Νύχτες που μύριζαν θάνατο

Ο Μαραμπού θέλησε να μας μιλήσει για έναν εκδοτικό οίκο που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη. Αν και δεν είναι τόσο γνωστός, έχει σημαντικό εκδοτικό έργο κυρίως εξαιτίας των εκδόσεων των απάντων του Νίτσε. Εξάλλου ο πολυγραφότατος εκδότης του φανερώνει την ποιότητα τόσο των κειμένων που γράφει όσο των βιβλίων που εκδίδει.

Ο Κώστας Δεσποινιάδης διευθύνει τις ιδιαίτερες και καλαίσθητες εκδόσεις Πανοπτικόν, καθώς και το ομώνυμο περιοδικό με τα ενδιαφέροντα άρθρα του. Η ιδιαιτερότητα των εκδόσεων έγκειται μόνο στην ομορφιά και το ενδιαφέρον που φέρουν τα κείμενά τους και δεν υποδηλώνει καμιά συγγραφική παθογένεια και δυσκαμψία του λόγου. Τα άπαντα του Νίτσε βρήκαν ακόμα ένα καινούριο μοντέρνο σπίτι και αυτό χαροποιεί άπαντες. Η πρώτη γνωριμία μου όμως με τις εκδόσεις, έγινε με το σημαντικό δοκίμιο του Δεσποινιάδη “Φραντς Κάφκα, ο ανατόμος της εξουσίας”, στο οποίο γίνεται λόγος για τις σχέσεις που είχε ο Κάφκα με τους αναρχικούς κύκλους της Πράγας και πώς αυτές υπεισέρχονται στο λογοτεχνικό του σύμπαν, μια διάσταση που οι επίσημοι κριτικοί του έργου του επιμένουν να αγνοούν.

Έντονα Κάφκα θυμίζουν και τα μικρά κείμενα που συγκεντρώνει ο Κώστας Δεσποινιάδης στο βιβλίο του με τον ποιητικότατο τίτλο, “Νύχτες που μύριζαν θάνατο”. Οι επιρροές του Κάφκα είναι κάτι περισσότερο από εμφανείς. Κλειστοφοβικό περιβάλλον, περίκλειστα δωμάτια και πόρτες φυτεμένες στο ύπαιθρο, υπαρξιακή αγωνία, άγνοια για το τι συμβαίνει και ταυτόχρονα υποταγή σε αυτό που συμβαίνει, μεταμορφώσεις και όνειρα. Ο Κώστας Δεσποινιάδης εντούτοις, δεν προβαίνει σε μια στείρα μίμηση του μεγάλου δασκάλου αλλά έχει αφομοιώσει την ουσία και την έχει φιλτράρει μέσα από τις δικές του εμπειρίες και το δικό του προσωπικό ύφος. Ακολουθούν δύο χαρακτηριστικές “καφκικές” ιστορίες:

Το όνειρο

Συχνά βλέπω το ίδιο βασανιστικό όνειρο.

Κάθομαι στη μοναδική καρέκλα ενός άδειου, ψυχρού δωματίου. 

Περπατώντας αργά, μπαίνει ο πατέρας μου˙ είναι γερασμένος, ντυμένος στα μαύρα, σαν πεθαμένος – μ' όλο που ολοζώντανος – και με κοιτά επιτιμητικά.

«Ποτέ δεν έγινες ο γιος που θα ήθελα», μου λέει με τόνο αυστηρό και συνάμα με κάποιο παράπονο.

Τον κοιτάω στα μάτια, κι όλο θέλω να του πω πως κι αυτός ποτέ δεν ήταν ο πατέρας που θα ήθελα, μα ένας κόμπος ανεβαίνει στο λαιμό μου, και πάνω εκεί πάντα ξυπνάω.

Ένα παιδικό χέρι

Βλέπω συχνά στον ύπνο μου άλλοτε πως έχω μεταμορφωθεί σε μια ακρίδα (ένα παιδικό χέρι με κρατά απ' τα πόδια, με πετά σ' ένα περιφραγμένο κοτέτσι, οι κότες με κυνηγάνε, κάνω απελπισμένους σάλτους, γεμάτος αγωνία, για να γλυτώσω ώσπου μια απ' αυτές με αρπάζει με το ράμφος της), άλλοτε πως έχω μεταμορφωθεί σε μυρμήγκι (το ίδιο παιδικό χέρι κρατά ένα μεγεθυντικό φακό, συγκεντρώνει επάνω μου τις ακτίνες του ήλιου καίγοντάς με), και άλλοτε πως έχω μεταμορφωθεί σε μια μικρή γκρι σαύρα (που πάλι το ίδιο παιδικό χέρι προσπαθεί να με πνίξει σε έναν κουβά γεμάτο νερό).

Πάντα ξυπνάω λυπημένος κι εύχομαι να μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο πίσω.

Αν μη τι άλλο, είναι εκδόσεις καμωμένες με μεράκι. Είναι γραμμένες με λίγα λόγια αλλά λένε πολλά περισσότερα στους αναγνώστες που θα κάνουν τον κόπο να τις ξεφυλλίσουν. Αγαπούν τον λόγο και περιμένουν αναγνώστες με ανάλογα αισθήματα και πρόθυμα μάτια.