Δευτέρα 15 Απριλίου 2013

Ποίηση για την ποίηση

Ποιητικό Υστερόγραφο

Τα ποιήματα δεν μπορούν πια
να 'ναι ωραία
αφού η αλήθεια έχει ασχημύνει.
Η πείρα είναι τώρα
το μόνο σώμα των ποιημάτων
κι όσο η πείρα πλουταίνει
τόσο το ποίημα τρέφεται και ίσως δυναμώνει.
Πονάν τα γόνατά μου
και την Ποίηση δεν μπορώ πια να προσκυνήσω,
μόνο τις έμπειρες πληγές μου
μπορώ να της χαρίσω.
Τα επίθετα μαράθηκαν·
μόνο με τις φαντασιώσεις μου
μπορώ τώρα την Ποίηση να διανθίσω.
Όμως πάντα θα την υπηρετώ
όσο βέβαια εκείνη με θέλει
γιατί μόνο αυτή με κάνει λίγο να ξεχνώ
τον κλειστό ορίζοντα του μέλλοντος μας.

Από την Ανορεξία της ύπαρξης

Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ


Πέμπτη 11 Απριλίου 2013

Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες

Στα χρόνια της αφθονίας οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες της χώρας κατάφεραν και πήραν ένα μέρος από εκείνα που τους αναλογούσαν, δεν θα μπορούσα να πω το ίδιο και για τις δημόσιες βιβλιοθήκες που άργησαν να μπουν στο παιχνίδι.
Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν γύρω μας αξιόλογες ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες που μοσχομυρίζουν καινούριο μαρτυρώντας τις προσπάθειες των περασμένων ετών για αναβάθμιση. Προσπάθειες που έγιναν και μετά αφέθηκαν στη μοίρα τους, κάτι η κρίση, κάτι ο ελλιπής σχεδιασμός και η αδιαφορία, όλα λίγο πολύ έχουν μερίδιο ευθύνης.
Η κεντρική βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στεγάζεται σε ένα πανέμορφο τετραώροφο κτίριο πρόσφατα ανακαινισμένο.
Το νεοκλασικό αυτό κτίριο κτίστηκε το 1925 και άνηκε στην Τράπεζα Αθηνών.
(Τι εξαιρετική ιδέα, όλες οι τράπεζες να γίνουν βιβλιοθήκες!)
Πριν από δέκα περίπου χρόνια το κτίριο σουλουπώθηκε γέμισε βιβλιοθήκες και ράφια, τραπέζια και καρέκλες για ανάγνωση, γέμισε και με τους υπολογιστές της εποχής και δόθηκε στους φοιτητές, στους καθηγητές τους και στους κατοίκους του Βόλου.
Έτσι γεμάτο βιβλία παραμένει ακόμη και σήμερα, μόνο που είναι λιγότερα από ό,τι είχε σχεδιαστεί να έχει και σαν να έχουν λίγο παλιώσει από την πολλή χρήση. Όμως είναι εκεί και περιμένουν τους αναγνώστες τους, το ίδιο και τα τραπέζια δίπλα στα μεγάλα παράθυρα που χύνουν άπλετο φως και σε προκαλούν να κάτσεις να διαβάσεις σιωπηλά μαζί με τους φοιτητές.
Και οι υπολογιστές είναι εκεί και όλα τα μηχανήματα που είχαν τοποθετήσει για να φαίνεται μια εκσυγχρονισμένη βιβλιοθήκη, τηλεδιάσκεψη, φωτοτυπικό κέντρο και αίθουσα υπολογιστών, όλα εκεί, μόνο που από τραγική ειρωνεία αυτά έχουν ένα χαρτάκι πάνω τους που γράφει με κεφαλαία δεν λειτουργεί.
Κι έτσι η βιβλιοθήκη αντί για ένα μουσείο με βιβλία, όπως κάποιοι έχουν προβλέψει, έγινε ένα μουσείο υπολογιστών που δεν λειτουργούν και παρέμεινε βιβλιοθήκη με ζωντανά βιβλία.









Συνεχίζω την ανάρτηση μετά από χρόνια.
Η ίδια εικόνα και στη βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Καλαμάτας ή Πελοποννήσου, μιας που τα ονόματα αλλάζουν. Ολόφρεσκο κτίριο γεμάτο φως που μπαίνει από παντού, τραπέζια και υπολογιστές που χωράνε όλοι οι φοιτητές, οι οποίοι δείχνουν να την προτιμούν μάλλον για να βγάζουν φωτοτυπίες και για να εκτυπώνουν σκονάκια παρά για να χρησιμοποιούν το υλικό της. Άλλωστε και τα βιβλία στα ράφια είναι παλιά και ξεπερασμένα. Τα καινούρια στοιβάζονται ακαταλογογράφητα.
Ένας και μοναδικός ο βιβλιοθηκονόμος για όλους τους ρόλους, που να προφτάσει.
Όταν έχτιζαν τα κτίρια (όχι στο μακρινό παρελθόν αλλά πριν μερικά χρόνια) δεν υπολόγισαν θέσεις εργασίας, μόνο τοίχους.


Κυριακή 7 Απριλίου 2013

Τα 60 χρόνια του εκδοτικού οίκου Μέλισσα

Η παράδοση είναι ένα περίεργο πράγμα στην χώρα μας, ίσως και αλλού, γενικά μάλλον είναι ένα θέμα δύσκολο. Άλλοτε την επικρίνουμε και την απορρίπτουμε συνολικά και άκριτα, προκειμένου να ακολουθήσουμε άλλα παραδείγματα, κατά την γνώμη μας πιο επιτυχημένα. Άλλοτε πάλι, γραπωνόμαστε πάνω της με νύχια και με δόντια και δεν παρεκκλίνουμε ούτε χιλιοστό, την υπερασπιζόμαστε με λόγια μεγάλα πλην όμως κενά πια και παρωχημένα. Στα άκρα κινούμενοι, εξαιρώντας την διαδικασία της αναλυτικής, της συνθετικής και εντέλει της κριτικής σκέψης. Της σκέψης που επιτρέπει κρατάμε εκείνα που μας ταιριάζουν και μέσα από τα οποία μπορούμε να εκφραστούμε στον σύγχρονο κόσμο και να αφήνουμε στην άκρη, χωρίς να λησμονούμε ή να περιφρονούμε τα άλλα που δεν μας χωράνε πια, μας στενεύουν σαν ρούχο παλιό, πολυφορεμένο και άβολο. Να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή την πορεία μας, την διαδρομή που ακολουθήσαμε την συγκεκριμένη στιγμή και συγκυρία, να μπορούμε να την διατρέξουμε και να εξηγήσουμε τους ίδιους τους εαυτούς. Να ξέρουμε το σκεπτικό μας και να είμαστε σε θέση να κάνουμε διορθωτικές κινήσεις, μικρές καθημερινές μα και πιο μεγάλες στρατηγικής βάθους χρόνου. Γίνονται κουβέντες για επετείους συμπλήρωσης ικανού χρόνου λειτουργίας, αν πρέπει, ενδείκνυται, αξίζει να εορτασθούν και με ποιον τρόπο θα πρέπει να γίνει αυτό. Όλο και πυκνώνουν τα λευκώματα, οι μελέτες, οι παρουσιάσεις θεσμών, οργανισμών, ιδρυμάτων του δημόσιου χώρου και εταιρειών και συλλογικών οργάνων και πρωτοβουλιών του ιδιωτικού. Έχει διανυθεί η απόσταση που το επιτρέπει. Στο πλαίσιο της κίνησης του επετειακού έχουν κινηθεί και εκδοτικοί οίκοι και, τι καλά, υπάρχουν αρκετοί. Ανάμεσά τους και ένας σπουδαίος τόσο για την ποιότητα του περιεχομένου, των πρωτοποριακών εκδοτικών θεματικών επιλογών του (ιστορία, λαϊκή τέχνη, παγκόσμια και ελληνική εικαστική τέχνη, πολιτισμός, αρχιτεκτονική, αρχαιολογία) και για την εικαστικότητά του, για το τυπογραφικό αποτέλεσμα που προκύπτει από την χρήση των τεχνολογικών εξελίξεων της τυπογραφικής. «60 χρόνια στο χώρο του βιβλίου» πορεύεται ο εκδοτικός οίκος Μέλισσα που το υπογραμμίζει με ένα λεύκωμα σεμνό κρυμμένο στο σχήμα βιβλίου, εξαιτίας της νέας παραμέτρου που βάζουν τα χρόνια του μνημονίου, φαντάζομαι. Προτάσσονται λίγα λόγια του οίκου με ευχαριστίες όπου διαφαίνεται μια συλλογικότητα πνεύματος. Ακολουθεί ένα δουλεμένο κείμενο του ιστορικού Σπύρου Ι. Ασδραχά «Ιχνηλατώντας μια 60χρονη πορεία: εκδοτικός οίκος Μέλισσα (1953-2013)». Λόγια για τον Γιώργο Ραγιά «Για έναν άνθρωπο ζυμωμένο με αγνά υλικά» γραμμένο από τον Άγγελο Δεληβορριά τον Οκτώβριο 2010, «Η φιλία μου και η συνεργασία μου με τον Γιώργο Ραγιά» από τον Στέλιο λυδάκη τον Απρίλιο 2009, «Η Μέλισσα στα πρώτα της βήματα» από τον Χρίστο Γ. Ντούμα, «Ο Γιώργος Ραγιάς: σύντομη αναφορά στον άνθρωπο και την εποχή του» από τον Δημήτρη Παλαιολογόπουλο, «Γιώργος Ραγιάς, ένας άνθρωπος του βιβλίου» από τον Βασίλη Παναγιωτόπουλο, και «Για τα βιβλία αρχιτεκτονικής της Μέλισσας» από τον Δημήτρη Φιλιππίδη τον Μάιο 2009. «Ζητείτε πάντοτε τις εκλεκτές εκδόσεις ‘Μέλισσα’ από τα βιβλιοπωλεία και τους πλασιέ» παρακινεί η διαφήμιση που ξεκινά την επόμενη ενότητα η οποία παρουσιάζει αναλυτικά τις εκδόσεις. Παρουσίαση ζωντανή σε χρονολογικό περίγραμμα. Μια μεζούρα χρονολογική μεσιάζει τα σαλόνια που ακολουθούν και πάνω της με βέλη οδηγούν στα εξώφυλλα των βιβλίων με επεξηγήσεις, και παρεμβάλλονται συμπληρωματικά μικρά διακοσμητικά, σκίτσα, δείγματα χειρογράφου, φωτοτυπίες από τον Τύπο, χάρτες, φωτογραφίες μέσα από τα βιβλία, διαφημίσεις, φωτογραφίες από την ζωή, τις συναντήσεις, τις βραβεύσεις, την συμμετοχή σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, τις παρουσιάσεις και τις μεταστεγάσεις της Μέλισσας, τα γραφεία του βιβλιοπωλείου, το βιβλιοπωλείο και του τυπογραφείου, η φωτιά του 1984, η σπασμένη βιτρίνα τον Δεκέμβριο 2008. Εκδόσεις βαριές από όλες τις απόψεις. Ο οίκος εισήγαγε και καθιέρωσε την έννοια του λευκώματος ουσιαστικού σε περιεχόμενο υψηλής αισθητικής αξίας. Ανέδειξε ομορφιά και πολιτισμό μέσα και έξω από τα σύνορα μιας και πολλές εκδόσεις μεταφράστηκαν και σε άλλες γλώσσες, εκπαίδευσε το μάτι και τις αισθήσεις. Ακόμα, ξεκίνησε το περιοδικό Τα Ιστορικά τον Σεπτέμβριο 1983. Με την ευκαιρία των 60 χρόνων εγκαινίασε κύκλο ανοικτών συναντήσεων στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη με θέμα «Η αρχαιολογία σε διάλογο με τις άλλες επιστήμες και τέχνες». Όλα αυτά ορίζουν παράδοση στο πεδίο του ελληνικού βιβλίου, παραδοχή και αποδοχή. Η παράδοση κουβαλάει μαζί της το βάρος του παρελθόντος και φέρει ευθύνη για το μέλλον.

