινίου-Δραπετσώνας με τις εκατοντάδες αναρτήσεις από τις εκδηλώσεις τους. Ο δήμος αυτός διαθέτει όχι μία αλλά τρεις βιβλιοθήκες που καλύπτουν τις πληροφοριακές ανάγκες της πόλης, απασχολεί οχτώ μόνιμους υπαλλήλους, εκ των οποίων οι επτά είναι βιβλιοθηκονόμοι. Πολλά εύγε για τον δήμο, τις βιβλιοθήκες και τους ανθρώπους του. Αλλά και για τις υπόλοιπες βιβλιοθήκες αυτής της χώρας (και τα αρχεία βεβαίως βεβαίως) που τα καταφέρνουν με όποιο μέσο μπορούν και κάνουν όλους εμάς να συνεχίζουμε να ελπίζουμε.

Δημόσιες Βιβλιοθήκες

Thomas Hawk, And Here I Am.  Πηγή: https://www.flickr.com/photos/thomashawk/
(Seattle Central Libray)

Η καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση ενός βιβλιοθηκονόμου, για εμένα. Εξυπηρετούν όλο το αναγνωστικό κοινό, ανεξαρτήτως ηλικίας, επαγγέλματος, φύλου, οικονομικής κατάστασης. Δημιουργούν και εμπνέουν αναγνώστες. Η λογοτεχνία έχει την τιμητική της, το ίδιο και οι κουβέντες γι' αυτήν. Κάθε πόλη πρέπει να έχει τη βιβλιοθήκη της, ανοιχτή σε όλους, γιατί όλοι έχουν το δικαίωμα στην ανάγνωση. Είναι χαρά και διασκέδαση να δουλεύεις σε μια βιβλιοθήκη που ανήκει σε όλους. Εξυπηρετείς κάποιον από πραγματικό ενδιαφέρον και γιατί πιστεύεις στο βιβλίο, στην ανάγνωση και στη δύναμή του κι όχι για να κάνεις πωλήσεις με σκοπό το κέρδος ενός κάποιου επιχειρηματία. Ευτυχία; σχεδόν, γιατί ζούμε στην Ελλάδα.

Οι ελληνικές Δημόσιες Βιβλιοθήκες σε αριθμούς, εν έτει 2016 (σύμφωνα με τα στοιχεία του Συλλόγου Υπαλλήλων Δημοσίων Βιβλιοθηκών όπως αυτά αναφέρθηκαν σε έγγραφο που στάλθηκε στους αρμοδίους του Υπουργείου Παιδείας):

• 45 Δημόσιες Βιβλιοθήκες
• 126 εργαζόμενοι
• 8 βιβλιοθήκες δεν έχουν καθόλου προσωπικό (επιβιώνουν υπολειτουργώντας με αποσπάσεις εκπαιδευτικών που δεν έχουν καμία ιδέα πώς λειτουργεί μία βιβλιοθήκη) και 2 έχουν μόνο προσωπικό καθαριότητας
• 20 δεν έχουν βιβλιοθηκονόμο
• 23 δεν έχουν διοικητικό υπάλληλο
• καμία δεν έχει πληροφορικό
• υπάρχουν 25 κινητές βιβλιοθήκες, οι 11 δεν έχουν οδηγό
• ο προϋπολογισμός των βιβλιοθηκών για το 2010 ήταν 627.300 ευρώ, για το 2015 ήταν 291.836 ευρώ.

Θλίψη.

Περιπλανιέμαι σε μια βιβλιοθήκη χωρίς κανέναν μόνιμο υπάλληλο που άνοιξε το 2004. Πελαγωμένοι εκπαιδευτικοί που μετάνιωσαν για την επιλογή της απόσπασης αλλά θεωρούν ότι κάνουν κοινωνικό έργο καθώς κρατούν "ανοιχτή" τη βιβλιοθήκη. Βλέπω στα ράφια βιβλία που αγοράστηκαν την τελευταία δεκαετία. Πρόσφατες εκδόσεις, αλλά όχι και τόσο πρόσφατες. Βλέπω ότι κάποτε κάποιος βιβλιοθηκονόμος τα είχε καταλογογραφήσει και ταξιθετήσει, όταν αυτός έφυγε κανείς επόμενος υπάλληλος δεν κατάλαβε τι είναι αυτός ο αριθμός που έχει στη ράχη του το βιβλίο. Βλέπω λογοτεχνικά βιβλία χιλιοδιαβασμένα, τσακισμένες ράχες, κιτρινισμένα φύλλα, σχισμένα εξώφυλλα που συνεχίζουν να διαβάζονται και οι άνθρωποι που τα επιστρέφουν να ζητάνε συγγνώμη που δεν τα κόλλησαν με σελοτέιπ. Βλέπω νέους ανθρώπους να επιστρέφουν Καζαντζάκη και να δανείζονται ένα Ντοστογιέφσκι που βρήκαν σε κάποιο ράφι. Βλέπω 25 υπολογιστές, 8 εκτυπωτές, υπολογιστή για άτομα με ειδικές ανάγκες, μονάδα ψηφιοποίησης. Οι περισσότεροι υπολογιστές δεν λειτουργούν, οι εκτυπωτές δεν έχουν μελάνι, κανείς δεν ψηφιοποιεί.

