Η τελευταία σελίδα του Γκαζμέντ Καπλάνι, ας μην είναι Η τελευταία

187 σελίδες, ευανάγνωστη γραμματοσειρά, με ένα ανοιγμένο αν και ταλαιπωρημένο ανοικτό βιβλίο σε ένα γκρίζο βομβαρδισμένο φόντο. Καλά σημάδια, σωστές προδιαγραφές για ένα ακόμα βιβλιοβιβλίο που έμοιαζε, με μια πρώτη αλλά μόνο με την πρώτη ματιά, βατό, εξαιρετικά βατό και ευκολοδιάβαστο. Όμως, δεν ήταν καθόλου έτσι. Στάθηκε πολλές μέρες πάνω στο γραφείο μου και μετά ξάπλωσε στο προσκέφαλό μου πριν φτάσω στην σελίδα 187, κλεισμένη εξαιτίας ενός κρυολογήματος. Αποδείχθηκε βιβλίο με τροφή για σκέψεις πάνω σε θέματα ταυτότητας, εθνικής ταυτότητας. Πώς φτιάχνονται, από ποια συστατικά αποτελούνται, πώς διατηρούνται, πώς γίνεται να κρύβονται, να φοβούνται, να δομούνται και να αποδομούνται. Ονόματα που αλλάζουν για να προσαρμόζονται στις καταστάσεις. Σκέψεις, ακόμα, για θέματα εξουσίας, εκείνης της δύναμης που μπορεί να στρεβλώσει το ουσιαστικό και το άξιο, να κάνει λιώμα τα αισθήματα, που αναδεικνύει τα χαρακτηριστικά της υποκρισίας, του κρυφού, του δήθεν, και άλλα παρόμοια. Ο Καπλάνι είναι ένας συγγραφέας που παρακολουθώ. Με εκπλήσσει. Γράφει στα ελληνικά άνετα ενώ δεν είναι η μητρική του γλώσσα. Δεν ξέρω αν είναι η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα (όπως λέει ο ίδιος) . Μιλάει με ένα συνδυασμό μαύρης ειρωνείας μαζί και αθωότητας που διατηρεί από άποψη. Έχει πολλά να πει αλλά έχει βρει και πολλά καταφύγια.

Τρεις γενιές μέσα στην ταραγμένη ιστορία του 20ού αιώνα, μέσα στις πολεμικές εξάρσεις και τις καταστροφές, και στην συνέχεια τις πολιτικές επιλογές των κρατών που η εφαρμογή τους από όλες τις μπάντες απέχει από εδώ έως το διάστημα η θεωρία με την πράξη, και με γεωγραφικό στίγμα την Θεσσαλονίκη και την Ελλάδα, τα Τίρανα και την Αλβανία με πετάγματα σε όλον τον κόσμο εκτυλίσσεται η διήγηση. Ένας γιος που περιμένει 22 μερόνυχτα στα Τίρανα την σωρό του πατέρα του να φθάσει από την Σαγκάη, που πάει προς τα πίσω για να καταλάβει, να απαντήσει σε ερωτήματα που πλήγωσαν, που προσπαθεί να τακτοποιήσει ανοικτά ζητήματα για να λυτρωθεί, και να περπατήσει στο μέλλον που τον περιμένει. Το τέλος μιας ζωής που θα πρέπει ν οδηγήσει τον γιο σε κάθαρση, η τελευταία σελίδα. Αντίστοιχο, του Αλεξάκη που επεξεργάζεται σχεδόν σπαρακτικά τον θάνατο της μητέρας του, ακολουθώντας μια άλλη διαδρομή. Επιστρέφει από το Παρίσι στην Αθήνα για να βρει τον βηματισμό του, τους ανθρώπους, τις σχέσεις του. Παρηγοριά στα δύσκολα της ζωής, καταφύγιο εικόνων και ιδεών, δεν είναι άλλο από τα βιβλία. Επαγγελματικά μα και σε προσωπικό επίπεδο. Σε βιβλιοπωλείο στα Τίρανα βρήκε απασχόληση ο παππούς, στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αλβανίας και σε αγροτική βιβλιοθήκη όταν πέφτει σε δυσμένεια ο πατέρας. Στην κρύα Εθνική επιστρέφει για να διαβάσει γαλλική λογοτεχνία και αστυνομικά. Αγαπημένοι οι Γάλλοι κλασικοί συντροφεύουν πατέρα και γιο. Άνθρωποι των βιβλίων που διαβάζουν, διαβάζουν και ξαναδιαβάζουν πριν πιάσουν πένα και χαρτί για να γράψουν με την σειρά τους. Ο πατέρας γράφει μέσα στο βιβλίο του γιου. Το διάβασμα προηγείται της γραφής. Ο Σάμουελ Τζόνσον είχε πει ότι δεν επιθυμούσε να συναναστρέφεται με κάποιον που είχε γράψει περισσότερα βιβλία από όσα είχε διαβάσει. Το διάβασμα είναι εντέλει πολύ σημαντικό, καθώς οι αναγνώστες είναι οι κεντρικοί πρωταγωνιστές κάθε βιβλίου. Εμείς είμαστε οι πρωταγωνιστές κάθε διαβάσματός μας, κάθε βιβλίου που καταπιανόμαστε.