Οι άγραφες πλάκες

Η ζέστη της Αθήνας απερίγραπτη, το κάτι άλλο, σε βαθμούς Κελσίου και σε ποιότητα. Βαριά και υγρή αναδύεται από την άσφαλτο, τα τσιμέντα, τα γυάλινα κτήρια. Ένας φούρνος καυτού αέρος που στον ήλιο προστίθεται και η αίσθηση της ψησταριάς. Το ξέρω ότι βρισκόμαστε στην καρδιά των καλοκαιρινών διακοπών και μάλλον απομακρυσμένοι από το ιντερνετικά μέσα επικοινωνίας, όμως δεν γίνεται να μην ξαμολήσω τις λέξεις μου εκεί έξω.
Οι διακοπές ενδείκνυνται για ξάααπλα και κατά φυσική συνέπεια, διάβασμα κάθε είδους και περιεχομένου, από εφημερίδες και περιοδικά, μυθιστορίες και αφηγήματα έως σοβαρά διαβάσματα με υπογραμμίσεις, σημειώσεις και αποστηθίσεις. Η ξάπλα το τραβάει το διάβασμα. Το βλέπουμε στους ζωγραφικούς πίνακες όπου εικονίζονται αναγνώστες, η στάση είναι οριζόντια, συνήθως ανάσκελα μα και μπρούμυτα. Χαλαρή, αφημένη, ταξιδιάρικα αλλοπαρμένη. Σαν να εισχωρεί καλύτερα, σε όλο το μήκος του σώματος η αίσθηση της ανάγνωσης. Σαν απλώνεται, να ρουφιέται, να κυκλοφορεί η ήχηση των γραμμένων-τυπωμένων σε όλο το σώμα. Η στάση του διαβάσματος λέει πολλά και κάθε ανάγνωση έχει την στάση και την ατμόσφαιρά της. Η μελέτη ζητάει θέση πιο πειθαρχημένη, καθιστή με πλάτη όρθια, σε γωνία. Οι εφημερίδες θέλουν χώρο και χέρια τεντωμένα. Τα περιοδικά δυνατό δείκτη για να γυρνάνε χωρίς να κολλάνε οι σελίδες. Η αναζήτηση, το ψάξιμο συγκεκριμένης πληροφορίας σε λεξικά και εγκυκλοπαίδειες γίνεται και στα όρθια, κοιτώντας από πάνω προς τα κάτω, μεγαλύτερη εποπτεία. Ανάλογα.
Αν και υπάρχει ήδη λίστα ανάγνωσης, μια βολτίτσα στα βιβλιοπωλεία δεν βλάπτει. Βλάπτει δηλαδή γιατί αναπόφευκτα μεγαλώνει την κατάσταση των αναγνωσμάτων. Εεεε δεν θα βρεις καναδυό, πάντως, τίτλους που ξέφυγαν, εεε δεν θα αντισταθείς και πολύ. Έτσι και εγώ παραχώνω, χωρίς καν να καλοκοιτάξω, δυο (πέντε στην περίπτωσή μου, προσπάθησα να σας κρύψω τους τρεις αλλά ποιον πάω να κοροϊδέψω τώρα;) που έχουν βιβλιοτίτλους. Λάφυρα. Το άγραφο χαρτί του Σάκη Τότλη από την Έδεσσα (αφήγημα, εκδόσεις ποταμός, Αθήνα 2010, 107 σ.) έχει να κάνει με χαρτί. Στο οπισθόφυλλο μας λέει «… τα πρώτα εντυπώματα στο άγραφο χαρτί της παιδικής μνήμης γίνονται οι πιο εσαεί πυκνογραμμένες αποσκευές.» Δεν είναι ένα βιβλίο για βιβλία αν και αναφέρεται περιστασιακά σε δημοφιλή οικογενειακά περιοδικά αναγνώσματα (σ. 29, 40-41, 75), στον Θησαυρό, το Ντόμινο, το Ρομάντσο, τον Καζαμία, το πρώτο τετράδιο στο νηπιαγωγείο, τα βιβλία της α΄ δημοτικού. Αναφέρεται σε αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας που της αποδίδει αυτονόητα το χτίσιμο της προσωπικότητάς του. Εικόνες ανοικτού φυσικού περιβάλλοντος και αχνοπατητά πρόσωπα της οικογένειας και της