Τι να απαντήσει κανείς στους έφηβους που ζητούν βιβλία που είναι της μόδας και δεν υπάρχει ούτε ένα στη βιβλιοθήκη; Ότι το υπουργείο δεν δίνει χρήματα για αγορές βιβλίων; τι θα καταλάβουν και τι τους νοιάζει. Τι να απαντήσει κανείς σε εκείνο το κορίτσι που λέει ότι αν σας κάνουν δωρεές βιβλία και δεν τα θέλετε να τους δίνετε το τηλέφωνό μου, τα θέλω εγώ, ό,τι βιβλίο, διαβάζω τα πάντα. Τι να πεις στον εκπαιδευτικό που δεν δέχεται τις δωρεές γιατί δεν ξέρει τι να κάνει τα βιβλία που θα έρθουν; 

Τι θα προλάβω να κάνω μέσα σε πέντε μήνες; και ό,τι κάνω πόσο παραπάνω θα διαρκέσει;
Για την ώρα δέκα χιλιάδες και πλέον βιβλία μπαίνουν στα ράφια πάλι από την αρχή, με τη σωστή σειρά. Είναι κάποια αρχή κι ας είναι να τα ανεβοκατεβάζω μόνη. Επίσης, παρακαλώ και για δωρεές, όσοι πιστοί προσέλθετε. 

Οι ανύπαρκτες σχολικές βιβλιοθήκες

Ο Γιώργος Δαρδανός των εκδόσεων Gutenberg εκτός από εξαιρετικός εκδότης αποδεικνύει έμπρακτα πως στηρίζει το δικαίωμα όλων στην ανάγνωση και δεν είναι απλά άλλος ένας έμπορας ή επιχειρηματίας. Είναι ένας βιβλιόφιλος, που τον ενδιαφέρουν η εκπαίδευση, οι βιβλιοθήκες, η αναγνωστική πολιτική αυτού του τόπου. Τα βιβλία του "Οι παπαγάλοι δεν διαβάζουν βιβλία" και "Όταν η γάτα γλείφει τη λίμα" είχαν συντροφεύσει τα φοιτητικά μου χρόνια και είχαν δώσει τροφή για σκέψη και εκπόνηση προπτυχιακών εργασιών. Τότε βέβαια δεν είχα ιδέα για όσα συνέβαιναν ή είχα μια πιο ρομαντική ιδέα για τον εκτός ακαδημαϊκού χώρου κόσμο. Με θλίβει που ακόμη ο ακαδημαϊκός χώρος και οι άνθρωποί του επιμένουν στη θεωρία, στην έρευνα και στην επιστήμη και αγνοούν την πραγματικότητα σαν το ένα να μην συνδέεται με το άλλο. Ποια είναι η πραγματική κατάσταση στο χώρο των βιβλιοθηκών και των αρχείων της Ελλάδας; ποιες οι ελλείψεις; ποιες οι αδυναμίες; ποια τα εργασιακά δικαιώματα των αποφοίτων των σχολών Βιβλιοθηκονομίας;

Ποιος ακαδημαϊκός ασχολείται με αυτά τα ασήμαντα;

Ο Γιώργος Δαρδανός, ένας εκδότης, είναι αυτός που τόλμησε να μιλήσει για την κατάσταση των σχολικών βιβλιοθηκών και την αναμφισβήτητη αναγκαιότητά τους στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Κι ακόμη και σήμερα, που παρ' όλη την παρανοϊκή κατάσταση που επικρατεί στο ελληνικό δημόσιο και την αποδυνάμωση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος (και όχι μόνο), συνεχίζει να αναρωτιέται τι να απέγιναν άραγε εκείνες οι 774 σχολικές βιβλιοθήκες που δημιουργήθηκαν σε ισόποσα γυμνάσια αυτής της χώρας. Τι να απέγιναν τα 6.000 βιβλία με τα οποία εμπλουτίστηκαν οι πρώτες σχολικές βιβλιοθήκες; Τι να απέγιναν άραγε εκείνα τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ από ευρωπαϊκά κονδύλια για τη δημιουργία και την περαιτέρω ενίσχυση σχολικών βιβλιοθηκών (και να ήταν μόνο αυτά που κανείς δεν ξέρει σε ποιανού τσέπη μπήκαν).

