Δευτέρα 27 Δεκεμβρίου 2010

Μπάρτλεμπυ και Σία

Αν και το συγκεκριμένο βιβλίο δεν ανταποκρίνεται στο γιορτινό (?) κλίμα των ημερών, κάθε άλλο μάλιστα, αποφασίζω να μιλήσω γι' αυτό κυρίως επειδή το χρωστώ στην Κατερίνα, χάρις στην οποία έμαθα την ύπαρξή του.
Πρόκειται για το βιβλίο του Ισπανού συγγραφέα Ενρίκε Βίλα-Μάτας με τίτλο "Μπάρτλεμπυ και Σία".
Ο πολυγραφότατος συγγραφέας μου ήταν γνωστός με το βιβλίο "Το Παρίσι δεν τελειώνει ποτέ", βιβλίο που παρόλο ότι καιρό ξεφύλλιζα στα βιβλιοπωλεία ποτέ δεν αγόρασα. Μάλλον θα έφταιγε το άγριο βλέμμα του συγγραφέα στα αφτιά του εξωφύλλου.
Μαζί με το βλέμμα στη φωτογραφία του κράτησα και μερικά λόγια του που είχα διαβάσει σε μια παλαιότερη συνέντευξή του και με την ευκαιρία της ανάρτησης τα ξαναθυμάμαι:
"Συχνά υποχρεώθηκα ν’ απαντήσω στην ερώτηση: «γιατί γράφετε;».
Στην αρχή, όταν ήμουν πολύ νέος και συνεσταλμένος, επαναλάμβανα την σύντομη απάντηση που έδινε ο Αντρέ Ζιντ, κι έλεγα: «γράφω για να με διαβάζουν».Αν πράγματι αληθεύει ότι γράφω για να με διαβάζουν, με τον καιρό έμαθα να συμπληρώνω την απάντησή μου. Σήμερα, όταν μου θέτουν αυτή την ανεκδιήγητη ερώτηση, εξηγώ ότι έγινα συγγραφέας, επειδή 1ον) ήθελα να είμαι ελεύθερος, δεν είχα διάθεση να πηγαίνω κάθε μέρα σ΄ένα γραφείο, και 2ον) διότι είχα δει τον Μαστρογιάννι στη Νύχτα του Αντονιόνι. Στην ταινία αυτή –που προβλήθηκε στην Βαρκελώνη ότι ήμουν δεκαέξι ετών-, ο Μαστρογιάννι ήταν συγγραφέας και είχε μία υπέροχη γυναίκα (που δεν ήταν άλλη από την Ζαν Μορώ). Αυτά ήταν τα δύο πράγματα στα οποία απέβλεπα περισσότερο: να είμαι και να έχω".