Τρίτη 2 Απριλίου 2013

Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου


Με την ευκαιρία της σημερινής ημέρας ταξιδεύω πίσω στο χρόνο κάνοντας μια προσπάθεια να θυμηθώ τα βιβλία της παιδικής μου ηλικίας.
Τα πρώτα και τα παλιότερα που μου έρχονται στο μυαλό είναι οι Μύθοι του Αισώπου και κόμικς.  Θυμάμαι τους μύθους του Αισώπου ένα βιβλίο με λίγη εικονογράφηση (αδύνατον να θυμηθώ εκδότη, αμυδρά μόνο ένα ροζ χρώμα στο εξώφυλλο) να το κρατάω και να περιμένω να μου το διαβάσουν.
Ξανά και ξανά τις ίδιες ιστορίες και κάθε φορά η ίδια απόλαυση από την αρχή.
Τα κόμικς όμως ήταν μεγάλη αγάπη. Κάθε καλοκαίρι (το καλοκαίρι ήταν η περίοδος της ανάγνωσης) διάβαζα ξανά και ξανά τα ίδια κόμικς που για κάποιο λόγο υπήρχαν στο σπίτι, Λούκυ Λουκ (μεγάλη αγάπη, αργότερα συγκέντρωσα όλα τα τεύχη, συλλογή που ακόμη κρατώ), Τεν Τεν, Ιζνογκούντ,Τιραμόλα, Μίκυ Μάους, Κάσπερ και εκείνη την ασπόμαυρη γάτα που είχε ένα πολυγωνικό κεφάλι (αδύνατον να θυμηθώ όνομα). Αργότερα προστέθηκε η ασπρόμαυρη Μαφάλντα που από αντίδραση που ήταν ασπρόμαυρη με ξυλομπογιές έκανα κάθε εικόνα έγχρωμη.
Το βιβλίο εκείνο που με ώθησε στην ανάγνωση ήταν
Η καλύβα του μπάρμπα-Θωμά,
είναι το βιβλίο που μνημονεύω ως το πρώτο βιβλίο που διάβασα.
Θυμάμαι επίσης τις Μεγάλες Προσδοκίες, ίσως από τις εκδόσεις Αστήρ γιατί κάτι σαν να μου θυμίζει το εξώφυλλο τώρα που το βλέπω, τις Μικρές Κυρίες και τους Άθλιους σε παιδική έκδοση. Αγαπημένη σειρά τα Πέντε Λαγωνικά που με αγωνία έψαχνα να βρω τη λύση στο μυστήριο. Δυστυχώς όλα τα βιβλία αυτά, σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης χώρου, τα έδωσα στο παλαιοβιβλιοπωλείο της γειτονιάς (το παλαιοβιβλιοπωλείο που αργότερα πέρασε στα χέρια του Ν. Χρυσού).
Ένα λάθος που ακόμη μου στοιχίζει.
Από την ηλικία των 12 και μετά τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα αφού είχα ξεκινήσει να σημειώνω τους τίτλους που διάβαζα σε έναν κατάλογο που αργότερα τον ονόμασα "Ψυχής Ιατρείον", συνήθεια που δυστυχώς σταμάτησα 10 χρόνια μετά.
Στην ηλικία εκείνη, λοιπόν, ήρθε στα χέρια μου το Ένα παιδί μετράει τ' άστρα σε δερματόδετη μπορντό έκδοση (δεν μπορώ να φατναστώ βιβλιοθήκη που να μην περιλαμβάνει δερματόδοτες εκδόσεις είναι σαν να πηγαίνει κάτι στραβά). Ο Μέλιος και η Αγράμπελη συντρόφευαν τις ώρες μου και σιγά σιγά απέκτησα όλα τα βιβλία του Λουντέμη, βιβλία που φυλάω σαν θησαυρό. Ένα από αυτά ήταν το πρώτο βιβλίο δώρο από αγαπημένο πρόσωπο με χειρόγραφη αφιέρωση. Ακόμη διάβασα Π. Δέλτα, Κ. Σίνου, Ε. Μπροντέ κι ένα ακόμη αγαπημένο βιβλίο την Ελεωνόρα του Σωτήρη Πανταζή σε δερματόδετη έκδοση, το μόνο βιβλίο μέχρι σήμερα που έχω διαβάσει τρεις φορές.
Στα 13 μου ο κατάλογος μεγαλώνει αρκετά και περιλαμβάνει από κοινού παιδικά βιβλία με βιβλία που σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνται παιδικά: Ζ. Σαρή, Ε. Αλεξίου,  Α. Παπαδιαμάντη, Λ. Ζωγράφου, Β. Ουγκώ, Τζ. Στάιμπεκ, Ο. Φαλλάτσι, Ε. Φρομ (Η τέχνη της αγάπης, έχω σημειώσει ότι το άφησα στη μέση και θυμάμαι καλά ότι δεν είχα καταλάβει τίποτα).
Είχα ήδη γίνει πια ένας συστηματικός αναγνώστης κι ας διάβαζα μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, προλάβαινα και διάβαζα πάνω από 30 βιβλία.
Οι κατάλογοι των επόμενων ετών δεν περιλαμβάνουν καθόλου πια παιδικά βιβλία.

Οι καλύτερες στιγμές της παιδικής ηλικίας είναι σίγουρα τα παιδικά βιβλία που αναμφισβήτητα μελλοντικά γίνονται σπάνιες και δυσεύρετες εκδόσεις.
Μια επίσκεψη στη συλλογή του ΕΛΙΑ, γεμάτη βιβλία και παιχνίδια, θα θυμίσει σε όλους τα χρόνια εκείνα τα παλιά.