γειτονιάς. Εικόνες που γράφτηκαν και δεν ξεγράφονται, ανακαλούνται κατά παραγγελία ανά πάσα στιγμή. Δεν χάνονται, κατέχουν την πιο σημαντική θέση. «Αν έσβηναν ποτέ από τη μνήμη μου, η ψυχή μου θα άδειαζε μεμιάς από όλα. Θα σωριαζόμουν στη στιγμή σαν άδειο σακί.» (σ. 106), καταλήγει. Σε αυτές τις αναμνήσεις αποδίδει τον εαυτό του, αυτές αποτυπώθηκαν στο παιδικό του άγραφο παρελθόν, σε αυτές προστρέχει για συμπεράσματα και μαθήματα ζωής, από αυτές αντλεί δύναμη, αυτές είναι η αλήθεια του.
Καταφανής οπαδός της σκέψης που μας παραδίδεται από τους Ρωμαίους όπως διατυπώνεται στην λατινική φράση «tabula rasa» που πάει να πει άγραφη πλάκα. Οι άνθρωποι (πλάκες ή χαρτιά) είναι, γίνονται ό,τι πρωτοσκαλιστεί, πρωτογραφτεί απάνω τους. Καθένας υλικό ακατέργαστο, εκτεθειμένο στην εικόνα και την εμπειρία, μια πρόκληση γα το μέλλον. Η άλλη σχολή στον αντίποδα της άγραφης πλάκας υποστηρίζει ότι όλα είναι προδιαγεγραμμένα εξαρχής από την υλική κατασκευή μας, μέσα από τα χρωματοσώματά μας, ότι εκεί είναι γραμμένες ακόμα και οι αρρώστιες που θα πάθουμε στο πέρασμα του χρόνου. Η χημεία του σώματός μας γεννά κάθε αντίδραση, χαμόγελα και δάκρυα.
Όπως τα φυσικά χαρακτηριστικά, το πακέτο της εξωτερικής συσκευασίας μας, είναι δοσμένο από τις κληρονομιές μας έτσι το ίδιο αντίστοιχα συμβαίνει και με το μέσα πακέτο. Μεγάλη και άλυτη κουβέντα που στην ουσία της βάζει το ερώτημα αν έχουμε επιλογές ή αν κυριαρχεί ο γενετικός προγραμματισμός. Και για να δώσω την δική μου απάντηση με την οποία κάπως τακτοποιώ το ερώτημα, τοποθετούμαι κάπου στην υφαλοκρηπίδα των δυο σχολών. Ναι, η φυσική μας κατασκευή είναι δοσμένη, και ναι, οι παιδικές εμπειρίες είναι καθοριστικές σε μεγάλο βαθμό μα αυτά είναι δεδομένα που έχουμε την δυνατότητα όταν ωριμάσουμε, να διαχειριστούμε, εμείς τα ενορχηστρώνουμε, τα κάνουμε κάτι αφού τα αξιολογήσουμε, αφού βάλουμε τον κανόνα των αξιών μας.. Το τι μας δόθηκε δεν το ορίσαμε, το τι κάνουμε με την προίκα μας μπορούμε να το ορίσουμε, επιλογές υπάρχουν (πλήθος και συνέχεια) όπως και δικαιολογίες.

Τέλος πάντων κατάφερα να το βαρύνω και πάλι το θέμα. Και η κατάστασή μου είναι χειρότερη γιατί διαβάζοντας τις Βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα του Ζακ Μπονέ γεννήθηκε η επιθυμιά ανάγνωσης άλλων έξι βιβλίων, μεταφρασμένων στα ελληνικά και τριών αμετάφραστων, μα τι καταδίκη είναι αυτή τέλος πάντων, το νήμα δεν έχει τελειωμό, και δεν χρειάζεται να το ξηλώνεις τις νύχτες σαν την Πηνελόπη γιατί έτσι και αλλιώς οι αναγνώσεις δεν έχουν ούτε τέλος ούτε τελειωμό για όποιον στα μάγια τους έχει πιαστεί…

32.000 φεύγα επισκέπτες στις Βολτίτσες, ουάου, μα τι άλλο να πούμε από ένα μεγάλο ευχαριστούμε!