Το σκάκι

Από την πρώτη μου επαφή με τη σκακιέρα, μου δημιουργήθηκε η επιθυμία να μάθω ποιος σκέφτηκε αυτό το παιχνίδι, από πού και πότε ξεκίνησε.

Κανείς γύρω μου δεν ήξερε.

Ευτυχώς υπάρχουν τα βιβλία που όλα τα ξέρουν κι έχουν να σου πουν πολλές ιστορίες.

Στο βιβλίο Η γέννηση της βασίλισσας του σκακιού η Yalom ακολουθεί τα ίχνη του σκακιού στο πέρασμα του χρόνου προσπαθώντας να εντοπίσει πότε και για ποιο λόγο, το σημερινό ισχυρότερο κομμάτι της σκακιέρας, η βασίλισσα, έκανε την εμφάνιση της στο παιχνίδι και πότε απέκτησε τη σημερινή της δύναμη. Μελετά τις λογοτεχνικές αναφορές που δίνουν περιγραφές του παιχνιδιού, τις εικονογραφήσεις τους που απεικονίζουν σκακιστές, ακόμη και τα κομμάτια που έχουν διασωθεί ως σήμερα και εξιστορεί την πιο περίεργη πτυχή της ιστορίας που συνδέεται με την ιστορία του κόσμου αλλά και με το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία.

Δύο είναι οι χώρες που διεκδικούν την καταγωγή του, η Ινδία και η Περσία. Αν και εξακολουθεί να μην έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια από πού και πότε ξεκίνησε, οι ιστορικοί κλίνουν προς την Ινδία του έκτου αιώνα. Η πρώτη του ονομασία ήταν chaturanga που σημαίνει τέσσερα τμήματα, τα τέσσερα τμήματα του ινδικού στρατού, άρματα, ελέφαντες, ιππικό και πεζικό που μαζί με το βασιλιά και το στρατηγό (ο βεζίρης) αποτελούν τα βασικά κομμάτια του παιχνιδιού. Οι Πέρσες υιοθέτησαν από τους Ινδούς  τις έξη βασικές φιγούρες, την σκακιέρα με τα 64 τετράγωνα (ένα λευκό πανί με οριζόντιες και κάθετες γραμμές) και τα ονομάτισαν στα περσικά. Η ονοματολογία τους εξαπλώθηκε και εκτός Ανατολής αφού η λέξη shah (ο βασιλιάς στα περσικά) χρησιμοποιήθηκε τελικώς ως το όνομα του παιχνιδιού μέσω της λατινικής scacchus.

Οι άραβες κατακτητές της Περσίας, καθώς συνέχιζαν τις κατακτήσεις τους για να διαδώσουν το κήρυγμα του Ισλάμ, διέδωσαν και το σκάκι σε περιοχές, όπως την Ισπανία.  

Η πρώτη αναφορά στη βασίλισσα του σκακιού υπάρχει σε ένα λατινικό χειρόγραφο γραμμένο το 997. Πρόκειται για ένα ποίημα που καταγράφει τους βασικούς κανόνες του παιχνιδιού. Αναφέρει ότι η επιφάνεια της σκακιέρας έπρεπε να έχει 64 τετράγωνα δύο χρωμάτων και ότι οι 32 πεσσοί έπρεπε να είναι λευκού και κόκκινου χρώματος. Το παιχνίδι ξεκινά με τη μετακίνηση ενός πιονιού στο αμέσως επόμενο μπροστινό τετράγωνο. Ο βασιλιάς κινείται σε οποιοδήποτε παρακείμενο τετράγωνο ενώ η βασίλισσα μπορεί να μετακινηθεί μόνο στο παρακείμενο διαγώνιο τετράγωνο. Το πιόνι που φτάνει στην όγδοη σειρά μπορεί μετά να μετακινηθεί σαν τη βασίλισσα, με την προϋπόθεση ότι η πραγματική βασίλισσα είχε χάσει τη θέση της στη σκακιέρα. Το γεγονός ότι έπρεπε να υπάρχει μόνο μία βασίλισσα στη σκακιέρα συνδέεται με το χριστιανικό δόγμα που επέτρεπε στο βασιλιά να έχει μία και μοναδική σύζυγο. Ο ινδικός ελέφαντας αποκαλείται στο λατινικό χειρόγραφο ως comes ή curvus που σήμαινε κόμης ή ηλικιωμένος και αποτελούσε τον πρόγονο του κατοπινού επίσκοπου (ελλ. αξιωματικός). Οι επίσκοποι κατά τους επόμενους αιώνες είχαν μεγάλοι εξουσία ως διαχειριστές των χρημάτων και της ιδιοκτησίας της Εκκλησίας και είχαν συνεργασία με τη βασιλική οικογένεια γεγονός που αναπαρήχθη στη σκακιέρα τοποθετώντας τους δίπλα στο βασιλιά και στη βασίλισσα. Στη σκακιέρα μπορούσαν να κινηθούν δύο τετράγωνα διαγωνίως. Οι πύργοι και τα άλογα είχαν τις σημερινές κινήσεις τους και αποτελούσαν τις κύριες μαχητικές δυνάμεις. 

Η βασίλισσα απέκτησε τη δύναμή της το 15^ο αιώνα, στην Ισπανία, την περίοδο που η μαχητική Ισαβέλλα βασίλευε. Το παιχνίδι ονομάστηκε το σκάκι της βασίλισσας και γρήγορα διαδόθηκε και στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Θα μπορούσα να αφιερώσω πολλές λέξεις μιλώντας για την ιστορία που αφηγείται το βιβλίο της Yalom, αλλά οι λέξεις των 307 σελίδων του βιβλίου της την περιγράφουν καλύτερα.