Δευτέρα 1 Απριλίου 2013

Ερημικό τριήμερο για το βιβλίο

Με την προτροπή της Librarian να πάω να δω, να ακούσω και να μεταφέρω, μπήκα στον χώρο του κινηματόγραφου-θεάτρου Τριανόν στο ύψος της Πατησίων 101. Μια αφίσα Α4 κολλημένη στην πόρτα ήταν το μόνο σημάδι ότι η εκδήλωση γινόταν εκεί. Ήθελα να πάω την Πέμπτη πρώτη μέρα του συνεδρίου του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου αλλά είχε κλείσει το κέντρο εξαιτίας διαμαρτυριών, χωρίς μέσα κυκλοφορίας. Πάει λοιπόν η Πέμπτη χωρίς εικόνα. Παρασκευή στις 2.00 μμ ήμουν εκεί. Η αίθουσα, πώς να το πω, εντελώς άδεια. Ούτε δέκα άνθρωποι καθισμένοι στις άκρες. Στο φωτισμένο τραπέζι επί σκηνής σε φόντο μαύρο, οι ομιλητές. Προσπάθησα να βγάλω φωτογραφίες αλλά δεν βγήκαν καλά, πολύ σκοτεινές, μαύρες. Μακρύς, περιγραφικός και μάλλον πομπώδης, με ένα ερώτημα ο τίτλος του συνεδρίου για το βιβλίο «Κανόνες πλοήγησης στο πέλαγος του βιβλίου. Από τον Όμηρο στον Γουτεμβέργιο και από εκεί στο ηλεκτρονικό βιβλίο. Τι κάνουμε τώρα;» Έχασα λοιπόν την πρώτη μέρα με τις 13 παρουσιάσεις. Οι παρεμβάσεις των θεσμικών, πρώην θεσμικών, προέδρων, αντιπροέδρων, πρώην και επίτιμων προέδρων, επώνυμων, συγγραφέων και εκδοτών γέμιζαν το πρόγραμμα μα όχι και την αίθουσα. Η Παρασκευή προέβλεπε 12 παρεμβάσεις και με απαντοχή άκουσα τις δυο ενότητες, που περιλάμβανε τις «θέσεις των κομμάτων για την σημερινή κατάσταση του βιβλίου». Με κείμενο και από στήθους οι εκπρόσωποι μίλησαν και εκ μέρους των κομμάτων και από προσωπική αντίληψη. Όλοι ήξεραν όλους. Γνωρίζονταν μεταξύ τους και με αβρότητα απεύθυναν τον λόγο ο ένας στον άλλον, μιλούσαν σε ενικό πρόσωπο με το μικρό τους όνομα. Όλοι ήξεραν τα θέματα του βιβλίου, τις πτυχές των μόνιμων εμποδίων και δυσκολιών. Ήξεραν τις αιτίες και τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστούν. Οι προτάσεις τους ήταν λύσεις αλλά για κάποιον μυστηριώδη λόγο δεν, τίποτα δεν… Όλοι ξέρουν, εξηγούν και αναλύουν αλλά τίποτα δεν γίνεται, τίποτα δεν αλλάζει, παραμένει, φθίνει και κλείνει. Να, όπως η ιστορική Εστία, έτσι για να στενεύουν οι ορίζοντες, να χάνονται τα γνωστά. Είναι φανερό ότι δεν αποκόμισα θετικά από το όλον.

Κυριακή 31 Μαρτίου 2013

The Library (1960)


Ο αριθμός των εικόνων που απεικονίζουν βιβλία, αναγνώστες, βιβλιοθήκες κτλ. τείνει προς το άπειρο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα βιβλία που αναφέρονται σε βιβλία, αναγνώστες, βιβλιοθήκες κτλ. Οι εικόνες μπορεί να είναι πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες ή ακόμα και χειροποίητες δημιουργίες από τα πολύ παλιά χρόνια έως σήμερα.
Στον πίνακα αυτόν ο Αμερικάνος Jacob Lawrence (1917-2000) παρουσιάζει ένα γεμάτο σιωπηλούς αναγνώστες αναγνωστήριο βιβλιοθήκης. Το αναγνωστήριο μπορεί να ανήκει στην 135th Street Library που είναι και η πρώτη αμερικάνικη βιβλιοθήκη η οποία περιέχει μια σημαντική συλλογή αφρoαμερικανικής λογοτεχνίας. Εκτός από λογοτεχνικά βιβλία, η βιβλιοθήκη περιέχει και βιβλία αφρικανικής τέχνης ένα από τα οποία φαίνεται να μελετά η όρθια φιγούρα στο κέντρο του πίνακα, που μπορεί - ποιος να ξέρει σίγουρα - να αντιπροσωπεύει και τον ίδιο τον ζωγράφο.
Ένα αναγνωστήριο γεμάτο χρώματα, ανθρώπους, βιβλία, όπως ακριβώς θα έπρεπε να είναι όλες οι βιβλιοθήκες του κόσμου.

Τρίτη 26 Μαρτίου 2013

Λόγια για την εθνική εορτή, με βιβλιοθήκες

Και επειδή δεν ταίριαξε η ανάρτηση της Καθαρής Δευτέρας είπα να ταιριάζει, κάπως να είναι στο πλαίσιο, με την εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου 1821 η επόμενη ανάρτηση. Προσφέρουν οι γιορτές την αφορμή να σκεφτούμε, να θυμηθούμε και να δούμε τα πράγματα με νέα οπτική. Να παρακολουθήσουμε την πορεία του περιεχομένου του εορτασμού μέσα στο χρόνο. Ακόμα, να βάλουμε νέες παραμέτρους και διαστάσεις, σκεπτικισμό και αναθεώρηση. Μας δίνουν την ευκαιρία να ανατοποθετηθούμε απέναντι στο παρελθόν σε σχέση με το παρόν. Όλα αυτά και άλλα. Θρησκευτικές και μη γιορτές δεν τις θεσμοθετούμε απλά για να επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια, να αναμασάμε τα τσιμεντοποιημένα στερεότυπα που προκύπτουν, συμπεριφορές και ιδέες που κάποτε βρίσκονταν σε αρμονία με τις επιταγές άλλων καιρών. Γιατί τότε οι γιορτές, όχι μόνον χάνουν το ενδιαφέρον τους, γίνονται βαρετές επαναλήψεις αλλά ακόμα στέκονται εμπόδιο για εκείνη την νέα αυτογνωστκή συλλογική αντίληψη που μας οδηγεί στο μέλλον.
Ροκανίζω, αργά είναι αλήθεια τα βιβλία του παζαριού της πλατείας Κοτζιά.
Μεταξύ άλλων, προς το ποσό των τριών ευρώ, με τράβηξε μια προσεγμένη ανατύπωση του 1991 από τις εκδόσεις Εκάτη, χωρίς άλλες προσθήκες, σχόλια, πρόλογο, επεξηγηματικές σημειώσεις και τα παρεμφερή των επανεκδόσεων, του βιβλίου του Δ. Βικέλα, με τίτλο Από Νικοπόλεως εις Ολυμπίαν. Επιστολές που απεύθυνε στον Γάλλο φίλο του Πολ Όλλεντορφ κατά την διάρκεια ταξιδιού στην Ελλάδα την Άνοιξη του 1884, και ο ντε Σεν Ιλέρ τον παρακίνησε να δημοσιεύσει και στα ελληνικά. Εξήντα γεμάτα χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση και σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, ο Βικέλας κάνει συγκρίσεις, παρατηρεί με ενδιαφέρον τις αλλαγές συμπεριφορών, καταγράφει τα σημάδια ανάπτυξης στους τομείς των μεταφορών, της γεωργίας, του εμπορίου, των τεχνών και επιστημών. Από τον θεματικό πλούτο των αναφορών, όπως όλοι στο σημείο αυτό καταλαβαίνουμε, επικεντρώνομαι σε μνείες για βιβλιοθήκες. Ναι, υπάρχουν και βιβλιοθήκες ή μάλλον καλύτερα ευχή δημιουργίας βιβλιοθηκών. Φαίνεται, λοιπόν, ότι γινόταν μια κουβέντα για τις ανασκαφές και τα ευρήματά τους σε όλη την Ελλάδα. Μια μερίδα υποστήριζε ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα θα έπρεπε να συγκεντρώνονται στην Αθήνα, κυρίως για λόγους ασφαλείας. Στον αντίποδα, η άλλη μερίδα διατεινόταν πως θα έπρεπε να παραμένουν στους χώρους τους και εκεί επιτόπου να δημιουργούνται μουσεία και παραθέτω «δεν θα είναι ο εις έκαστον Μουσείον σχηματισμός βιβλιοθήκης, περιεχούσης ικανά βοηθήματα διά τας πρώτας των αρχαιολογούντων μελέτας» (σ. 157). Οι βιβλιοθήκες των μουσείων θα αποτελούσαν κίνητρο για τους επιστήμονες ώστε να επιθυμούν να πηγαίνουν και να παραμένουν στους τόπους των ανασκαφών, εφόσον θα μπορούσαν να εργαστούν με σύγχρονες συνθήκες έρευνας. Ιδέα λογική και χρήσιμη και ίσως να είχε αποδώσει αν είχε εφαρμοστεί. Αφορμή για την πρόταση του Βικέλα ήταν η επίσκεψή του στους χώρους της Ολυμπίας. Σπουδαίες και περίφημες είναι οι βιβλιοθήκες των ξένων αρχαιολογικών σχολών στην Αθήνα, της Γαλλικής και της Βρετανικής αλλά και των μεταγενέστερων, με κορυφαία την πλούσια και αυστηρή Γεννάδειο Βιβλιοθήκη που είναι ανοικτή με ευρύτατο ωράριο και στους Έλληνες μελετητές. Δανείζομαι τα υπερήφανα και συγκινητικά λόγια του Βικέλα για το τέλος της ανάρτησης και μέσα στο πνεύμα της επετείου του ’21 «Το κατ’ εμέ, θα αποθάνω με πίστιν ακλόνητον εις το μέλλον της Ελλάδος. Δεν αρνούμαι ότι ζηλεύω τους μετά πεντήκοντα εκατόν έτη συμπολίτας μου (δηλαδή εμάς!!), αλλ’ όταν σκέπτωμαι πώς οι πατέρες των πατέρων ημών διεβίωσαν, εν τω μέσω της αδημονίας και της πικρίας δουλικών ημερών, παρηγορούμαι ότι ανήκω εις την πρώτην γενεάν των επί της γης ελευθέρας γεννηθέντων Ελλήνων.» (σ. 200).