Το νεοκδοθέν βιβλίο του "Σχηματική σκέψη" συγκεντρώνει κείμενα που αναφέρονται στις ανύπαρκτες σχολικές βιβλιοθήκες ενώ συνοδεύεται από ένα cd που φέρει τον εύστοχο τίτλο "6.001 φυλακισμένοι τίτλοι βιβλίων στις σχολικές βιβλιοθήκες, κατάλογος". Το cd περιέχει τον κατάλογο με τους τίτλους που μετά από τη σύσταση ειδικών επιτροπών (και μεγάλου καβγά, φαντάζομαι, ώστε να ικανοποιηθούν εκδότες και συγγραφείς) επιλέχθηκαν για να γεμίσουν τα ράφια και τους τοίχους των πρώτων σχολικών βιβλιοθηκών που κουτσοδημιουργήθηκαν επί Γεράσιμου Αρσένη.

6.000 βιβλία που κανείς δεν ξέρει τι απέγιναν. Σε μια χώρα χωρίς καμία οργάνωση, πρόβλεψη και στόχο, φαντάζει αστείο να ξέρει κάποιος που να κατέχει μια θέση ευθύνης που να βρίσκονται κάποια βιβλία. Σε αυτόν τον τόπο κανείς δεν ξέρει τίποτα και το χειρότερο είναι ότι κανείς δεν κάνει τίποτα.

Ρωτήστε τους μόνιμους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς που τα τελευταία χρόνια ταξιδεύουν από άκρη σε άκρη την χώρα αυτή, γεμίζοντας τα χιλιάδες κενά εκπαιδευτικών (κανείς δεν ξέρει τον ακριβή αριθμό) που δημιουργήθηκαν με το μη διορισμό μόνιμων εκπαιδευτικών τα τελευταία έξι χρόνια. Αυτοί έχουν περάσει από τόσα σχολεία που σίγουρα θα έχουν συναντήσει αυτά τα φυλακισμένα βιβλία, αν βέβαια έχουν κάποια ευαισθησία για τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες.

Μη ρωτήσετε βιβλιοθηκονόμους γιατί ποτέ δεν είδαν αυτές τις βιβλιοθήκες και ό,τι έμαθαν γι' αυτές το έμαθαν ρωτώντας. Οι βιβλιοθήκες αυτές δημιουργήθηκαν για να τις λειτουργούν εκπαιδευτικοί και όταν κάποιοι συνάδελφοι κινήθηκαν νομικά ο δικηγόρος δεν ανέλαβε τη σίγουρα χαμένη υπόθεση καθώς το Υπουργείο Παιδείας έχει το δικαίωμα να μετακινεί το προσωπικό στο εσωτερικό του. Όπως άλλωστε συμβαίνει και με τις δημόσιες βιβλιοθήκες και με την εθνική βιβλιοθήκη αλλά και με τα γενικά αρχεία του κράτους που κάθε χρόνο εκατοντάδες εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων αποσπούνται για βρεθούν εκτός αιθουσών διδασκαλίας σε έναν χώρο που δεν έχει καμία συνάφεια με τις σπουδές τους κάνοντας εργασίες άσχετες με τα προσόντα τους. Μήπως τότε πρέπει να αναλογιστούν όσοι παίρνουν τις αποφάσεις αν οι βιβλιοθήκες (και δεν αναφέρομαι στις ανύπαρκτες σχολικές) και τα αρχεία πρέπει να εντάσσονται στο Υπουργείο Παιδείας ή μήπως το Υπουργείο Πολιτισμού θα έπρεπε να είναι αρμόδιο;

Όλα αυτά τα θέματα κι άλλα πολλά με στοιχεία και αριθμούς αναφέρονται σε αυτό το μικρό βιβλιαράκι που ελπίζω να διαβαστεί και να συζητηθεί από πολλούς γιατί όλοι μαζί ίσως καταφέρουμε κάτι. Το κυριότερο να κατανοήσουν αυτοί που δεν ξέρουν πόσο σημαντικές είναι οι σωστά οργανωμένες βιβλιοθήκες.

Υ.Γ. Δεν θα είχα ενημερωθεί γι' αυτό το βιβλίο αν δεν είχα ακούσει την άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Γιώργου Δαρδανού στη ραδιοφωνική εκπομπή της Κατερίνας Μαλακατέ. 

Κλέφτες βιβλίων

Από τα παλιά τα χρόνια οι κάτοχοι βιβλίων σκαρφίζονταν διάφορους τρόπους για να προλαμβάνουν ή και να αντιμετωπίζουν την κλοπή των βιβλίων τους. Άλλωστε τα πρώτα χρόνια της τυπογραφίας κυκλοφορούσαν λίγα βιβλία και ήταν ιδιαιτέρως δύσκολο και δαπανηρό να αποκτήσει κανείς βιβλιοθήκη πόσο μάλλον πριν την τυπογραφία που τα βιβλία ήταν χειρόγραφα. Με κάποιο τρόπο έπρεπε οι βιβλιοθήκες να προφυλαχθούν από τους επίδοξους κλέφτες ή κλεπτομανείς ή επικίνδυνους βιβλιόφιλους. Έχουμε δει βιβλιοθήκες με αλυσίδες, χοντρές αλυσίδες που ξεκίναγαν από μια άκρη του σκληρού δερματόδετου εξωφύλλου και κατέληγαν στα ράφια. Μακριές τόσο ώστε να επιτρέπεται η ανάγνωση του. Με τον τρόπο αυτό οι βιβλιοθήκες έμοιαζαν περισσότερο με φυλακές λέξεων παρά με τη σημερινή εικόνα των δανειστικών βιβλιοθηκών. Έχουμε δει βέβαια και τα αγαπημένα exlibris που ήταν μεν το σημάδι των κατόχων τους που προσπαθούσε να γίνει ο ανεξίτηλος σύνδεσμος αναγνώστη-βιβλίου, είχαν όμως και βαριές κατάρες για όποιον θα τολμούσε να κλέψει το βιβλίο.