Καιρό, λοιπόν, ήθελα να διαβάσω κάτι από αυτόν τον συγγραφέα και όταν έμαθα για το συγκεκριμένο βιβλίο έσπευσα να το παραγγείλω.
Όπως αναφέρει και η Κατερίνα στην ανάρτησή της, δεν εντάσσεται στα μυθιστορήματα αλλά περισσότερο μπορεί να προσδιοριστεί ως αφήγημα ή μάλλον ως αφηγήματα ενωμένα κάτω από ένα κοινό θέμα.
Πρωτότυπο θέμα που από την αρχή μου προκάλεσε εντύπωση. Αφορά σε εκείνους τους συγγραφείς που για κάποιον λόγο σταμάτησαν να γράφουν ή δεν έγραψαν ποτέ το βιβλίο που γράφτηκε μόνο στη σκέψη τους. Οι συγγραφείς του Όχι είναι πολλοί περισσότεροι από όσους φανταζόμουν, για την ακρίβεια αποτελούν ένα μακρύ κατάλογο που τα ονόματά τους και οι ιστορίες τους γεμίζουν τις σελίδες του συγκεκριμένου βιβλίου. Οι συγγραφείς του Όχι "πάσχουν" από τη νόσο του Μπάρτλεμπυ. Το όνομα αυτό ανήκει σε έναν ήρωα του Χέρμαν Μέλβιλ από το βιβλίο "Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς". Ένας ήρωας με βαθιά άρνηση για τα πάντα ακόμη και για ζωή. Ένας ήρωας που μπορούσε να ατενίζει το τίποτα με τις ώρες και που ποτέ κανείς δεν τον είδε να διάβαζει τίποτα ούτε καν εφημερίδα, να πίνει μπύρα ή τσάι ή καφέ, ποτέ δεν πήγε πουθενά παρά μόνο στο γραφείο του που περνάει σε αυτό ακόμα και τις Κυριακές και ποτέ δεν αναφέρε τίποτα σε κανέναν και σε οποιαδήποτε ερώτηση απαντάει λέγοντας "Θα προτιμούσα να μην το κάνω". Ο ήρωας αυτός επαναστατεί αρνούμενος το οτιδήποτε.
Όπως ο ήρωας του Μέλβιλ, έτσι και πολλοί συγγραφείς από την παγκόσμια λογοτεχνία επαναστάτησαν κάποια περίοδο της ζωής τους λέγοντας όχι στη φωνή του πίσω μέρους του μυαλού που σε προκαλεί να δημιουργήσεις. Ο λόγος σε κάθε σελίδα του βιβλίου κιάλλος:
"Όλα ήταν μια πλάνη: εγώ νόμιζα πως ήθελα να γίνω ποιητής αλλά κατά βάθος ήθελα να γίνω ποίημα.",
"Γιατί η τέχνη είναι μια ηλιθιότητα και η επιλογή της σιωπής από κάποιους δημιουργούς δεν ακυρώνει το έργο τους. ",
ίσως γιατί, όπως είπε ο Μπόρχες "η ποιητική λειτουργία - αυτή η ορμητική και μοναχική άσκηση συνδυασμού λέξεων που βάζει σε περιπέτειες όσους την ακούν - υφίσταται μυστηριώδεις παύσεις, πένθιμες και αυθαίρετες εκλείψεις."
και τόσοι άλλοι λόγοι που οδήγησαν ορισμένους συγγραφείς να παύσουν ή ποτέ να μην αρχίσουν.

Μαζί με όλα αυτά κρατάω και την αρχή που κοσμεί την πρώτη λευκή σελίδα μετά τη σελίδα τίτλου:

"Η δόξα και η αρετή ορισμένων ανθρώπων είναι ότι γράφουν καλά.
Για μερικούς άλλους είναι ότι δε γράφουν καθόλου"
Jean de la Bruyere

11 σχόλια:

Κατερίνα Μαλακατέ είπε...

Χαίρομαι. Νομίζω πως είναι από τα βιβλία που θα ιντριγκάρει όλους τους βιβλιόφιλους ή/ και επίδοξους συγγραφείς.

librarian είπε...

Και εγώ χαίρομαι που το πρώτο σχόλιο είναι δικό σου! Βιβλιαράκι που με συντόφευε μέρες τώρα, το διάβασα αργά και το απόλαυσα. Νομίζω ότι έτσι πρέπει να διαβαστεί αυτό το βιβλίο, σελίδα σελίδα, σιγά σιγά. Έχω στο μυαλό μου και το άλλο που ανέφερες του συγγραφέα, αλλά... κέρδισε αυτό.
Καλές αναγνώσεις φίλη μου.

Μαραμπού είπε...

Χμ! Απρόσμενη σύμπτωση μέσα στη νύχτα! Πριν λίγο παρήγγειλα δύο τεμάχια του βιβλίου "Τέσσερα Αμερικάνικα διηγήματα" εκ των οποίων το ένα διήγημα είναι ο "Έμπορος αλεξικέραυνων" του Χέρμαν Μέλβιλ - τον εκτιμώ όσο κανέναν άλλον! -, αναγνωστική μνήμη που είχα αφήσει ανολοκλήρωτη κάποιο ζεστό απόγευμα σε μια βιβλιοθήκη. Το ένα τεμάχιο προορίζεται ως δώρο σε ένα αγαπημένο μου πρόσωπο και, το άλλο, φυσικά, για μένα!