Κυριακή 24 Μαρτίου 2013

Για φανατικούς βιβλιόφιλους

Η ιστορία των ex libris ξεκινά παράλληλα με την ιστορία της τυπογραφίας.
Οι έντυπες ετικέτες που τοποθετούνταν συνήθως πίσω από το εξώφυλλο των δερματόδετων εκδόσεων, αποτελούνταν από περίτεχνες εικόνες που σήμερα απασχολούν την ιστορία της τέχνης. Συνήθως απεικόνιζαν ένα αγαπημένο θέμα του αναγνώστη, άλλοτε απεικόνιζαν τον ίδιο τον αναγνώστη κυριολεκτικά ή μεταφορικά. Από την αρχή εξέφραζαν την ανάγκη των κατόχων των βιβλίων να αφήσουν ένα δικό τους σημάδι πάνω στο βιβλίο ή να το προστατέψουν από την κλοπή δίνοντας βαριές κατάρες σε όποιον το έπραττε, στην ουσία συνέδεαν ανεξίτηλα το βιβλίο και τον κάτοχο. Από τα πρώτα χρόνια της τυπογραφίας η μαγική σχέση μεταξύ βιβλίου και αναγνώστη είχε δημιουργηθεί, εδραιωνόταν όσο εξελισσόταν η τυπογραφία.
Οι πρωτότυπες αυτές εικόνες δεν έχουν τέλος, πραγματικό στολίδι, κοσμεί τα παλιά βιβλία και τα κάνει να ξεχωρίζουν, ο αναγνώστης κατάφερε να επιζήσει μέσω των βιβλίων του, μήπως αυτός να ήταν και ο βαθύτερος στόχος του γνωρίζοντας ότι τα βιβλία θα παραμείνουν χρόνια αφότου αυτός θα έχει ξεχαστεί;
Μακάρι να υπήρχε ένα ελληνικό βιβλίο που να ερευνούσε τη μαγική αυτή ιστορία που αποδεικνύει τη σχέση βιβλίων - αναγνωστών.
Σήμερα τα ex libris επιβιώνουν ίσως περισσότερο στο εξωτερικό από ό,τι εδώ.
Η πιο απλή μορφή του είναι σε σφραγίδα, γεγονός που ομολογώ ότι δεν είχα σκεφτεί καθώς πάντα είχα στο μυαλό μου ότι τα ex libris είναι μια έντυπη ετικέτα ή έστω ένα αυτοκόλλητο.
Μαθαίνοντας ότι υπάρχει ένα site που ο καθένας μπορεί να πουλήσει αντικείμενα που δημιουργεί, χειροποίητες δημιουργίες, έργα τέχνης, είδα ότι τα ex libris κάθε άλλο παρά ξεχασμένα είναι καθώς ο κατάλογος με τα ex libris stamp περιλαμβάνει δημιουργίες για τον πιο απαιτητικό αναγνώστη, για τον φανατικό βιβλιόφιλο.
Να μερικές δικές μου επιλογές:












Βέβαια αυτό που χαρακτηρίζει τα ex libris είναι η πρωτοτυπία. Κανείς δεν θέλει να υπάρχουν κι άλλες βιβλιοθήκες που να έχουν την ίδια εικόνα. Οπότε παίρνω ιδέες και σπεύδω στο κοντινότερο μαγαζί με σφραγίδες και ξεκινώ να βάζω στα βιβλία μου το δικό μου σημάδι.

Το http://www.etsy.com/  περιλαμβάνει χιλιάδες δημιουργίες που πραγματικά με έχουν εντυπωσιάσει.

Δευτέρα 18 Μαρτίου 2013

Η γραφή και τα εργαλεία της ως εφευρέσεις

Κανονικά σήμερα το θέμα το σωστό θα ήταν το χαρτί των χαρταετών για να τηρηθεί το έθιμο της Καθαρής Δευτέρας. Των χαρταετών που πιάνονται στα ρεύματα αέρα και ανεβαίνουν κουνώντας τις πολύχρωμες, χάρτινες και αυτές, ουρές τους, ψηλά στον ουρανό, ανάλογα με την δεξιοτεχνία του χειριστή της καλούμπας. Θέλει την τέχνη του ο χαρταετός, το μεράκι του. Έχει και το στοιχείο της αναμέτρησης με τα στοιχεία της φύσης. Τέλος πάντων αργά το σκέφτηκα, ας μείνει για άλλη φορά. Σήμερα θα ξεφυλλίσουμε ένα εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο γνώσεων, το τρίτο της σειράς «Αναζητώντας τη γνώση» [= «Timelines» στην αγγλική πρωτότυπη εκδοχή του] που έχει τον τίτλο Εφευρέσεις: εφευρέτες και έξυπνες ιδέες (συγγραφέας Πίτερ Τάρβεϋ, σχεδίαση Ντέιβιντ Σαλαρίγι, μετάφραση Βασ. Παπαγιαννοπούλου, εκδόσεις Γ. Αξιωτέλλης και ΣΙΑ ΕΠΕ). Μέσα στην περιδιάβαση των έξυπνων ιδεών, της ανθρώπινης εφευρετικότητας, των πρακτικών και των εφαρμογών, των ποικίλων ικανοτήτων που διαθέτει άνθρωπος προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, ανιχνεύονται και εκείνες που συνδέονται με την γραφή. Χωρίς τα μέσα, τα εργαλεία αποτύπωσης του λόγου –της σκέψης και της ομιλίας– δεν είναι δυνατή διάσωση και διάδοσή του. Ήδη από την αρχή, μεταξύ των αρχαιότερων εφευρέσεων της φωτιάς, του αργαλειού, της εξημέρωσης ζώων, της συγκρότησης δομημένων πόλεων, συγκαταλέγεται και η γραφή. Εικονογραφεί τα εργαλεία, παρουσιάζει ένα δείγμα και λέει: «Η γραφή ανακαλύφθηκε στη Σουμερία γύρω στο 3.500 π.Χ. με τη χρήση βελόνας για τη χάραξη μαλακού πηλού» (σ. 7). Στην κλασική εποχή τίποτα, στον μεσαίωνα υπαινικτικά γυαλιά, εικόνες εφευρετών σε χειρόγραφα. Όμως στην Αναγέννηση κυριαρχεί ο Γκούτενμπεργκ, ο στοιχειοθέτης, το κινητά στοιχεία, το πιεστήριο, απλωμένα τα τυπωμένα να στεγνώσουν και λόγια για την προηγούμενη τυπωτική τέχνη των Κινέζων, ολόκληρες σελίδες σκαλισμένες σε ξύλο. Η πληροφορία ότι μεταξύ των ετών 1450 ια 1500 τυπώθηκαν σχεδόν 14.000 βιβλία, εντυπωσιακός αριθμός πραγματικά! Και μια ακόμα εικόνα. Ένα μολύβι από γραφίτη που ήταν σε χρήση από το 1565. Αποτελείτο από ράβδο γραφίτη μέσα σε θήκη, ο πρωτοπρόγονος των μηχανικών. Ο 17ος αιώνας με το τηλεσκόπιο, το μικροσκόπιο, την αριθμομηχανή, τα ρολόγια, το βαρόμετρο αλλάζει το βάθος της ματιάς και εμπλουτίζει τις γωνίες οπτικής. Ακολουθεί η εποχή των μηχανών, βαριών αλλά και φορητών. Οι επικοινωνίες αναπτύσσονται. Ο ηλεκτρισμός αλλάζει την παραγωγή και την καθημερινότητα, η νύκτα φωτίζεται και διευκολύνει την ανάγνωση. Το 1874 κυκλοφορεί η γραφομηχανή στο εμπόριο. Οι σελίδες μιλάνε για τις ανακαλύψεις στον τομέα τη ιατρικής, τη δύναμη του χάλυβα και του αλουμινίου, τις μηχανές εσωτερικής καύσης, μικρές φαινομενικά εφευρέσεις όπως τις ξυριστικές μηχανές, πομπούς και δέκτες ραδιοφώνου, πολεμικές μηχανές, σταθμούς τηλεόρασης. Τα μολύβια διαρκείας, με εσωτερικό μηχανισμό ελατηρίου, που εφευρέθηκαν το 1938 και μέσα σε δύο χρόνια το 1840 κυκλοφόρησαν στην αγορά. Σημαντική αναφορά γίνεται στον ηλεκτρονικό αριθμητικό ολοκληρωτή και υπολογιστή, βάρους 30 τόνων που κατασκευάστηκε το1946. Ο προσωπικός υπολογιστής (P/C) εμφανίστηκε στην αγορά το 1977 από την εταιρεία του μήλου, την Apple. Βλέπουμε και τους ιδρυτές της, Steven Jobs και Stephen Wozniak (γεννημένους την δεκαετία του 1950) που έκαναν μαζική παραγωγή προσωπικών υπολογιστών. Φωτοαντιγραφικά μηχανήματα, ομοιτυπικά-φαξ και μετά το 1980 οι προσωπικοί υπολογιστές αντικαθιστούν τις γραφομηχανές (στο μεταξύ θυμάμαι και τις ηλεκτρικές γραφομηχανές με προτερήματα την ταχύτητα και την δυνατότητα διορθώσεων, αθόρυβες αν και βαριές). Οι υπολογιστές κάνουν παράλληλα και ένα σωρό άλλα πράγματα, έχουν προγράμματα, δυνατότητες, παιχνίδια, δίνουν εντολές σε άλλες μηχανές, συνδέονται με δίκτυα. Κλείνει με ένα κεφάλαιο που αναφέρεται στο άδηλο μέλλον, προς ποια πλευρά θα εξελιχθούν οι εφευρέσεις, ποια κατεύθυνση θα πάρουν είναι θέμα επιλογής, οραματισμού. Στο βιβλίο των εφευρέσεων που διατρέχει την μακρά πορεία από τον αρχαίο κόσμο και φτάνει έως τις ημέρες μας, τα εργαλεία της γραφής είναι με το παραπάνω παρόντα, μαζί με εφευρέσεις που αφορούν την υγεία, την ανάπτυξη, την καθημερινότητα. Η τεχνολογία αφορά και την παραγωγή και διάχυση πνεύματος γιατί και το πνεύμα έχει χρεία υλικού οχήματος.