Σήμερα τα βιβλία είναι πιο φθηνά βέβαια από εκείνα τα χρόνια και κυκλοφορούν σε μεγαλύτερη ποσότητα δεν παύει όμως οι ιδιοκτήτες του να εφευρίσκουν διάφορους τρόπους για να δυσχεράνουν την κλοπή τους.

Πρώτα τα βιβλιοπωλεία. Προσπάθεια του επιχειρηματία να προστατέψει το προϊόν του. 

Τα αντικλεπτικά των βιβλίων είναι συνήθως αυτοκόλλητα που κολλιούνται σε κάποιο μέρος του εξωφύλλου (ιδανικά πίσω από τα αυτιά που δεν πάει το μυαλό του κλέφτη να κοιτάξει). Δεν αφαιρούνται αλλά απομαγνητίζονται στο ταμείο με την πληρωμή. Το πιο πρωτότυπο αντικλεπτικό που έχω δει το έχει η Πολιτεία καθώς πάνω στο λευκό άχαρο αυτοκόλλητο βρίσκεται η εικόνα ενός ανοιχτού βιβλίου.

Μετά έρχονται οι βιβλιοθήκες. Εκεί τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα καθώς τα βιβλία έχουν ως σκοπό να μείνουν για πάντα στα ράφια και να διαβαστούν όσο γίνεται από περισσότερους αναγνώστες ή τέλος πάντων να μείνουν εκεί μέχρι κάποιος να τα χρειαστεί. Σήμερα όλο και δυσκολότερα αγοράζονται βιβλία από τις βιβλιοθήκες καθώς τα κονδύλια όλο και λιγοστεύουν. Χωρίς να μπαίνουν νέα βιβλία κανείς δεν θέλει να χάνει και τα παλαιότερα γι' αυτό αναζητούνται λύσεις για να προστατευτούν οι συλλογές.

Υπάρχουν βιβλία κλειδωμένα σε ειδικές αίθουσες που δεν μπαίνει κανείς και βγαίνουν μόνο αν κάποιος τα ζητήσει, αυτά όμως είναι τα πολύτιμα και σπάνια βιβλία που μπορεί να έχει ξεμείνει πάνω τους και κανένα παλιό exlibris ως ανάμνηση ενός παλιού ιδιοκτήτη. Υπάρχουν οι σφραγίδες που υποδηλώνουν ότι το βιβλίο ανήκει σε κάποια βιβλιοθήκη. Υπάρχουν, όπως και στα βιβλιοπωλεία, τα αντικλεπτικά. Μόνο που τα αντικλεπτικά είναι και αυτά κομμάτι της τεχνολογίας που εξελίσσεται. Εύκολα και γρήγορα ξεπερνιούνται και εμφανίζονται νέα. Από τα αυτοκόλλητα με τη μεταλλική λωρίδα στη μέση, πήγαμε στη μεταλλική λωρίδα που κολλιέται ανάμεσα στις σελίδες (πιο διακριτική και πιο δύσκολα βρίσκει κάποιος) και σήμερα στα RFID που συνδυάζουν αντικλεπτικό και barcode. Αύριο σε κάτι άλλο.

Τα βιβλία σιωπηλά ανέχονται όλα τις ανθρώπινες παραξενιές και γίνονται για άλλη μία φορά μάρτυρες των εποχών που αλλάζουν. Από το απομαγνητισμένο αντικλεπτικό του βιβλιοπωλείου μπαίνει πάνω τους το νέο αντικλεπτικό της βιβλιοθήκης και όταν αυτό ξεπερνιέται μπαίνει το επόμενο μοντέλο.

Κι έτσι τα βιβλία καταλήγουν να έχουν πάνω τους όλα αυτά:

Αλλά ακόμη κι έτσι πάντα οι επίδοξοι κλέφτες θα σκαρφίζονται τρόπους για να αποκτήσουν ανέξοδα το πολυπόθητο αντικείμενο. Έχω συναντήσει σε ράφια βιβλιοπωλείου εξώφυλλα χωρίς το σώμα. Ο μανιακός κλεπτομανής προτίμησε να ξεκοιλιάσει το βιβλίο παρά να το πληρώσει, θεωρώντας μάλλον απίθανο να βρίσκεται αντικλεπτικό ανάμεσα στις σελίδες. Έχω, επίσης, ακούσει ιστορίες που αφού τα βιβλία δεν μπορούν να βγουν από την πόρτα βγαίνουν από τα παράθυρα βιβλιοθηκών.