Τον "Μπάρτλεμπυ τον γραφιά" τον είχα εντοπίσει προ πολλού αλλά δεν τον έβρισκα διαθέσιμο, μέχρι που ξαφνίκα, πριν λίγο και αυτό, εμφανίστηκε μπροστά μου μια "φρεσκότατη" έκδοση σε μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα, με τίτλο "Τρεις απόκληροι"!! θα το διαβάσω με την πρώτη ευκαιρία.

Όσον αφορά αυτό που περιέγραψες, το βρήκα αξιόλογο και αρκούντως ενδιαφέρον. Είναι κάτι σαν δοκίμιο δοσμένο μυθιστορηματικά; Δίνει πληροφορίες για εποχές και συγγραφείς; Δώσε μια ιδέα παραπάνω.

Μου άρεσε η ανάρτηση. Πολλές συμπτώσεις για να τις αντέξει ένα βράδυ! Χριστούγεννα γαρ.

librarian είπε...

Καλημέρα από εδώ! Μα πες μου δεν είναι άδικο τέτοιοι συγγραφείς, όπως ο Μέλβιλ, να μην κυκλοφορούν; Όπως το "Όσα παίρνει ο άνεμος", εξαντλημένο... μα είναι δυνατόν.
Και κοίτα τώρα αυτό: http://www.ebooks.gr/book/135736 δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το βιβλίο αυτό δεν υπάρχει. Η τιμή, οι εκδόσεις, το έτος έκδοσης όλα μου δίνουν την εντύπωση ότι ακόμα κι αν το παραγγείλω δεν θα φτάσει ποτέ. Μπαίνω ακόμη και στον πειρασμό να το παραγγείλω από περιέργεια, αλλά μένω εκεί. Αναρωτιέμαι γιατί να υπάρχει στο site; και μάλιστα σε ένα site που δεν έχει και πολύ καιρό που κατασκευάστηκε. Τόσο δύσκολο είναι να τα ανανεώνουν;

Τέλος πάντων, όσον αφορά το βιβλίο έχω την εντύπωση ότι θα σου αρέσει το ύφος του, θυμίζει (αμυδρά) κάτι από Πεσσόα, χωρίς βέβαια να μπορώ να στο εξηγήσω.
Υπάρχει ο κεντρικός αφηγητής για τον οποίο λίγα μαθαίνουμε. Μόνο το ότι ασχολείται με το να συγκεντρώσει τους συγγραφείς του Όχι. Ο μύθος μπλέκεται με την πραγματικότητα και δεν είναι ευδιάκριτος ορισμένες φορές. Σίγουρα υπάρχουν αληθινές αναφορές σε συγγραφείς, κάποιες περιόδους από τη ζωή τους που σταμάτησαν να γράφουν και το λόγο, όπως οι ίδιοι τον έχουν αναφέρει. Όπως για παράδειγμα ο Ουάιλντ που τα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε με το τίποτα.
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε αποσπάσματα μιας ή και περισσοτέρων σελίδων και συνήθως κάθε απόσπασμα αναφέρεται σε διαφορετικό συγγραφέα. Για το λόγο αυτό μπορεί να διαβαστεί αργά σε συνδυασμό και με άλλα βιβλία (όπως έκανα εγώ αν και δεν το συνηθίζω). Το καλό με τα βιβλία γραμμένα σε αποσπάσματα-αφηγήματα είναι ότι σίγουρα θα βρεις κάποια ενδιαφέροντα ή ακόμη μπορείς και να προσπεράσεις κάποιο που θεωρείς αδιάφορο χωρίς να χάσεις κάτι από το νόημα.
Δες και την ανάρτηση της Κατερίνας, δες και http://archive.enet.gr/online/online_print?id=79279808
Ελπίζω να βοήθησα Μαραμπού και να σου έδωσα μια παραπάνω ιδέα! Αν πέσει στα χέρια σου πέρνα να αφήσεις τη γνώμη σου!

