Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2012

Γράμματα σε ένα νέο...


Και καθώς ήμουν απορροφημένη από το βιβλίο μου, διαβάζοντας με τα δοκίμια του Robert Louis Stevenson, έρχεται αφορμή να επισπεύσω την ανάρτηση πριν ακόμη φτάσω στην τελευταία σελίδα. Πρόκειται για ένα ακόμη αριστούργημα που έχει ενταχθεί στη σειρά "Στις πηγές της γνώσης" με υπεύθυνο τον Καρτάκη των εκδόσεων Printa. Ο τίτλος του βιβλίου που κρατώ στα χέρια μου είναι ενός εκ των δοκιμίων που περιέχει: Περί της ηθικής του συγγραφικού επαγγέλματος. Ένας αιώνας και μερικές ακόμη δεκαετίες έχουν περάσει από το θάνατο του συγγραφέα του νησιού των θησαυρών, του συγγραφέα που αποκαλεί εργοδότη του το ευρύ κοινό, κι όμως τα λόγια του θα είναι πάντα επίκαιρα. Δώδεκα δοκίμια περιλαμβάνει, επιλεγμένα από τον υπεύθυνο της σειράς, ένα εκ των οποίων αγαπημένο από τον αγαπημένο Μπόρχες με τίτλο "Περί ονείρων", αδιάβαστο ακόμη. 
Τα παρακάτω αποσπάσματα είναι δανεισμένο από το Γράμμα σ' έναν νέο που προτίθεται να σταδιοδρομήσει στο χώρο της τέχνης.

Λίγα λόγια του για το χρήμα:

Ο συγγραφέας, όμως, έχει να αντιμετωπίσει τη διπλή ατυχία τού να πληρώνεται πενιχρά όταν μπορεί να δουλέψει, και να μην μπορεί να δουλέψει όταν γεράσει. Πρόκειται, επομένως, για έναν τρόπο ζωής που σίγουρα θα σας οδηγήσει σε αδιέξοδο. Γιατί ο συγγραφέας (παρά τα κάποια τρανταχτά παραδείγματα περί του αντιθέτου) πρέπει να περιμένει πως θα 'ναι κακοπληρωμένος. Ο Tennyson και ο Montepin κατόρθωσαν να εισπράττουν παχυλότατες αμοιβές, όμως δεν μπορούμε όλοι να ελπίζουμε πως θα γίνουμε σαν αυτούς. Έαν επιλέξετε κάποια τέχνη για επάγγελμα, θα πρέπει εξαρχής να βγάλετε τελείως από το μυαλό σας οποιαδήποτε επιθυμία για χρήματα. Το μόνο που λογικά δικαιούστε να αναμένετε, εάν έχετε κάποιο ταλέντο και εφόσον είστε αρκούντως φιλόπονος, είναι ένα εισόδημα αντίστοιχο με αυτό που κερδίζει ένας υπάλληλος, με το ένα δέκατο ή ίσως το ένα εικοστό του δικού σας ψυχικού κόστους. Και ούτε έχετε δικαίωμα να ελπίζετε σε κάτι περισσότερο. Η ανταμοιβή σας βρίσκεται σε ό,τι σας προσφέρει η ζωή σας και όχι σε ό,τι σας προσφέρει το επάγγελμά σας - η πραγματική αμοιβή, εδώ, είναι η ίδια η δουλειά. 
Θα έχει γίνει ίσως αντιληπτό πως δεν δείχνω ιδιαίτερη κατανόηση για τις συνήθεις μεμψιμοιρίες των καλλιτεχνικών κύκλων. Ίσως να μη θυμούνται ποιο είναι το μεροκάμματο κάποιου που δουλεύει στα χωράφια, ή μήπως θαρρούν πως δεν χωρεί σύγκριση; Ίσως να ξέχασαν πόσο λιτή ήταν η ζωή του Millet, ή μήπως νομίζουν πως, επειδή έχουν μικρότερο ταλέντο, δικαιολογούνται να μην έχουν και τις ίδιες αρετές; Αλλά σ' ένα τουλάχιστον σημείο δεν χωρεί καμία αμφιβολία: αν κάποιος δεν είναι ολιγαρκής, δεν έχει καμία δουλειά στο χώρο της τέχνης...