Από την άλλη, όσα αντικλεπτικά και να κολληθούν αν δεν υπάρχει υπάλληλος στη βιβλιοθήκη όσο και να χτυπάει το μηχάνημα φεύγοντας κάποιος από την πόρτα κανείς δεν πρόκειται να ασχοληθεί γιατί απλά δεν προλαβαίνει. Για άλλη μία φορά ξοδεύονται χρήματα ασκόπως αγοράζοντας αντικείμενα για να αντικατασταθούν τα προηγούμενα που έκαναν τη δουλειά τους ενώ κανείς δεν προβλέπει (έργα ΕΣΠΑ) να καλύψει κενές θέσεις εργασίας.

Τελικά, μήπως εκείνες οι κατάρες που γράφονταν στα πρώτα βιβλία να ήταν πιο αποτελεσματικές από όλα αυτά τα σημερινά;

Άνεργοι βιβλιοθηκονόμοι

Εξελιχθήκαμε... 

αλλά ξεχάσαμε ότι η εξέλιξη δεν είναι μόνο κτίρια και εξοπλισμός. 

Είναι και μόνιμες θέσεις εργασίας.

Τι χρειάζονται ένα ΑΕΙ και δύο ΤΕΙ Βιβλιοθηκονομίας  αφού το κράτος δεν πρόκειται να διορίσει κόσμο και αφού καλύπτει τα κενά με άλλους τρόπους;
Άνεργοι απόφοιτοι. Αυτό είναι αυτή η χώρα.
Άνεργοι απόφοιτοι του δημοσίου.

Συναντώντας μια βιβλιοθήκη

Τόσα έχω ακούσει για τη Μάνη και τους Μανιάτες και ούτε στο χάρτη δεν ήξερα κατά που πέφτει, αλλά πώς αλλιώς μαθαίνεις γεωγραφία παρά ταξιδεύοντας; Δεν είναι λέει απλά μια πόλη είναι ολόκληρη περιοχή που χωρίζεται σε δύο νομούς, υπάρχει η μεσσηνιακή και η λακωνική. Πόσα δεν είχα ακούσει για τα όμορφα χωριά της, που τα σπίτια είναι πετρόχτιστοι πύργοι και τις παραλίες, που δεν έχουν άμμο σαν την άλλη πλευρά, αλλά γκρι βότσαλο. Κι έτσι αναζητώντας μια παραλία χωρίς κόσμο, Αύγουστο μήνα, φτάσαμε να αλλάξουμε νομό και να περιφερόμαστε σε αυτήν την απέραντη και πολύ ιδιαίτερη Μάνη.
Μέχρι που ο δρόμος μας οδήγησε στην Αρεόπολη.

Περπάτησα αυτό το μέρος με τα όμορφα σοκάκια γεμάτα πέτρινα κτίρια, όλα διατηρημένα και φτιαγμένα από την αρχή αλλά χωρίς να χάνουν τίποτα από την παλιά ομορφιά τους. Ιστορικός οικισμός, εκεί λέει δεν πάτησε Τούρκου πόδι, διατήρησε την ανεξαρτησία καθ' όλη την Τουρκοκρατία. Με τους Γερμανούς δεν νομίζω να τα κατάφερε, όπως όλη ετούτη η χώρα άλλωστε. Σήμερα αριθμεί 888 κατοίκους. Γεμάτο το μέρος από καφετέριες και ταβέρνες, τουριστικό αλλά από τα όμορφα. Είχαν απλώσει οι μαγαζάτορες ξύλινα τραπέζια με χρωματιστά γλαστράκια και καρέκλες με μαξιλάρια και περίμεναν. Ούτε αυτοκίνητα υπήρχαν στα πλακόστρωτα δρομάκια, εκεί χωράει να περπατήσει μονάχα άνθρωπος.

Και ξαφνικά βρέθηκα μπροστά στη Δημόσια Βιβλιοθήκη κι αυτή ένας πέτρινος πύργος γεμάτος βιβλία όμως. Ούτε που μπορούσα να το φανταστώ ότι αυτό το μικρό σχεδόν παραμυθένιο μέρος έχει μια βιβλιοθήκη. Άραγε να την αγαπάνε οι λιγοστοί κάτοικοι, να την επισκέπτονται; Και τα καλοκαίρια που γεμίζει το χωριό από τους ξενιτεμένους να γεμίζει και αυτή; Για κακή μου τύχη ήταν κλειστή αλλά έπεσα στην ημέρα γιατί κατά τ' άλλα φάνηκε να λειτουργεί να είναι δραστήρια, έτσι μου φάνηκε λίγο που τη χάζεψα πίσω από τα τζαμάκια. Από εκεί κρυφοκοίταξα τις θέσεις εργασίας με υπολογιστή και τις θέσεις των αναγνωστών.

