Μπάρτλεμπυ και Σία

Αν και το συγκεκριμένο βιβλίο δεν ανταποκρίνεται στο γιορτινό (?) κλίμα των ημερών, κάθε άλλο μάλιστα, αποφασίζω να μιλήσω γι' αυτό κυρίως επειδή το χρωστώ στην Κατερίνα, χάρις στην οποία έμαθα την ύπαρξή του.

Πρόκειται για το βιβλίο του Ισπανού συγγραφέα Ενρίκε Βίλα-Μάτας με τίτλο "Μπάρτλεμπυ και Σία".

Ο πολυγραφότατος συγγραφέας μου ήταν γνωστός με το βιβλίο "Το Παρίσι δεν τελειώνει ποτέ", βιβλίο που παρόλο ότι καιρό ξεφύλλιζα στα βιβλιοπωλεία ποτέ δεν αγόρασα. Μάλλον θα έφταιγε το άγριο βλέμμα του συγγραφέα στα αφτιά του εξωφύλλου.

Μαζί με το βλέμμα στη φωτογραφία του κράτησα και μερικά λόγια του που είχα διαβάσει σε μια παλαιότερη συνέντευξή του και με την ευκαιρία της ανάρτησης τα ξαναθυμάμαι:

"Συχνά υποχρεώθηκα ν’ απαντήσω στην ερώτηση: «γιατί γράφετε;».

Στην αρχή, όταν ήμουν πολύ νέος και συνεσταλμένος, επαναλάμβανα την σύντομη απάντηση που έδινε ο Αντρέ Ζιντ, κι έλεγα: «γράφω για να με διαβάζουν».Αν πράγματι αληθεύει ότι γράφω για να με διαβάζουν, με τον καιρό έμαθα να συμπληρώνω την απάντησή μου. Σήμερα, όταν μου θέτουν αυτή την ανεκδιήγητη ερώτηση, εξηγώ ότι έγινα συγγραφέας, επειδή 1ον) ήθελα να είμαι ελεύθερος, δεν είχα διάθεση να πηγαίνω κάθε μέρα σ΄ένα γραφείο, και 2ον) διότι είχα δει τον Μαστρογιάννι στη Νύχτα του Αντονιόνι. Στην ταινία αυτή –που προβλήθηκε στην Βαρκελώνη ότι ήμουν δεκαέξι ετών-, ο Μαστρογιάννι ήταν συγγραφέας και είχε μία υπέροχη γυναίκα (που δεν ήταν άλλη από την Ζαν Μορώ). Αυτά ήταν τα δύο πράγματα στα οποία απέβλεπα περισσότερο: να είμαι και να έχω".

Καιρό, λοιπόν, ήθελα να διαβάσω κάτι από αυτόν τον συγγραφέα και όταν έμαθα για το συγκεκριμένο βιβλίο έσπευσα να το παραγγείλω.

Όπως αναφέρει και η Κατερίνα στην ανάρτησή της, δεν εντάσσεται στα μυθιστορήματα αλλά περισσότερο μπορεί να προσδιοριστεί ως αφήγημα ή μάλλον ως αφηγήματα ενωμένα κάτω από ένα κοινό θέμα.

Πρωτότυπο θέμα που από την αρχή μου προκάλεσε εντύπωση. Αφορά σε εκείνους τους συγγραφείς που για κάποιον λόγο σταμάτησαν να γράφουν ή δεν έγραψαν ποτέ το βιβλίο που γράφτηκε μόνο στη σκέψη τους. Οι συγγραφείς του Όχι είναι πολλοί περισσότεροι από όσους φανταζόμουν, για την ακρίβεια αποτελούν ένα μακρύ κατάλογο που τα ονόματά τους και οι ιστορίες τους γεμίζουν τις σελίδες του συγκεκριμένου βιβλίου. Οι συγγραφείς του Όχι "πάσχουν" από τη νόσο του Μπάρτλεμπυ. Το όνομα αυτό ανήκει σε έναν ήρωα του Χέρμαν Μέλβιλ από το βιβλίο "Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς". Ένας ήρωας με βαθιά άρνηση για τα πάντα ακόμη και για ζωή. Ένας ήρωας που μπορούσε να ατενίζει το τίποτα με τις ώρες και που ποτέ κανείς δεν τον είδε να διάβαζει τίποτα ούτε καν εφημερίδα, να πίνει μπύρα ή τσάι ή καφέ, ποτέ δεν πήγε πουθενά παρά μόνο στο γραφείο του που περνάει σε αυτό ακόμα και τις Κυριακές και ποτέ δεν αναφέρε τίποτα σε κανέναν και σε οποιαδήποτε ερώτηση απαντάει λέγοντας "Θα προτιμούσα να μην το κάνω". Ο ήρωας αυτός επαναστατεί αρνούμενος το οτιδήποτε.

Όπως ο ήρωας του Μέλβιλ, έτσι και πολλοί συγγραφείς από την παγκόσμια λογοτεχνία επαναστάτησαν κάποια περίοδο της ζωής τους λέγοντας όχι στη φωνή του πίσω μέρους του μυαλού που σε προκαλεί να δημιουργήσεις. Ο λόγος σε κάθε σελίδα του βιβλίου κιάλλος:

"Όλα ήταν μια πλάνη: εγώ νόμιζα πως ήθελα να γίνω ποιητής αλλά κατά βάθος ήθελα να γίνω ποίημα.",

"Γιατί η τέχνη είναι μια ηλιθιότητα και η επιλογή της σιωπής από κάποιους δημιουργούς δεν ακυρώνει το έργο τους. ",

ίσως γιατί, όπως είπε ο Μπόρχες "η ποιητική λειτουργία - αυτή η ορμητική και μοναχική άσκηση συνδυασμού λέξεων που βάζει σε περιπέτειες όσους την ακούν - υφίσταται μυστηριώδεις παύσεις, πένθιμες και αυθαίρετες εκλείψεις."

και τόσοι άλλοι λόγοι που οδήγησαν ορισμένους συγγραφείς να παύσουν ή ποτέ να μην αρχίσουν.

Μαζί με όλα αυτά κρατάω και την αρχή που κοσμεί την πρώτη λευκή σελίδα μετά τη σελίδα τίτλου:

"Η δόξα και η αρετή ορισμένων ανθρώπων είναι ότι γράφουν καλά.

Για μερικούς άλλους είναι ότι δε γράφουν καθόλου"

Jean de la Bruyere