Πέμπτη 7 Μαρτίου 2013

Ένα λάφυρο με ιστορίες βιβλιοθηκών

Όποιο μέρος και να επισκεφτώ αναζητώ πάντα τις τοπικές εκδόσεις, λάφυρο - ανάμνηση από την περιοχή που επισκέφτηκα.
Περνώντας από τα βιβλιοπωλεία της περιοχής κοντοστάθηκα σε μια ξύλινη βιτρίνα, περιεργάστηκα τα εξώφυλλα των νέων εκδόσεων, δεν ήταν από τα γυαλιστερά.
Μπήκα μέσα με σκοπό να δω. Ένα μικρό βιβλιοπωλείο με λίγα ράφια και δίπλα ακριβώς ένα καφέ που θυμίζει λίγο καφενείο, το όνομα αυτού Χάρτα. Αυτομάτως ήρθε μια σκέψη, νοσταλγία που έδιωξα γρήγορα, το ομορφότερο βιβλιοπωλείο της Κέρκυρας, ο Πλους.
Περιπλανιόμουν στα ράφια και με λύπη διαπίστωνα ότι και εκεί υπάρχουν μόνο νέες εκδόσεις, κάποιες από τις νέες. Αυτό είναι το κακό της επαρχίας, οι παλιοί τίτλοι επιστρέφονται και τα βιβλιοπωλεία γίνονται χώροι προβολής νέων τίτλων. Αχ Αθήνα...
Αυτά σκεφτόμουν όταν έπεσε το μάτι μου κάπου χαμηλά σε ένα εξώφυλλο περιοδικού γεμάτο βιβλία.

Τριμηνία περιοδική έκδοση του Δήμου Βόλου, κάπου το είχα ξανακούσει, αλλά ότι είχε εκδώσει το 2007 τεύχος με αφιέρωμα στις βιβλιοθήκες, σίγουρα δεν το ήξερα.
Να το λοιπόν στα χέρια μου, ένα περιοδικό γεμάτο βιβλιοθήκες, εικόνες από βιβλία και πληροφορίες. Υπεύθυνοι μερικών ιστορικών βιβλιοθηκών της ελληνικής περιφέρειας γράφουν. Μεταξύ αυτών και τρεις βιβλιοθήκες του Πηλίου. Τρεις γεμάτες ιστορίες βιβλιοθηκών που με λίγες λέξεις θα αφηγηθώ εδώ.


Η ιστορία της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς ξεκινάει το 1762.
Το έτος ιδρύσεως της βιβλιοθήκης συνδέεται με τον Ιωάννη Πρίγκο, ο οποίος από πολύ νωρίς εγκατέλειψε το μέρος όπου γεννήθηκε με σκοπό να ταξιδέψει και να μορφωθεί. Εγκαθίσταται στο Άμστερνταμ όπου πλουτίζει από το εμπόριο. Φανατικός αναγνώστης, αγαπάει το βιβλίο και τα γράμματα και αποφασίζει να κάνει μια μεγάλη δωρεά. Μέσα σε μπαούλα στέλνει με καράβι στο χωριό του χρήματα, εποπτικά όργανα και κυρίως βιβλία. Δερματόδετοι τόμοι όλων των κατηγοριών συγκεντρώνονται με φροντίδα και στέλνονται προκειμένου να χρησιμεύσουν στη λειτουργία ενός σχολείου ανώτερου, πολύτιμα εφόδια για σπουδαστές και δασκάλους.
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών "Ψυχής Ακός" συνδέεται ιστορικά με τη Μιλιώτικη Σχολή που ιδρύθηκε το 1815 από τους Άνθιμο Γαζή, Γρηγόριο Κωνσταντά και Δανιήλ Φιλιππίδη, οι οποίοι συνέβαλαν από το εξωτερικό, υποκίνησαν τη δημιουργία της σχολής και εμπλούτισαν τη βιβλιοθήκη της. Η σχολή λειτούργησε έως το 1834, ενώ από το 1881 έως το 1943 στο κτίριο λειτουργούσε το δημοτικό σχολείο των Μηλεών. Σήμερα η βιβλιοθήκη στεγάζεται στο κτήριο που ανεγέρθηκε το 1928 με έξοδα της Μηλιώτισσας Κρυσταλλίας Οικονομάκη.
Το Δημοτικό Σχολείο της Δράκιας Πηλίου έχει να αφηγηθεί μια παράξενη ιστορία για τη βιβλιοθήκη που συστεγάζει. Πρόκειται για 470 σπάνια βιβλία τα οποία αιώνες περιφέρονται υπομονετικά περιμένοντας. Πρόκειται για τα βιβλία που δώρισαν στο σχολείο οι Χατζηαποστόλου ή Αποστόλου και Μακρή. Το 1886-7 κατασκευάστηκε βιβλιοθήκη και τα βιβλία απέκτησαν κατάλογο, καταγράφηκαν  και εγκαταστάθηκαν στο Σχολαρχείο έως το 1929. Τότε ήταν που τα Σχολαρχεία καταργήθηκαν για να δημιουργηθούν τα Ελληνικά σχολεία. Τα βιβλία παρέμειναν στο κτήριο του Σχολαρχείου αλλά πριν την κατεδάφιση του μεταφέρθηκαν στο γυναικωνίτη της εκκλησίας για να προσευχηθούν για την επόμενη τύχη τους. Εκεί παρέμειναν μέχρι το 1937, μέχρι την ανέγερση του νέου σχολείου. Φαίνεται όμως πως οι επί χρόνια προσευχές τους στο γυναικωνίτη δεν εισακούστηκαν και το 1955 το σχολείο που τα στέγαζε καταστράφηκε από σεισμό και τα βιβλία επέστρεψαν να συνεχίσουν τις προσευχές. Το 1960 μεταφέρθηκαν στο νέο σχολείο και εκεί παραμένουν έως σήμερα, κλεισμένα σε μεταλλικές βιβλιοθήκες, στολίζουν τους τοίχους των τάξεων του δημοτικού. Ακόμη περιμένουν.

Έτσι συμβαίνει με τις βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, εγκαταλελειμμένες στην τύχη τους, γεννήθηκαν και ζουν εξαιτίας ορισμένων ανθρώπων που πιστεύουν ότι τα βιβλία θα φέρουν την αλλαγή.

Κυριακή 3 Μαρτίου 2013

Ένα βιβλίο αφηγείται...