Χαζεύω τους πίνακες με τις αποσπάσεις των εκπαιδευτικών.

Χιλιάδες εκπαιδευτικοί περισσότεροι και από πέρσι, λέει, αποσπάστηκαν σε αρχιεπισκοπές και μητροπόλεις, σε ΓΑΚ και βιβλιοθήκες, σε πανεπιστημία.  Από την άλλη, υπάρχουν χιλιάδες κενά στα σχολεία. Τόσοι πολλοί εκπαιδευτικοί επιλέχθηκαν να επιτελέσουν έργο εκτός σχολικών τάξεων που σε ορισμένες περιπτώσεις δεν συνδέεται με την παιδαγωγική αρμοδιότητα και την εξειδίκευσή τους, ενώ οι πραγματικές τους θέσεις μένουν κενές. Θα αντικατασταθούν από αναπληρωτές εκπαιδευτικούς πασπαρτού που περιμένουν κι αυτοί στην ουρά για εργασία. Όλοι εξαρτώνται από τις βουλές του Υπουργείο Παιδείας, τις επιτροπές και τις παραεπιτροπές του. Αυτοί άλλωστε έκριναν ότι σε αυτή την πετρόχτιστη δημόσια βιβλιοθήκη είναι καλύτερα να εργάζεται φέτος ένας εκπαιδευτικός αγγλικής φιλολογίας (του χρόνου κάποιος άλλος εκπαιδευτικός) παρά ένας βιβλιοθηκονόμος, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλες τις δημόσιες βιβλιοθήκες ετούτης της χώρας.
Κι ίσως να είναι καλύτερα έτσι, από το να μένουν κλειστές και αραχνιασμένες.
Μακάρι, άλλωστε, να ήταν αυτό το μόνο πρόβλημα αυτής της χώρας που μας έλαχε να ζούμε.

Από το έντυπο στο ψηφιακό χάος

Τον τελευταίο καιρό υπάρχει έντονο ενδιαφέρον δημιουργίας ιδρυματικών αποθετηρίων και ψηφιακών βιβλιοθηκών εξαιτίας των κονδυλίων που έχουν (;) διατεθεί μέσω ΕΣΠΑ και αφορούν στην Ψηφιακή Σύγκλιση και άλλων παραπλήσιων ευρωπαϊκών προγραμμάτων ύψους πολλών εκατομμυρίων ευρώ που σε καμία περίπτωση δεν χαρίζονται. Έτσι, όλα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και άλλοι φορείς και οργανισμοί ψηφιοποιούν μετά μανίας το υλικό τους για να γίνει διαθέσιμο από όλους και από παντού μέσω διαδικτύου. Τα σκάνερ δουλεύουν ανελλιπώς και τεράστιος όγκος έντυπης πληροφορίας γίνεται ψηφιακή καταλαμβάνοντας πολλούς σκληρούς δίσκους μεγάλης χωρητικότητας. Το έργο έχουν αναλάβει να φέρουν εις πέρας βιβλιοθήκες και αρχεία που με τη σειρά τους το ανέθεσαν σε ιδιωτικές εταιρείες. Στην πλειονότητά τους τα έργα τα διευθύνουν υπεύθυνοι που ίσως να μην έχουν ιδέα τι ακριβώς είναι ένα ιδρυματικό αποθετήριο, ποιος ο στόχος του και ποιο θα πρέπει να είναι το περιεχόμενό του. Με την ίδια λογική κανείς δεν έχει προβλέψει επί του πρακτέους πώς θα λειτουργούν, θα ανανεώνονται και θα παραμένουν ζωντανά τα αποθετήρια αυτά μετά την ολοκλήρωση και την παράδοσή τους στο ευρύ κοινό. Για άλλη μία φορά λείπει η οργάνωση, ο σχεδιασμός και η πρόβλεψη ειδικά σε έναν τομέα όπως η τεχνολογία που διαρκώς εξελίσσεται.
Σαν τα κτίρια που δημιουργήθηκαν [πρόχειρα και με μεγάλο κόστος] με σκοπό να στεγάσουν υπηρεσίες χωρίς να προβλεφθούν θέσεις εργασίας.

Αναζητώντας πληροφορίες για τη δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών εντόπισα το βιβλίο του καθηγητή του Ιονίου Πανεπιστημίου Σαράντου Καπιδάκη "Εισαγωγή στις ψηφιακές βιβλιοθήκες" το οποίο χρησιμοποιείται ως διδακτικό σύγγραμμα σε ακαδημαϊκά τμήματα που ασχολούνται με τις υπηρεσίες πληροφόρησης.