Μαραμπού είπε...

Ίσως σε μπέρδεψα με το σχόλιό μου παρά σε διαφώτισα! Τον Μπάρτλεμπυ από τις εκδόσεις Οδυσσέας, δε θα το βρεις με τίποτα, μην το παραγγείλεις καν! Εγώ εννοούσα αυτό:
http://www.e-shop.gr/show_bks.phtml?id=BKS.0307504
Ρίξε μια ματιά! Είναι μαζί με άλλα δύο διηγήματα του Μέλβιλ... τρείς απόκληροι!!

Ευχαριστώ για τις επιπλέον πληροφορίες. Νομίζω θα το πάρω κάποια στιγμή. Έχω την εντύπωση πως θα μου αρέσει, αν και δεν αποκλίνω συχνά από την... κλασική γραμμή! Βέβαια, θα πρέπει να περιμένει λίγο καιρό.

Με αφορμή αυτό που έγραψες ότι, είναι αδικία συγγραφείς σαν τον Μέλβιλ ή βιβλία σαν το "Όσα παίρνει ο άνεμος" να μην κυκλοφορούν εσαεί χωρίς εκδοτικές παύσεις, θα σου περιγράψω μια μικρή προσωπική ιστορία. Επίτρεψέ μου λοιπόν, ένα ακόμη σχόλιο.

Μαραμπού είπε...

Μου αρέσει ο Νίκος Καββαδίας. Και όπως συμβαίνει με συγγραφείς που εκτιμώ, όπου αυτό είναι εφικτό, ψάχνω τις λογοτεχνικές επιρροές που δέχθηκαν. Μέσα λοιπόν από το βιβλίο "Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία" βρήκα τις πηγές από κάποια ξενόγλωσσα παραθέματα που έβαζε πάνω από τα ποιήματα ή μέσα στο κείμενο. Μεταξύ άλλων, στάθηκα στον Τριστάν Κορμπιέρ - Γάλλο "καταραμένο" ποιητή, σύγχρονο του Ρεμπό - και στο μοναδικό του ποιητικό έργο, "Κίτρινοι έρωτες" (http://www.protoporia.gr/product_info.php/products_id/52880). Έσπευσα να το παραγγείλω και απογοητεύκα σύντομα. Ήταν εξαντλημένο. Με την έξαψη της απογοήτευσης ακόμα ζωντανή, έστειλα στον εκδοτικό οίκο ενα μέιλ, θέτοντας όπως εσύ, το εύλογο ερώτημα, γιατί σημαντικά βιβλία και σπουδαίοι συγγραφείς δεν εκδίδονται καν ή παύουν να επανεκδίδονται μετά την πρώτη ντροπαλή εμφάνιση; Ρητορική ερώτηση, δεν περίμενα απάντηση. Απλώς τέθηκε για να πάρει μορφή το αιώνιο παραπονό μου.
Τελικά δέχθηκα απάντηση όπου, μου απάντησαν πως, οι λόγοι που συμβαινει αυτό απορρέουν από την πολιτική του κάθε οίκου και φυσικά να μην περιμένω να μάθω τους ακριβείς λόγους! Επίσης, μου υπέδειξαν το δοκίμιο του Πωλ Βερλέν "Οι καταραμένοι ποιητές" (http://www.protoporia.gr/product_info.php/products_id/52794) όπου σε ένα ένθετο υπήρχαν οι "Κίτρινοι έρωτες" του Τριστάν Κορμπιέρ, με υποννοούμενα προς το τέλος του μηνύματός τους, για θαύμα των Χριστουγέννων και τα σχετικά! Για την ιστορία, υπήρχαν επιλεγμένα ποιήματα από την συλλογή του Κορμπιέρ και εγώ ένιωσα σαν παιδί που του φέρνουν playmodil που ζήτησε, αλλά αντί για το κάστρο των ιπποτών που περίμενε, αντικρίζει μόνο τους στάβλους για τα άλογα! Τέλος πάντων, το παράπονό μου παρέμεινε, η απορία σου επίσης. Έτσι είναι η λογοτεχνία! Ποιος θα διάβαζε τον "Πύργο" του Κάφκα ως το τέλος, αν ο ήρωας έμπαινε με την πρώτη;;

Υ.Γ. Σχόλιο για βιβλιοσχόλια! ;)

librarian είπε...

