Χριστουγεννιάτικα;;;

Τώρα, το ξέρω ότι οι σκέψεις αυτές δεν ανταποκρίνονται εντελώς στο χαρωπό πνεύμα των Χριστουγέννων αλλά τι να κάνω, μοιάζει να μην τις ορίζω. Και πάλι ίσως επαναπροσδιορίζοντάς τις, φωτισμένες από άλλη γωνιά, να ταιριάζουν επακριβώς με τον πυρήνα των στολισμένων γιορτών. Εκείνη την υπόσχεση που εννοούν, για την ειρήνη στην γη, για την ομόνοια και την αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων, για αλλαγή προς την κατανόηση των κοινωνιών. Για τον εξοπλισμό σε ψυχικά και πνευματικά αποθέματα και όχι σε καταναλωτικά και της βίαιης επιβολής οπλικών συστημάτων.
Αυτήν την εποχή των γιορτών στην τηλεόραση παίζεται στις διάφορες κατά καιρούς εκδοχές του το έργο του Καρόλου Ντίκενς (1812-1870) με πρωταγωνιστή τον απαίσιο, κακότροπο, δυνάστη, εγωιστή, τσιγκούνη στα αισθήματα και πράγματα και μύρια όσα, Εμπενίζερ Σκρουτζ. Στο παρά πέντε, χάρη στην επίσκεψη τριών πνευμάτων μια παραμονή Χριστουγέννων ο Σκρουτζ καταφέρνει να υπερβεί τον στριφνό εαυτό του και να μεταμορφωθεί σε συμπάσχοντα. Αυτό το θαυμαστό παρά πέντε κυριαρχεί στο στερέωμα των ταινιών, έργων κλπ μάχης Καλού-Κακού. Πάντα στο παρά τσακ το καταταλαίπωρο «Καλό» τελικά νικά και επαγγέλλεται μια νέα αρχή, έναν κόσμο αρμονικό και δίκαιο. Και όμως μέσα στα ίδια του τα σωθικά, στις δομές του αναπτύσσονται και πάλι ξανά οι σπόροι του Κακού που γιγαντώνονται και το απειλούν σε έναν κύκλο αέναης απειλής και φόβων. Αναπόδραστα, σαν να μην γίνεται αλλιώς, σαν να πρέπει να το αποδεχτούμε ως πραγματικότητα, σαν να είναι αρρώστια χωρίς γιατρειά.
Και όλα αυτά δεν είναι παρά μια εισαγωγή για το διάβασμα ανθρώπων υπό περιορισμό, δηλαδή στις φυλακές. Ας μην μπούμε στην συζήτηση του πώς και γιατί αλλά ας πάμε κατευθείαν στο διά ταύτα. Συγκεντρώνεται ένας αριθμός ανθρώπων σε έναν περιορισμένο χώρο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ανάλογα. Η ζωή κοινοβιακού τύπου, με χώρο για το ιδιωτικό ανύπαρκτο και μόνο δημόσιο, όλα ορατά χωρίς επιλογή. Ο χρόνος ατέλειωτος να σέρνεται, χωρίς εναλλαγές, με αποτέλεσμα να φέρνει νευρικότητα, εκνευρισμό και βάλε.
Πολλοί άνθρωποι των φυλακών δεν έχουν ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, άλλοι δεν γνωρίζουν καν γραφή και ανάγνωση, ούτε ελληνικά ούτε σε καμία άλλη γλώσσα, από ομάδες του περιθωρίου, ξένοι, γυναίκες, μόλις ενήλικα παιδιά. Είναι και πολλοί που ξέρουν να διαβάζουν, έχουν διανύσει όλη την εκπαιδευτική διαδρομή, ακόμα και το πανεπιστημιακό στάδιο, οι συγκυρίες, η απληστία, οι χειρισμοί στο όριο της νομιμότητας που είχαν κακή κατάληξη. Πολιτικούς κρατούμενους ή συνείδησης, λέμε δεν έχουμε στις μέρες μας (κατάκτηση του χάρτη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων).
Υπάρχει πιο κατάλληλος χώρος από τις φυλακές για να ενθαρρυνθεί η ανάγνωση, πράξη τόσο ιδιωτική που επιτελείται και δημόσια; Υπάρχει δεοντολογικά πιο απαραίτητος χώρος να ενισχυθεί η ανάγνωση που καλλιεργεί τον μέσα κόσμο, προκαλεί σκέψεις, μπορεί να αναστρέψει ορμές παρατοποθετημένες; Υπάρχει άλλος χώρος που η ανάγνωση να μπορεί να γεμίσει τον ακίνητο χρόνο πιο αποτελεσματικά;
Χρειάζεται σύστημα, πρόγραμμα, επιμονή και πάνω από όλα πίστη. Οι προσπάθειες στις ελληνικές φυλακές δεν έχουν κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Βασίζονται στο τυχαίο, αν βρεθούν οι σωστοί, πιο ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι. Οι προσπάθειες δεν έχουν συνέπεια και συνέχεια. Ούτε μέθοδο. Είναι δωρεές μιας καλής συγκυρίας. Αν έχουν τα κατάλληλα βιβλία δεν έχουν τον άνθρωπο να ενδιαφερθεί ή δεν υπάρχουν ράφια ή το αντίστροφο, κάποιο συστατικό λείπει και δεν εγγυάται η συνέχειά του. Ούτε και πάντα πετυχημένες είναι οι δωρεές είναι αν σε ενήλικες σταλεί το παραμύθι της Σταχτοπούτας, για παράδειγμα.
Έχουν συνταχθεί κατευθυντήριες οδηγίες για βιβλιοθήκες φυλακών, έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Αποτελούν παράρτημα ενός άξιου βιβλίου που κυκλοφόρησε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου το 1998 (!!! έκλεισε δεκαετία δηλαδή), με τίτλο «Κασσαβέτεια: το χρονικό μιας βιβλιοθήκης στη φυλακή ανηλίκων.

Και αν μου βγήκε όλο αυτό είναι γιατί έχω αυτό το αίσθημα του στο παρά πέντε και σε αυτόν τον τομέα, γιατί πάλι στο τελευταίο βαγόνι κρεμασμένοι θα πάμε, γιατί δεν μου αρέσει να βλέπω να κυριαρχεί η συνεχώς αυξανόμενη καταστολή και όχι η πρόληψη. Και αν νομίζετε ότι για όλα τα προβλήματα θεωρώ την ανάγνωση, το ενδιαφέρον, το ψάξιμο, την γνώση ως την απάντηση, δίκιο έχετε, δεν το αρνούμαι. Την καλή πλευρά των ανθρώπων ψάχνω.