Πρόκειται για ένα εισαγωγικό κείμενο και μια πρώτη γνωριμία με τον κόσμο της οργάνωσης της ψηφιακής πληροφορίας που συγκεντρώνει ένα μέρος όσων διδάχτηκα σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Το βιβλίο αναφέρεται στη διαδικασία της ψηφιοποίησης και στη δημιουργία ψηφιακών αντικειμένων, δίνει ορισμούς και διασαφηνίζει τη σημασία της ψηφιακής βιβλιοθήκης και τις διαφοροποιήσεις από τις βάσεις δεδομένων, τον ιστό και τις αυτοματοποιημένες βιβλιοθήκες. Περιέχει επεξηγηματικά παραδείγματα τόσο εγχώριων όσο και διεθνών ψηφιακών βιβλιοθηκών και αναφέρεται στο δύσκολο εγχείρημα της αυτοματοποίησης των ψηφιακών βιβλιοθηκών.
Είναι ένα καλό εργαλείο που θα έπρεπε να ανατρέξουν σε αυτό όσοι ασχολούνται με τη δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών τόσο σε θεωρητικό όσο σε πρακτικό επίπεδο.
Δεν αναφέρονται θέματα πνευματικών δικαιωμάτων που είναι ένα μείζονος σημασίας θέμα ειδικά όταν πρόκειται να γίνει διάθεση υλικού που προστατεύεται από τα δικαιώματα των δημιουργών του.
Δυστυχώς όμως η θεωρητική κατάρτιση των υπευθύνων που διαχειρίζονται έργα ιδρυματικών αποθετηρίων ή αναβάθμισης υπηρεσιών βιβλιοθηκών θα έπρεπε να έχει γίνει πολύ πριν αναλάβουν να τα φέρουν εις πέρας και δεν μιλάω καθόλου για το σχεδιασμό και την οργάνωση τους γιατί αυτή απλά δεν υπάρχει.

Βιβλίων κατάλογοι

Στις συλλογές βιβλιοθηκών με ιστορία ψάχνοντας ή καταλογογραφώντας βρίσκει κανείς πολύ ιδιαίτερα βιβλία που πάντα βάζουν σε σκέψεις για το πώς βρέθηκαν εκεί. Ένα από αυτά τα ιδιαίτερα βιβλία που συνάντησα στην πρόσφατη εργασιακή μου περιπέτεια ήταν αυτό το πολυσέλιδο βιβλίο που για την τοποθέτηση του χρειάζεται μισό ράφι, ενώ σίγουρα δεν θα δυσκολευτεί κανείς να το εντοπίσει ψάχνοντας στο ράφι. Λόγος για έναν παλιό βιβλιοκατάλογο με όμορφη βιβλιοδεσία που οι σελίδες του φτάνουν στις 1.900, αν και ο όγκος του και το βάρος του δίνουν την εντύπωση ενός μεγαλύτερου αριθμού. Φταίει το πάχος του φύλλου, αυτό το χαρτί έχει φτιαχτεί για να αντέχει αιώνες σε αντίθεση με τα σύγχρονα τυπογραφικά φύλλα που είναι λεπτά σαν τσιγαρόχαρτο και η όψη τους και το χρώμα τους μεταβάλλονται και αλλοιώνονται πριν το βιβλίο προλάβει να διαβαστεί και να περάσει από πολλά χέρια. 
Οι κατάλογοι των τυπωμένων βιβλίων είναι η πρώτη προσπάθεια οργάνωσης της πληροφορίας.
Όταν ο αριθμός των τυπωμένων βιβλίων άρχισε να γίνεται μη διαχειρίσιμος, έγιναν προσπάθειες καταγραφής όλων των εκδόσεων παγκοσμίως. Και φυσικά επειδή κανένας κατάλογος δεν χωρούσε την παγκόσμια βιβλιογραφία συνεχώς έβγαιναν νέοι εμπλουτισμένοι κατάλογοι ή προσθήκες στους παλαιότερους. Οι κατάλογοι αυτοί είναι σημαντικό εργαλείο σήμερα όταν προσπαθεί για παράδειγμα κάποιος να ταυτίσει ένα παλιό βιβλίο με λειψές πληροφορίες (ακέφαλο, κολοβό). Μέχρι και τον 19ο αιώνα τα βιβλία, χάρις στις προσπάθειες πολλών, έχουν καταγραφεί στις διάφορες βιβλιογραφίες. Ο 20ος αιώνας όμως εξαιτίας της παγκόσμιας εκδοτικής άνθησης έχει μόνο αποσπασματικά καταγραφεί. Ειδικά οι ελληνικές εκδόσεις του προηγούμενου αιώνα που κανείς ποτε δεν διαχειρίστηκε με αποτέλεσμα τώρα να φαντάζει κολοσσιαία προσπάθεια.
Και που καιρός για τέτοια τώρα.