Λίγοι είναι εκείνοι που μπαίνουν σε ένα βιβλιοπωλείο και κατευθύνονται προς τα ράφια για να διαβάσουν ράχες. Ακόμη κι εγώ, τις περισσότερες φορές στέκομαι στα βιβλία που είναι προβολή στα κεντρικά σημεία, στις νέες εκδόσεις, λες και ξέρω όλες τις παλιές και μου λείπουν οι νέες.
Ακόμα και όταν κοιτάω τα ράφια, δεν βλέπω στην πραγματικότητα τίτλους, το όμορφο θέαμα κοιτώ. Χρώματα το ένα δίπλα στα άλλο.
Κι όμως, εκεί στα ράφια κρυμμένα περιμένουν τα καλά βιβλία να τα βρεις. Δεν σου τραβούν το μάτι, είναι λεπτά και δεν πολυφαίνονται. Ώρες πρέπει να αφιερώσεις, να τα κοιτάς καλά ένα ένα, να τραβάς από τη σειρά όποιο σου κάνει εντύπωση, να το ξεφυλλίζεις, να το περιεργάζεσαι.
Εκεί, στα ράφια που συνήθως δεν έχει κόσμο, βρίσκονται κρυμμένοι θησαυροί.

Εκεί βρήκα ένα ακόμη παιδικό βιβλιοβιβλίο, αυθεντικό βιβλιοβιβλίο, αφού ο αφηγητής του και ο βασικός ήρωας είναι ο Χωρίς Οικογένεια. Ένα βιβλίο που αλλάζει χέρια, επιβιώνει στο πέρασμα των χρόνων, γερνάει, κιτρινίζει αλλά συνεχίζει να διαβάζεται και να το χαρίζεται.
Βέβαια, "τα βιβλία δεν μπορούν να μετρήσουν ακριβώς το χρόνο. Μαντεύουν το πέρασμα του στα πρόσωπα των κατόχων τους."
Κάποτε οι κάτοχοι αφήνουν σημάδια, λεκέδες, τσαλακωμένες σελίδες ή αφιερώσεις στις λευκές σελίδες, δείγμα ότι το βιβλίο αγαπήθηκε και χαρίστηκε.
Άλλοι το αγαπούν, άλλοι αδιαφορούν και άλλοι το μισούν θανάσιμα. Συνεχώς αλλάζει μέρη, μια βρίσκεται σε όμορφες βιβλιοθήκες παρέα με καλούς φίλους που τον υποδέχονται εγκάρδια, τον Σεβάχ τον Θαλασσινό, την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, τον Πινόκιο, και μια σε μέρη όχι τόσο φιλικά που οι νέες γυαλιστερές νέες εκδόσεις τον περιγελούν: Απολίθωμα παλαιοντολογικό, σε διαβάζανε δεινόσαυροι, πόσες σελίδες σου λείπουν, πόσα τυπογραφικά λάθη έχεις, δεν θα διαβαστείς ούτε στον αιώνα τον άπαντα, δεν ξεκινάς για πολτοποίηση... και άλλα τέτοια.
Αλλά αυτά δεν είναι τίποτα μπροστά στα επόμενα που το βρήκαν, βρέθηκε ακόμη και σε χέρια ανθρώπων κακών που είχαν βαλθεί να καταστρέψουν όλα τα βιβλία του κόσμου, τα παιχνίδια, τη χαρά, τη γνώση και είχαν βάλει σκοπό να δημιουργήσουν ένα τερατόμορφο σύμπαν από άβουλους μεταλλαγμένους ανθρώπους.

Μάλλον τα δύο αγαπημένα βιβλία των συγγραφέων, Σπύρου και Μάνου Βενιέρη, θα είναι δίχως άλλο το Χωρίς οικογένεια και το Φαρενάιτ 451.

Σάββατο 23 Φεβρουαρίου 2013

Η τιμή του βιβλίου


Η τιμή του βιβλίου είναι υψηλή, η τιμή του ψωμιού είναι υψηλή και
της ελευθερίας το ίδιο.
Όλα είναι ακριβά σε μια χώρα που οι μισθοί μόνο είναι φθηνοί.
2,80 ευρώ την ώρα, τόσο αξιολογούνται οι γνώσεις, τα χέρια, ο χρόνος.
Αυτό είναι το σημερινό νόμιμο καθαρό ωρομίσθιο.
Άμα σ' αρέσει, αν όχι μπορείς να παραμείνεις στο μακρύ κατάλογο των ανέργων που ολοένα και μακραίνει.
2,80 €.
Ικανά να θίξουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Και την θίγουν.

Η γενιά των 700 ευρώ μας έλεγαν κάποτε, σε εκείνο το μακρινό παρελθόν του 2007.
Τώρα; Η γενιά των ανέργων; Η γενιά των 500, των 250 ευρώ;
Αύριο;
Όχι αγαπητοί εκδότες, δεν θα αγόραζα ένα βιβλίο που θα έκρινα ακριβό κι ας το ήθελα.
Δεν δύναμαι.
Ούτε εγώ, ούτε οι υπόλοιποι της γενιάς αυτής που περιγράφω.
Τα εκδίδετε για όσους μπορούν να τα διαθέσουν; Σωστή σκέψη.
Αλλά ποια είναι η πλειοψηφία των βιβλιόφιλων σε αυτή τη χώρα; Η μικρή αυτή πλειοψηφία σε μια χώρα που προτιμά τον καφέ από το βιβλίο, σήμερα ανέρτησε μια επιστολή. Την προσυπογράφω γιατί συμφωνώ όπως θα συμφωνούσα σε οποιαδήποτε επιστολή που θα ζητούσε τη μείωση των τιμών ή την αύξηση των μισθών.
Σύμφωνοι σίγουρα θα είναι και όλοι αυτοί που σπεύδουν να αγοράσουν τις προσφορές.

Χαίρομαι γι' αυτή τη συζήτηση που ξεκίνησε σε δύο blogs, στο Βιβλιοκαφέ και στο Degas. Χαίρομαι γιατί ξεκίνησε ένα διάλογο στον οποίο όλος ο χώρος του βιβλίου έχει δικαίωμα λόγου από το συγγραφέα ως τον αναγνώστη.
Σέβομαι απόλυτα την άποψη του Γιάννη Μακριδάκη και όλων των υπολοίπων συγγραφέων που την ενστερνίζονται, και την αναφέρω εδώ. Θεωρεί ότι οι νέες εκδόσεις θα μειωθούν σύντομα σε αριθμό σχεδόν μονοψήφιο διότι το νέο φορολογικό νομοσχέδιο προβλέπει ότι για να μπορεί κάποιος συγγραφέας, μεταφραστής, επιμελητής να εισπράτει τα ετήσια δικαιώματα των πωλήσεων θα πρέπει να κάνει έναρξη ασκήσεως επαγγέλματος, να πληρώνει ΤΕΒΕ, λοιπές ετήσιες φορολογίες και τέλη.
Υπάρχει και μία παλαιότερη άποψη με πολλή συζήτηση του Δημήτρη Μεγαπάνου των εκδόσεων Ωκεανίδα για την τιμή των βιβλίων. Το θέμα τότε είχε συζητηθεί πολύ και από άλλα site.

Θέλω να ακούσω και άλλες απόψεις.

Η ανοιχτή επιστολή των βιβλιόφιλων μπλόγκερς υπάρχει σε διάφορα μπλογκς.
Παραθέτω εδώ την ανάρτηση της Βιβής για όποιον δεν τη διάβασε:

Τετάρτη 20 Φεβρουαρίου 2013

Παιδικά βιβλία

Υπάρχουν κάποια παιδιά, τυχερά παιδιά, που γεννιούνται έχοντας ένα βιβλιοπωλείο. Δηλαδή οι γονείς τους έχουν, αλλά αυτά έχουν την πολυτέλεια να περιπλανιούνται στα ράφια του μαγαζιού της μαμάς, να χαζεύουν ράχες, να παρακολουθούν τους υπαλλήλους πώς δουλεύουν και να βοηθάνε κι αυτά όπου μπορούν τις ημέρες εκείνες που δεν έχουν σχολείο. Το σημαντικότερο όλων είναι ότι όποιο βιβλίο τους γυαλίσει μπορούν να το πάρουν, να το πάνε στο σπίτι, να το διαβάσουν προσεχτικά προσεχτικά, μην τσακίσει η ράχη, μην τσαλακωθεί σελίδα, να ταξιδέψουν μαζί του και ύστερα να το επιστρέψουν, όσο πιο σύντομα γίνεται, στο ράφι του μαγαζιού της μαμάς. Πριν το επιστρέψουν πρέπει να πουν δυο λόγια για την υπόθεση και κυρίως αν ήταν καλό, να το προτείνουμε σε κανέναν άνθρωπο ή να το στείλουμε πίσω από εκεί που ήρθε.

