Αντιός!

Και εκεί που ακούω ειδήσεις χθες βράδυ, προχθές βράδυ σήμερα, από εκείνες που όλο μας ταράζουν και μας μπερδεύουν, μια με ταρακουνάει με άλλο τρόπο, πιο άμεσο, πιο προσωπικό. Πέθανε, λέει, ο νομπελίστας Ζοζέ Σαραμάγκου, στα 88 του χρόνια, σπίτι του, το τελευταίο του έργο έχει να κάνει με την ιστορία του αδελφοκτόνου Κάιν, αν το έπιασα σωστά. Πάω στο ράφι Σαραμάγκου και ατενίζω τις ράχες, τις αγγίζω ελαφρά και κάθε που κοντοστέκομαι, ανακαλώ το περιεχόμενο του βιβλίου, χωρίς να το βγάζω από την θέση του. Έτσι η αύρα, η γενική υπόθεση, το προσωπικό ύφος, οι ιδιαίτερες εικόνες και συνειρμοί του ξανάρχονται, μερικά ίσως, επιλεκτικά πάντως. Αισθήματα ευχάριστα με πιάνουν, ευτυχώς έχει γράψει πολλά, ευτυχώς έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά τουλάχιστον 14 βιβλία του, ευτυχώς μερικά είναι πολυσέλιδα και πυκνογραμμένα και ευτυχώς δεν τα έχω διαβάσει και όλα (άρα η κάβα περιέχει εγγυημένη χαρά, να ένα καταφύγιο βρίσκεται εκεί, ένας τόπος αναπλήρωσης, γεμίσματος, ένας μηχανισμός ανακούφισης). Θυμάμαι και τις υπογραμμίσεις, ευρήματα που μου είχαν κάνει εντύπωση, ασήμαντες μικρές ανατροπές του που στρίβουν τις ιστορίες σε άλλες διευθύνσεις, την ειρωνεία της ύπαρξης. Ακόμα και να μην τα διαβάσω, τα γνωρίζω, έχω γνωρίσει τον δημιουργό τους.
Δυστυχώς δεν θα γράψει τίποτα πια. Να αξιολογήσω τώρα αυτό το γεγονός. Είναι γεγονός αναπότρεπτο, μη αντιστρέψιμο και αποτέλεσμά του ότι η παραγωγή τελείωσε. Άντε να έχει αφήσει τίποτα σημειώσεις, κανένα ημερολόγιο, καμιά δυο τρεις ραχοκοκαλιές διηγημάτων ή μυθιστορημάτων που δεν μέστωσαν, δεν πρόλαβαν, ίσως και προσωπική αλληλογραφία, οικογενειακή, ερωτική και επαγγελματική. Άντε να υποθέσουμε ότι θα βρεθεί ένας άνθρωπος να φροντίσει αυτά ή ορισμένα από αυτά να εκδοθούν σε επιμέλεια ενός παλαιού και έμπιστου συνεργάτη του που τον ήξερε καλά, που μπορεί να φανταστεί με σχετική ακρίβεια τι θα έκανε ο ίδιος ο Σαραμάγκου. Όμως, δεν θα είναι το ίδιο όπως όταν ήταν παρών, όταν ζούσε. Δεν θα έχει την τελευταία κουβέντα, θα είναι στο περίπου, μια εκδοχή, ένα ίσως/μαλλον να ήταν και έτσι. Μισοέργα του. Συμβαίνει με τα κατάλοιπα των πνευματικών ανθρώπων.
Δεν θα ξαναγράψει τίποτα φρέσκο, δεν θα σχολιάσει τα τρέχοντα και τα καθημερινά που τόσο του άρεσε να κάνει και πολύ τον ενέπνεαν. Ο μπλογκίστας Σαραμάγκου, ήταν πηγαίος, γενναιόδωρος που δεν είχε θέμα να μοιραστεί και τις σκέψεις του, που δεν φοβόταν μην φθαρεί από την ενασχόληση με τα κοινά και κοινότυπα, αυτά που κουβεντιάζουμε όλοι, στα παράθυρα, στα γραφεία, στις λαϊκές, στα καφενεία, τις καφετέριες και όπου. Που δεν φοβόταν μην και στερέψει και δεν είχε τι να πει, που δεν ανησυχούσε μην επαναλαμβάνεται γιατί κάθε φορά οι πινελιές του παράλλαζαν σε χρώματα και υφή. Χασούρα μου βγάζει εδώ.
Τέλος πάντων, αρέσει και διαβάζεται άρα δεν θα ξεχαστεί εύκολα, έχει μπει και σε κατατάξεις επιτυχίας όπως είναι το Νόμπελ και τον ξέρουμε ποιος ήταν, τι έκανε, τι έγραψε, πώς έζησε. Την διαφορά όμως θα κάνει όχι μόνον άμα διαβάζεται μα αν μπολιάσει άλλους με την ουσία της γραφής του, και αν η σκέψη του χωνευτεί τόσο σε αυτό που ονομάζουμε κοινή πολιτιστική κληρονομιά μας που θα γίνει αυτονόητη, δεδομένη και εντέλει ανώνυμη.
Η είδηση παίζει και ξαναπαίζει στα μέσα ενημέρωσης. Σίγουρα θα γραφτούν αφιερώματα στις εφημερίδες, θα προβληθούν παλαιότερες συνεντεύξεις, τα βιβλία του θα στηθούν στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων φάτσα κάρτα, οι εκδόσεις Καστανιώτη θα πάρουν ανάσα στους δύσκολους για βιβλία καιρούς. Θα γίνουν παραγγελίες στις αποθήκες για να ενισχυθεί το στοκ, αντίτυπα θα χαριστούν ως καλοκαιρινό επίκαιρο δώρο, θα συσκευαστούν στις αποσκευές διακοπών για να διαβαστούν τον ελεύθερο χρόνο παραγκωνίζοντας σε ορισμένες περιπτώσεις τις προγραμματισμένες αναγνώσεις, θα ξαναμπεί στις συζητήσεις όσων έχουν διαβάσει Σαραμάγκου και όσων έχουν δει τα αφιερώματα και τις κριτικές.
Θα γράψουν πολλοί και στα blog, έγραψα και εγώ….