Μας συγχωρείτε για τη σκόνη

Βλέποντας αυτές τις εικόνες του 1913 από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης όπου τρεις άντρες προσπαθούν να διώξουν τη σκόνη από ράφια και βιβλία σκέφτηκα αμέσως ότι αν έχουν κάτι κοινό η Αρχειονομία και η Βιβλιοθηκονομία είναι σίγουρα η σκόνη!
Αυτό εξαιτίας μιας ερώτησης που δέχτηκα σχετικά με τις διαφορές των δύο ειδικοτήτων του πτυχίου μου. Στην αρχή μου φάνηκε αφελής ερώτηση καθώς δεν θα μπορούσε να υπάρχουν δύο διαφορετικά αντικείμενα σε ένα πτυχίο, αλλά μπορώ να παραδεχτώ ότι με δεύτερη σκέψη με έβαλε σε προβληματισμό. Έχω νοητά δημιουργηθεί έναν πίνακα με δύο στήλες που στη μία μπαίνουν οι διαφορές και στην άλλη οι ομοιότητες.
Οι δύο ειδικότητες σίγουρα διαφέρουν στην πράξη αλλά θεωρητικά έχουν αρκετές ομοιότητες και βέβαια η σκόνη δεν ήταν η πρώτη που μου ήρθε στο μυαλό αλλά η πληροφορία και η πληροφόρηση.

Δείτε εδώ μερικές εξαιρετικές παλαιές φωτογραφίες βιβλιοθηκών και βιβλιοθηκονόμων εν ώρα εργασίας.

Κινηματογράφος, βιβλιοθήκες και άλλα

Συνεχίζουν να με εκπλήσσουν οι ουρές που σχηματίζονται για άλλη μια χρονιά έξω από τους κινηματογράφους που συμμετέχουν στις Νύχτες Πρεμιέρας. Αν και στις κριτικές δεν έχουν γραφτεί και τα καλύτερα σχόλια για τις ταινίες που προβάλλονται, η ζήτηση άλλα φανερώνει. Τέτοια ζήτηση που με κάνει να αναρωτιέμαι γιατί αυτό το φεστιβάλ δεν διαρκεί περισσότερο ή έστω δεν συμμετέχουν περισσότεροι κινηματογράφοι.
Από το τριήμερο των προβολών ταινιών μικρού μήκους στο Γαλλικό Ινστιτούτο αφιερωμένων σε χώρους πολιτισμού που είχα αναφερθεί στην προηγούμενη ανάρτηση, κατάφερα να παρακολουθήσω δυστυχώς μόνο την πρώτη ημέρα που ήταν αφιερωμένη στις βιβλιοθήκες.
Η πρώτη ταινία που είχα την τύχη να δω, είχε κάτι από ιστορία του βιβλίου σε συνδυασμό με ιστορία των βιβλιοθηκών δείχνοντας εικόνες από τις σπουδαιότερες και παλαιότερες βιβλιοθήκες του κόσμου, και φυσικά, με μάγεψε.

Η δεύτερη ταινία ήταν αφιερωμένη σε μία βιβλιοθήκη της Γαλλίας, η οποία διαθέτει τη συλλογή βιβλίων από την παλαιότερη και μεγαλύτερη μονή του Παρισιού που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα. Η ιστορία της ξεκινά πολύ πριν τη δημιουργία του κτιρίου της, το 1850, που τη στεγάζει ακόμη και σήμερα. Η ταινία επικεντρώνεται στις πρωτοποριακές ιδέες του αρχιτέκτονα και αναφέρεται σε όλες τις λεπτομέρειες της δημιουργίας του εντυπωσιακού κτιρίου της.
Η τρίτη ταινία, δεν ήταν ακριβώς ταινία, αλλά περισσότερο διαφήμιση του οράματος του ιδρύματος που έχει αναλάβει να δημιουργήσει το χώρο που θα στεγαστεί η Εθνική Βιβλιοθήκη και η Λυρική Σκηνή. Το κτίριο παρουσιάστηκε εικονικά τόσο πετυχημένα που για στιγμή κόντεψα να πιστέψω ότι το έργο ολοκληρώθηκε και τα βιβλία της Εθνικής Βιβλιοθήκης βρήκαν τη στέγη που τους αξίζει.
Αφήνω εδώ τις δύο πρώτες ταινίες για όποιον θα ενδιέφερε να τις δει και ας είναι στα γαλλικά:
​Les architectures du savoir, 
Bibliothèque Sainte-Geneviève
Και φυσικά, σήμερα και αύριο προβάλλεται στο Δαναό η ταινία "Ναοί Πολιτισμού". Για αύριο τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν αλλά για σήμερα μένουν μερικά ακόμα.

Παράλληλα, στο πλαίσιο Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η Λουίζα Καραπιδάκη θα ξεναγεί σήμερα και αύριο 12-6 στην έκθεση Γακ-Art που δημιουργήθηκε για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυση των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Ακόμη, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να επισκεφθεί τους χώρους των ΓΑΚ (Δάφνης 61, Ψυχικό) και να ενημερωθεί για τις δράσεις και τη λειτουργία της Υπηρεσίας.
Ένα γεμάτο Σαββατοκύριακο!
Και δεν ανέφερα κουβέντα για τα βιβλία που έχω διαβάσει, τα αφήνω για επόμενη ανάρτηση.