Δύσκολες γεννήσεις…

Όλο με παρακινεί, δηλαδή μου γκρινιάζει η Librarian, «γράψε, γράψε για το blog μας, όλο το αμελείς τον τελευταίο καιρό». Και δεν είναι ότι δεν το θέλω, το ζήτημα του χρόνου είναι και ήταν πάντα πιεστικό. Είναι, το έχω ψυχολογήσει, ότι η λεγόμενη κρίση κάπως με επηρέασε, με χάλασε, με ξεθεμελιώνει ύπουλα γκρεμίζοντας, ακυρώνοντας σκέψεις. Προσπαθώ να στέκομαι ή καλύτερα γραπώνομαι από πράγματα να μην γλιστρήσω πιο αλλού.
Μεγάλη χαρά μου έδωσε ο πίνακας της Μαριέλας από την έκθεση «Καφές και ανάγνωση». Καφέ δεν πίνω, από διάβασμα εντάξει. Τον παρέλαβα χτες με μια γελαστή κουβέντα πάνω σε θέματα αγαπημένα. Δεν τον κρέμασα ακόμη, τον ακούμπησα απέναντι από το κρεβάτι μου, σε ένα ράφι. Τον κοίταζα για παρηγοριά το βράδυ που τσούλησε πολύ αργά με την βροχή να χτυπάει όπου βρει, τον κοιτάζω και τώρα με την χαρά της νέας πρόσκτησης που ανεβάζει τα κουράγια.

Το βιβλίο που ήθελα να παρουσιάσω σήμερα είναι του Francis Haskell (1928-2000) που δίδαξε ιστορία της τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης κοντά τριάντα χρόνια. Τα θέματα που τον τράβηξαν και μελέτησε έφεραν νέες ματιές: η ιστορία του γούστου –τι μας αρέσει, τι μας ευχαριστεί, πότε και πώς συμβαίνει το μαζικό φαινόμενο του συρμού- και η κοινωνιολογία του πολιτισμού. Το βιβλίο του γραμμένο το 1988 αλλά φρεσκομεταφρασμένο τον Σεπτέμβριο του 2013 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, καθιερωμένες ως ΠΕΚ για συντομία και χαϊδευτικά τιτλοφορείται Η δύσκολη γέννηση του βιβλίου τέχνης (μετάφραση Παναγιώτης Ιωάνου). Δεν είναι βαρύ ούτε στριφνό στην κατανόησή του. Είναι έκδοση φροντισμένη με καλοτυπωμένη εικονογράφηση, τόσο συνδεδεμένη με το αντικείμενο που επεξεργάζεται τόσο απαραίτητη για να φτιάξει κανείς αίσθηση. Ως πρώτο βιβλίο τέχνης ο Χάσκελ καθιερώνει την πολύχρονη προσπάθεια με την πρωτοβουλία του συλλέκτη Πιέρ Κροζά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, με συγγραφέα τον Πιέρ-Ζαν Μαριέτ που δημοσιεύτηκε στο Παρίσι το 1729. Το βιβλίο τέχνης, όρος ασαφής από μόνος του, καλείται να διαχειρίζεται τον έντυπο χώρο που διαθέτει με ισομέρεια ανάμεσα στο κείμενο και την απεικόνιση στην οποία αναφέρεται. Δεν είναι απλή συρραφή εικονογραφημένων εκτυπώσεων. Σήμερα, πολλά μπορεί να είναι αυτονόητα, στο ξεκίνημά τους όμως δεν ήταν. Άνοιξαν δρόμο, θέσπισαν, όρισαν κάτι καινοφανές. Απαραίτητη η συμβολή των τεχνικών επιτευγμάτων, χωρίς αυτά τα προχωρήματα, τις κατακτήσεις δεν θα ήταν δυνατή η ύπαρξη του βιβλίου τέχνης. Η δημοσιοποίηση των βασιλικών, αριστοκρατικών ιδιωτικών συλλογών που απευθύνονταν σε ένα μεγαλύτερο κοινό, που μπορούσαν να γίνουν ορατές, όχι απευθείας αλλά με όχημα το έντυπο. Μια κατάκτηση με φαρδιά πλατιά την υπογραφή του Διαφωτισμού γιατί πετύχαινε μια μεγαλύτερη διευρυμένη επικοινωνία κατορθωμάτων του πολιτισμού και της διανόησης, η έννοια του κοσμοπολιτισμού χωρίς σύνορα ήταν παρούσα, και χαλάρωνε την καθιερωμένη ιεραρχία. Καταλήγοντας, τα βιβλία παίρνουν χίλιες μορφές, έχουν κάνει και φέρνουν τόσα εμπλουτιστικά στην ζωή μας που δεν μπορεί παρά να είναι θαυμαστά. Και μοιραστικά.