Όχι όχι δε με μπέρδεψες με το σχόλιό σου ίσα ίσα μου έδωσες την αφορμή να παρουσιασω ένα παράπονο για τα ελληνικά ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία. Όλα ανεξαιρέτως έχουν τέτοια προβλήματα με τίτλους εξαντλημένους που τους παρουσιάζουν έτοιμους προς πώληση. Καταλαβαίνω ότι μπορεί να υπάρχουν για ιστορικούς και αρχειακούς λόγους αλλά η ένδειξη εξαντλημένο χρειάζεται (ένδειξη που ούτε στη βιβλιονετ υπάρχει ορισμένες φορές).

Καλά κάνεις και διαβάζεις κλασικούς συγγραφείς, μειώνεις και το ρίσκο να αγοράσεις βιβλία που "δεν αξίζουν".

Όμορφη και η βιβλιοιστορία που μας άφησες.
Κάποιες φορές ο μόνος τρόπος για να καταλάβουμε τις κινήσεις των εκδοτών είναι απλά να τους ρωτήσουμε αλλά... και πάλι κανείς δεν εγγυάται ούτε ότι θα έχουν την όρεξη να απαντήσουν ούτε αν θα διαφωτίσουν με την απάντησή τους. Λάθος πολιτική νομίζω, γιατί οι σχέσεις με το αναγνωστικό κοινό (πελάτες) θα πρέπει να είναι πιο στενές και φαντάσου τι γίνεται σε μεγάλους εκδοτικούς οίκους.
Σχετικά τώρα με τη δική σου ιστορία το καλό είναι ότι δεν σε αγνόησαν, σου απάντησαν (από τις εκδόσεις Αιγόκερως, όπως καταλαβαίνω) και σε παρέπεμψαν σε ένα άλλο βιβλίο που από το τίποτα τουλάχιστον πήρες μια γεύση από την ποίησή του.
Σίγουρα η αναμονή και η αναζήτηση είναι ό,τι καλύτερο, είναι η μαγεία άλλωστε των παλαιοβιβλιοπωλείων, όπως έχω αναφέρει σε προηγούμενες ανατήσεις.

Σε ευχαριστώ για τη βιβλιοκουβέντα.

genna είπε...

Χρόνια πολλά και καλή χρονιά εύχομαι!

πάντα με όμορφες παρουσιάσεις βιβλίων... :) :)

*μετά από πολύ καιρό κατάφερα να διαβάσω
της Δημητρούκα το «πουλάμε τη ζωή χρεώνουμε τον θάνατο»...
δύσκολη η ανάγνωση όταν χρειάζεσαι γυαλιά...

librarian είπε...

Genna μου γλυκιά, τα χρόνια πολλά και σε εσένα!
Δε το ήξερα αυτό το βιβλίο που λες αλλά είδα πως είναι εκδόσεις Πατάκη. Έχει μικρά γράμματα; όντως τα μικρά γράμματα είναι πολύ κουραστικά.

Άστρια είπε...

Δεν θα σχολιάσω την ανάρτηση αλλά θα πω ένα ευχαριστώ γιατί απόλαυσα τα ενδιαφέροντα σχόλια σε διάλογο που προηγήθηκαν..

Librarian μου, κάθε φορά που περνάω η βολτίτσα μου έχει κάποιο όμορφο βιβλιο-όφελος.

Σ΄ευχαριστώ, συνέχισε:)

librarian είπε...

To Μαραμπού να ευχαριστήσουμε για τις όμορφες ιστορίες που μας αφηγήθηκε!
Τα σχόλια είναι σαν μια νέα ανάρτηση.