Υπάρχουμε βέβαια και όλοι εμείς που μπορεί να μην είχαμε τέτοια τύχη ως παιδιά αλλά έχουμε την τύχη να αναγνωρίζουμε την αξία των παραμυθιών και ως μεγάλοι να εξακολουθούμε να τα διαβάζουμε για να ξέρουμε. Κι είναι εύκολα, διαβάζονται γρήγορα, σε όποιο βιβλιοπωλείο κι αν σταθείς, με ένα απλό ξεφύλλισμα έχεις ονειρευτεί, το καλύτερο δώρο.
Το δώρο της παπλωματούς ένα παραμύθι ξεχωριστό γιατί μιλάει για τα βάσανα της απληστίας και τη χαρά της προσφοράς. Έτσι είναι ο βασιλιάς, άπληστος που θέλει όλο δώρα, να τα παίρνει όλα από τους υπηκόους του αλλά να μην ευχαριστιέται. Και από την άλλη η παπλωματού, η κυρία αυτή που με τα πιο όμορφα και ζεστά χρώματα φτιάχνει παπλώματα και τα δίνει σε εκείνους που τα χρειάζονται. Βιβλίο δικαίως πολυβραβευμένο τόσο για το περιεχόμενο όσο για την εικόνα.
Το Κάτι άλλο είναι ένα πλασματάκι διαφορετικό, προσπαθεί να μοιάσει στους άλλους αλλά δεν τα καταφέρνει και μένει συνέχεια μόνο του μέχρι που εμφανίζεται το Κατιτί και επιτέλους έχει κάποιον να κάνει παρέα.
Από την άλλη υπάρχει η πιο παράξενη ιστορία του κόσμου που όποιος δεν την έχει διαβάσει δεν έχει διαβάσει τίποτα. Μια παράξενη ιστορία που περιγράφει ένα μουσείο που συγκεντρώνει αντικείμενα  παραμυθιών, όπως το γοβάκι της σταχτοπούτας, το μήλο της χιονάτης, τον καθρέφτη της κακιάς μάγισσας και άλλα πολλά.
Αλλά ο ραφτάκος των λέξεων είναι μοναδικός γιατί κάνει ένα επάγγελμα που κανείς δεν μπορεί να το μιμηθεί. Ράβει κασκόλ, παλτά και πουλόβερ για το χειμώνα και καπέλα για το καλοκαίρι από λέξεις ζεστές και δροσερές αντίστοιχα. Τι κι αν τα μεγάλα πολυκαταστήματα ανοίξουν γύρω του και αυτός ξεχαστεί, θα έρθει κάποια στιγμή ένας κρύος χειμώνας που θα θυμίσει στους κατοίκους αυτής της πόλης ότι μόνο ένα παλτό μπορεί να τους ζεστάνει εκείνο που έχει ραφτεί με λέξεις όπως αγκαλιά, αγάπη...

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα παιδικά βιβλία που διάβασα τις τελευταίες μέρες.
Μα όσο τα διαβάζω, σε ένα μόνο καταλήγω, δεν υπάρχει πιο μεγάλη αδικία από το να στερούμε στα παιδιά το δικαίωμα στον παραμυθένιο κόσμο.

Πέμπτη 14 Φεβρουαρίου 2013

Ο άνθρωπος στον καθρέφτη του βιβλίου


"Η Εθνική Βιβλιοθήκη, που στεγαζόταν σε ένα κτίριο του 1901, αρχικά είχε σχεδιαστεί  για να στεγάσει την υπηρεσία του εθνικού λαχείου. Με μια επιβλητική πρόσοψη  σε ένα στενό δρόμο, δεν διέθετε κάτι που να τις προσδίδει ιδιαίτερο κύρος. Στο εσωτερικό, η μαρμάρινη σκάλα που ανέβαινε στριφογυριστή στα γραφεία του πρώτου ορόφου, κοσμούταν από τα γλυπτά σύμβολα της τύχης, που μαρτυρούν ακόμη τον λόγο της ύπαρξης του κτιρίου. Ανάμεσα όμως στις κολόνες του προθάλαμου υπήρχε ένα εντυπωσιακό αναγνωστήριο με έδρανα, ενώ οι ψηλοί τοίχοι ήταν γεμάτοι βιβλία, από πάνω μέχρι κάτω. Ανάμεσα στα ράφια ήταν σκαλισμένα τα ονόματα των μεγάλων συγγραφέων - του Δάντη, του Σαίξπηρ και του Καλδερόν.
Η πολλαπλή χρησιμότητα ενός πρώην βιβλιοθηκάριου, που απολύθηκε από μια κυβέρνηση και αποκαταστάθηκε από μια άλλη, ως υπεύθυνου τεράστιων αιθουσών που φτιάχτηκαν πρώτα για να στεγάσουν ένα λαχείο και κατόπιν μια βιβλιοθήκη, πρέπει να γοήτευε τον Μπόρχες. Ακόμη πιο εντυπωσιακό ήταν το γεγονός ότι ένας από τους προηγούμενους διευθυντές, ο Πωλ Γκρουσάκ, συγκαταλεγόταν ανάμεσα στους ήρωες του Μπόρχες και ήταν τυφλός. Η τυφλότητα και η Εθνική Βιβλιοθήκη φαίνεται να συμβαδίζουν στο Μπουένος Άιρες. Ο συγγραφέας Χοσέ Μάρμολ, διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης έως το 1871, είχε επίσης χάσει την όραση του.
Τη σύμπτωση χαιρέτισε ο Μπόρχες γράφοντας ένα ποιήμα, όταν πλέον είχε εδραιωθεί η θέση του στη βιβλιοθήκη και είχε συνειδητοποίησει ότι η αναπηρία του ήταν μόνιμη. Στο "Ποίημα των Δώρων" ευχαριστεί το Θεό,

που με εξαίσια ειρωνεία
μου χαρίζει ταυτόχρονα το σκοτάδι και τα βιβλία...
Είτε είμαι ο Γκρουσάκ είτε ο Μπόρχες, κοιτάζω
τούτο το αγαπημένο σύμπαν που παραμορφώνεται και σβήνει,
και γίνεται χλομό και ακαθόριστο γκρίζο
που μοιάζει με όνειρο και με τη λησμονιά.

Σε ένα ψηλό και απομονωμένο γραφείο του πρώτου ορόφου ο Μπόρχες έστησε τον θρόνο του."

Στο κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αργεντινής που έζησε και εργάστηκε ο Μπόρχες δημιούργησε το τελευταίο του έργο ο γάλλος καλλιτέχνης Christian Boltanski που εργάζεται εδώ και δύο χρόνια στο Μπουένος Άιρες, καλεσμένος της Diana Wechsler, έφορος του Museo de la Universidad Nacional de Tres de Febrero.
Το έργο ονομάζεται «Ιπτάμενα βιβλία — προς τιμήν του Χ.Λ. Μπόρχες».
Περίπου 600 βιβλία αιωρούνται στο αίθριο της πρώην Εθνικής Βιβλιοθήκης του Μπούενος Άιρες.
Το μαγικό αποτέλεσμα έρχεται σε ειρωνική αντίθεση με τα άδεια ράφια του κτιρίου που, ποιος ξέρει, μπορεί να στεγάσει την υπηρεσία του εθνικού λαχείου...



Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου 2013

Βιβλιοπάζαρο

"Παζάρι-Εκποίηση βιβλίου, Πλατεία Κοτζιά 25/1-13/2/2013" είναι τυπωμένο πάνω στην σακούλα που βάζουν οι επισκέπτες την βιβλιολεία τους βγαίνοντας από την λευκή σήραγγα που τέμνει ασύμμετρα, κάπως αδέξια, την πλατεία. «Βιβλία σε προσφορά» θα προτιμούσα να ονομάτιζαν την βιβλιαγορά. Την σακούλα και την σταθερή πρωτοβουλία του παζαριού υπογράφουν ο Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλίου (Σ.ΕΚ.Β.) και το Επαγγελματικό Σωματείο Εκδοτών (Ε.Σ.Ε.Β.Ε.). Και αν ξεκινώ από την φαινομενικά αδιάφορη πλαστική τσάντα είναι γιατί οι σακούλες βιβλιοπωλείων και παρόμοιων εκθέσεων εκδηλώσεων αποτελούν το νέο μου αντικείμενο συλλεκτικής αξίας. Με άλλα λόγια άρχισα να τις μαζεύω γιατί είναι μέσο κατατεθέν, αποτυπώνουν πληροφορίες τόπου, στοιχείων αλλά ίσως και μια ορισμένη αισθητική. Νόμιζα, λάθος βέβαια, ότι καταλαμβάνουν λίγο χώρο και δεν θα επιβάρυναν το οικιακό σκηνικό. Άσε που σε λίγο, όταν περάσουν τις 50, θα χρήζουν και πιο συστηματικής ταξινόμησης και θα προκύψουν θέματα φύλαξης. Βιβλιολεία γιατί ήταν κάτι σαν πόλεμος. Ένα συνεχές βουητό, κουβέντες, φωνές «είδες τούτο, είδες εκείνο, το ήθελα, ααα το ξέρω, αυτό θα άρεσε στον έτσι ή στην αλλιώς, θα του το πάρω». Κόσμος να σπρώχνεται να μπει και να βγει. Είχε και κομμάτια ανάσας, λιγότερο πυκνά. Πού να τολμήσει κανείς να χρησιμοποιήσει την λέξη συνωστισμός. Έχει αποκτήσει τέτοια φόρτιση που θα της πάρει τουλάχιστον δέκα χρόνια να την αποτινάξει. Τέλος πάντων, Σάββατο μεσημεράκι μέσα στο σώμα του τούνελ είχε πολύ κόσμο σκυμμένο στους πάγκους να βλέπει πάνω από τον ώμο του μπροστινού, ανάμεσα στα απλωμένα χέρια, να προσπαθεί να ψηλαφίσει, να πιάσει το βιβλίο που κέρδισε την προσοχή του, να το ξεφυλλίσει, να το γυρίσει ανάποδα εκεί που αναγράφεται η τιμή ευκαιρίας, για να αποφασίσει αν εντέλει θα το αποσπάσει από τις ντάνες για πάντα. Αν θα το πάρει σπίτι του, αν θα ο εντάξει με κάποιον τρόπο στα οικεία του πράγματα. Πρόσωπα όλων των ηλικιών, ανοικτά και πιο κλειστά. Παιδιά σε καρότσια και πιασμένα από χέρια, πιο μεγάλα να τεντώνονται στις μύτες των μικρών ποδιών τους ίσα να φτάνει η μύτη στο όριο του επίπεδου ορίζοντα με τα παιδικά. Τα μάτια τεντωμένα.
Πάγκοι ξέχειλοι, κρυφά ράφια κάτω από τους πάγκους, καλάθια και αγκαλιές βιβλίων, καρότσια τροφοδοσίας να πηγαινοέρχονται από τους παράπλευρους χώρους αποθήκευσης. Όλων των ειδών έντυπα, και περιοδικά, ακόμα και των αρχών του 0ού αιώνα, για γούστα και ενδιαφέροντα διαφορετικά μεταξύ τους, ένα γύρο ανά εκδοτικό οίκο, χωρίς ιδιαίτερη λογική και την τάξη των βιβλιοπωλείων. Εκδότες που χρόνια τώρα συμμετέχουν και εκδότες που για πρώτη φορά εμφάνισαν τα βιβλία τους σε πάγκους μαζικής θέασης και κατανάλωσης. Γνωστοί οίκοι αλλά και πολλοί μικροί με μικρότερη διάχυση και πρόσβαση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Λευκώματα, μελέτες και δοκίμια, ιστορία λαογραφία, πολιτική, ελληνική και ξένη λογοτεχνία, κλασική και σύγχρονη, βιβλία γνώσης, παιδικά, άτλαντες, μαγειρικές, θρησκευτικά, μεταφυσικά, τέχνες. Βιβλία που παρουσιάζουν αντίθετες θέσεις, ιδέες και στάσεις ζωής, ειρωνικά να στέκονται δίπλα δίπλα, να παρελαύνουν οι ψαχτικές ματιές στα εξώφυλλά τους πάνω, από το ένα κολλητά στο άλλο.
Φορτώθηκα περισσότερα βιβλία από όσα είχα συμφωνήσει με τον εαυτό μου. Για μια ακόμα φορά, εντελώς προβλέψιμα, υπέκυψα (για αυτό άλλωστε πήγα κοντά στο τέλος για να μην μου δώσω την ευκαιρία πολλαπλών επισκέψεων). Όλο και κάτι υπάρχει για τα διάφορα ενδιαφέροντα, τα βιβλιοθηκονομικά, την φιλαναγνωσία, την τυπογραφία (μέσα στις σελίδες ενός παιδικού κυριαρχεί ως εφεύρεση της Αναγέννησης η τυπογραφία, τα μολύβια από γραφίτη, τα κινητά στοιχεία του Γουτεμβέργιου), τον 19ο αιώνα και την ιστορία του, λογοτεχνία, κλπ. Πολλά υπάρχουν για να καλύψουν ενδιαφέροντα φίλων. Προσέθεσα και ορισμένα βιβλιοδώρα. Δέχθηκα και ένα, ευγενικό δώρο γνωριμιάς, από τον ΑΚΑΜΑ. Πρώτη φορά έγινε στην πλατεία Κοτζιά το παζάρι. Όπως είναι γνωστό έως τώρα τόπος του ήταν η πλατεία Κλαυθμώνος, στην βάση του μνημείου της Συμφιλίωσης. Μοιάζει να μην βρήκε την γενική αποδοχή η νέα τοποθεσία. Επισκέπτες και διοργανωτές εξέφρασαν την γνώμη τους, ότι προτιμούν την προηγούμενη και όχι από συνήθεια και ξεβόλεμα αλλά για συγκεκριμένους λόγους, ευκολίας πρόσβασης, ασφάλειας, κ.ά. Αν κάτι δουλεύει καλά και αποδοτικά, έχει βρεθεί «η σωστή συνταγή» (που για τόσα άλλα θέματα μας προβληματίζει) την ακολουθούμε και την βελτιώνουμε, δεν επεμβαίνουμε καταλυτικά και την ταλαιπωρούμε. Αν πάλι το ζήτημα είναι η αναβάθμιση της περιοχής του Δημαρχείου, δεν χρειάζεται να ξεριζωθεί το βιβλιοπαζάρι που έχει διανύσει τόσο δρόμο με προσπάθεια, ας σκεφτούμε πιο δημιουργικά.

Τετάρτη 6 Φεβρουαρίου 2013

Γιούλα Ζουμπουλάκη

Χρησιμοποιώ αυτόν τον τίτλο γιατί σχεδόν σίγουρα αυτό θα ήθελε και ο συγγραφέας.

Το βιβλίο Η αδερφή μου του Σταύρου Ζουμπουλάκη το διάβασα για έναν και μόνο λόγο: όλοι όσοι το πήραν μου είπαν ότι έχουν διαβάσει καλές κριτικές.
Δεν είχε τύχη να διαβάσω κάποια, αλλά προτίμησα να δω τι έχει να μου πει το ίδιο.
Βιβλίο 69 σελίδων, σα να μη χρειάζονται πολλές σελίδες για να πεις κάτι τόσο μεγάλο.
Αυτοβιογραφικό κείμενο στη μνήμη της αδερφής του συγγραφέα, λύτρωση για τον ίδιο το συγγραφέα που εναποθέτει στο χαρτί σκέψεις και συναισθήματα χρόνων.
Το κύριο πρόσωπο της ιστορίας πάσχει από μία βαριάς μορφής επιληψία, γεγονός που η οικογένεια προσπαθεί να κρατά κρυφό από τον έξω κόσμο. "Δε μιλάμε, δε συζητάμε για όσα μας πονάνε" κίνηση που ο συγγραφέας τερματίζει δείχνοντας ότι ποτέ δεν κατάφερε να δεχτεί την αντίληψη της οικογένειάς του. Λύτρωση.
Λιτό και περιεκτικό ξεφεύγει από μια απλή αυτοβιογραφική εξομολόγηση και οδηγείται στο πλαίσιο του φιλοσοφικού στοχασμού απέναντι στα καίρια ζητήματα της ζωής την αρρώστια, τον πόνο, το θάνατο.
Ο πόνος του αδερφού που διστάζει να χαρεί τις χαρές της ζωής νιώθοντας ότι ένα μέλος της οικογένειας του, ένας άνθρωπος για τον οποίο τρέφει τα πιο τρυφερά συναισθήματα, υποφέρει και ζει καταδικασμένο από μια ανίατη αρρώστια.
Μέσα από τον πόνο, όμως, ο άνθρωπος καταφέρνει τελικά να αντιληφθεί το βαθύτερο νόημα της ζωής.
Το βλέμμα της Γιούλας στη φωτογραφία του εξωφύλλου συντροφεύει κάθε λέξη που περιέχει το μικρό αυτό βιβλίο. Παρόντα και τα διαβάσματα του συγγραφέα και η αγάπη του για τα βιβλία που τον συντρόφευαν όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Μερικές από τις κριτικές που αναφέρουν όσοι το αγοράζουν συγκεντρώνονται εδώ.

Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2013



Καλή εβδομάδα! Είχα πει (μέσα μου, στον εαυτό μου) ότι μέσα στο Σαββατοκύριακο που μας πέρασε θα επισκεπτόμουν το παζάρι βιβλίου στην πλατεία Κοτζιά, όπου γίνεται για πρώτη φορά σε αυτήν την πλατεία, με την φωτογραφική μου μηχανή. Εμμμ δεν τα κατάφερα για αυτό βάζω κάτι άλλο στο ίδιο πνεύμα, ίσως πιο χαλαρό. Ένα βιβλιοπωλείο όπου άνθρωποι διατρέχουν, κοιτούν, φυλλομετρούν, διαβάζουν όρθιοι πάνω από τους πάγκους υποψήφια βιβλία. Η ατμόσφαιρα αποπνέει μια αναζήτηση, μια εσωτερικότητα αν και πολλοί άνθρωποι βρίσκονται συγκεντρωμένοι. Αυτά έως ότου πραγματοποιηθεί η επίσκεχη στην πλατεία Κοτζιά.