Λίγα λόγια του για τη φήμη:

Τα εγκώμια, θα μου πείτε, είναι θεσπέσια τροφή. Και εάν μεν εννοείτε τις επιδοκιμασίες και τα ενθαρρυντικά λόγια από τους άλλους καλλιτέχνες, τότε πράγματι αναφέρεστε σε μία από τις ουσιαστικότερες και διαρκέστερες απολαύσεις στη σταδιοδρομία ενός καλλιτέχνη. Αλλά εάν το μυαλό σας πηγαίνει στους επαίνους του κοινού ή των εφημερίδων, τότε να είστε βέβαιος πως τρέφετε φρούδες ελπίδες. Είναι αλήθεια πως σε ορισμένα ειδικευμένα και περιορισμένης κυκλοφορίας έντυπα, το έργο ενός συγγραφέα, για παράδειγμα, τυγχάνει της δέουσας κριτικής, και συχνά τον επαινούν πολύ περισσότερο από ό,τι αξίζει, καμιά φορά για ιδιότητες ή χαρακτηριστικά που ο ίδιος καυχιόταν πως αποφεύγει, και άλλοτε πάλι από κυρίες ή κυρίους που αρνήθηκαν στον εαυτό τους το προνόμιο να διαβάσουν προηγουμένως το έργο του. Πάντως, εάν κάποιος νοιάζεται για τέτοιου είδους επαίνους, θα πρέπει να υποθέσουμε πως νοιάζεται εξίσου και γι' αυτό που συχνά τους συνοδεύει και που πάντα τους ακολουθεί: τη φριχτή γελοιοποίηση.

Αχ, πόσο διαφορετική θα ήταν αυτή η χώρα αν όλοι είχαμε επισκεφτεί μια βιβλιοθήκη και είχαμε πάρει από τα ράφια με τα "αζήτητα" ένα βιβλίο κλασικό-διαχρονικό γεμάτο λέξεις με σκέψεις...


Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012

Μια βιβλιοθήκη, ένα βιβλίο...

Για να γνωρίσω καλύτερα μια πόλη αναζητώ τις βιβλιοθήκες της.
Κυρίως για να νιώσω την ασφάλεια ότι είναι εκεί γεμάτες βιβλία που θα μπορώ να διαβάζω ακόμα κι όταν δεν θα μπορώ να τα αγοράζω.
Σιγά σιγά ανακαλύπτω ότι υπάρχουν αρκετές σε αυτήν την πόλη,
οι οποίες, βέβαια, μαθαίνω πως λειτουργούν όπως όπως,
πόλη βλέπετε άλλαξα όχι χώρα.
Ρωτώντας έφτασα στο Δίαυλο, Κέντρο Πληροφόρησης Νέων του Καλλιτεχνικού Οργανισμού του Δήμου Βόλου. Στο πρώτο όροφο μπήκα σε μια συμπαθητική, σχετικά μικρή, βιβλιοθήκη που λειτουργεί λίγες ώρες καθώς η βιβλιοθηκονόμος προσπαθεί να κρατάει ανοιχτές δύο - ίσως και τρεις - βιβλιοθήκες. Στοίβα τα βιβλία δίπλα της που περιμένουν να καταλογραφηθούν και να βγουν στα ράφια (δώρο φερμένο από το Future Library). Άλλη μία στοίβα με επιστροφές που περιμένουν κι αυτά να μπουν στις θέσεις τους. Γύρω άνθρωποι που θέλουν κουβέντα, κι εγώ ανάμεσα σε αυτούς.

Ανάμεσα στις επιστροφές ξαπλωμένο ένα βιβλίο με χαρούμενο εξώφυλλο με τον τίτλο απίθανες ιστορίες του συγγραφέα Ράντγιαρντ Κίπλινγκ. Ποιος μπορεί να πει όχι στην ανάγνωση απίθανων ιστοριών και μάλιστα του συγγραφέα του «Αν»;
Φαντάστηκα πως και αυτές οι ιστορίες θα είναι ένα δώρο του συγγραφέα προς το παιδί του. Χωρίς κανένα περιουσιακό στοιχείο του κληροδότησε ένα ακόμη βιβλίο με συμβουλές.
Κι έτσι το έκανα δικό μου, έστω για λίγο.
Διαβάζοντάς το έμαθα πολλά.
Έμαθα γιατί οι φάλαινες δεν τρώνε ανθρώπους, γιατί η λεοπάρδαλη έχει βούλες, γιατί η γάτα δεν μπορεί να έχει αφεντικό, αλλά το κυριότερο ήταν που έμαθα ποιο ήταν το πρώτο γράμμα και πως φτιάχτηκε των ανθρώπων το αλφάβητο.
Φτιάχτηκε στη νεοληθική κάπως έτσι:

- Μπαμπά, σκέφτηκα μια έκπληξη. Κάνε έναν ήχο, οποιονδήποτε.
- Αα! φώναξε ο Τεγκουμάι. Καλός είναι;
- Ναι, απάντησε η Τάφυ. Μοιάζεις με κυπρίνο που 'χει το στόμα ορθάνοιχτο. Πες τον ξανά, σε παρακαλώ.
- Αα! Αα! Αα! είπε ο πατέρας της. Σύνελθε λίγο, κόρη μου.
- Δε θέλω να συνέλθω, σε βεβαιώνω, είπε η Τάφυ. Πρόκειται για την έκπληξη που ετοιμάζω. Πες "Αα!", σε παρακαλώ, μπαμπά και κράτα το στόμα ανοιχτό. Δωσ' μου και αυτό το δόντι. Θα σχεδιάσω ένα ορθάνοιχτο στόμα κυπρίνου.
- Για ποιο λόγο;
- Δεν τον φαντάζεσαι! είπε η Τάφυ αρχίζοντας να ξύνει τη φλούδα. Θα 'ναι η μυστική μας έκπληξη. Όταν θα σχεδιάζω ένα κυπρίνο με το στόμα ολάνοιχτο πάνω στην καπνιά, στο έδαφος της σπηλιάς μας, μπορεί στη μαμά να μην κάνει καμιά εντύπωση, εσένα πάντως θα σου θυμίζει τον ήχο "Αα!". Έστι, θα μπορούμε να παίζουμε το παιχνίδι ότι τάχα είμαι εγώ που σου επιτίθεμαι το βράδυ και σε τρομάζω με αυτόν τον ήχο.

Και κάπως έτσι δημιουργήθηκε το Α και όλα τα υπόλοιπα γράμματα, σπουδαία κατάκτηση, δε νομίζετε;

Σύμφωνα με τον Καρλ Πάπενχαιμ αν θέλαμε να αποτυπώσουμε όλο το βιβλίο πάνω σε ένα μεγάλο χαρτί θα μπορούσε να γίνει ένα πόστερ σαν αυτό:  

Περισσότερα πόστερ στο site του. 

Παρασκευή 12 Οκτωβρίου 2012

Book Villages


Για τα χωριά αυτά που είναι πλημμυρισμένα από βιβλιοπωλεία και κυρίως από παλαιοβιβλιοπωλεία, έχω μιλήσει ξανά σε προηγούμενη ανάρτηση με αφορμή τη Becherel της Βρετάνης. Ωστόσο, είναι τόσα αυτά τα μέρη - εντός και εκτός ΕΕ - όσα αρκούν για πολλές αφορμές αναρτήσεων – και για πολλά όνειρα ταξιδιών. Πράγματι δε φτάνει μια ζωή για να ταξιδέψεις σε όλα τα μέρη που ονειρεύεσαι.

Το πρώτο book village δημιουργήθηκε τo 1961 από τον Richard Booth στην Ουαλία  στο Hay-On-Wye. Έκτοτε πολλά, σχεδόν εγκαταλελειμμένα, χωριά της Γαλλίας, της Ολλανδίας, της Γερμανίας, της Νορβηγίας, του Βελγίου μετατράπηκαν σε παραδεισένια μέρη για πάσης φύσεως αναγνώστη και βιβλιόφιλο.

Στο Βέλγιο το πρώτο αυτό μέρος δημιουργήθηκε το 1984 σε ένα μικρό, κατάφυτο, μεσαιωνικό χωριό, το Redu (βρίσκεται αρκετά κοντά στο τουριστικό Μπριζ). Ένα μέρος που σήμερα έχει 450 κατοίκους, 24 βιβλιοπωλεία, ένα παραδοσιακό βιβλιοδετείο, ένα εργαστήριο επεξεργασίας χαρτιού και πολλούς επισκέπτες αναγνώστες που έχουν το χρόνο και το χώρο να διαβάσουν, να ξεφυλλίσουν και να ταξιδέψουν στην ιστορία των βιβλίων περιτριγυρισμένοι από μεσαιωνικά τείχη πρώιμου γοτθικού στυλ. Εμπνευστής και δημιουργός της ιδέας ήταν Noel Ansolet, ο οποίος αφού αγόρασε ένα πέτρινο σπίτι του 16ου αιώνα και το μετέτρεψε σε βιβλιοπωλείο οργάνωσε (και διαφήμισε αρκετά) μία έκθεση βιβλίου μετατρέποντας εγκαταλελειμμένες αποθήκες και στάβλους σε αυτοσχέδια βιβλιοπωλεία.

Ακολουθεί ένας κατάλογος με τα ομορφότερα χωριά της Ευρώπης καθώς και πληροφορίες για το κάθε χωριό. Όποιος φίλος του μπλογκ (και των βιβλίων) ταξιδέψει σε αυτές τις χώρες και έχει την ευκαιρία να επισκεφτεί ένα από αυτά τα χωριά πολύ θα ήθελα να περάσει και να μας πει μερικές εντυπώσεις.



(ένα κλικ πάνω στην εικόνα και θα διαβάζεται)

Δε ξέρω αν ένα ελληνικό χωριό θα μπορούσε να γίνει ένας βιβλιοπαράδεισος, αν γινόταν πάντως σίγουρα θα το επισκεπτόμουν και σίγουρα θα είχα την επιθυμία να μείνω.

Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2012

Υπό τον τίτλο Ο κύκλος του βιβλίου

Η εταιρία με την μακρά προσωνυμία Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (ιδρυτής Σχολή Μωραΐτη), γνωστή με την συντομευμένη και απλούστερη εκδοχή Εταιρεία Σπουδών, οργανώνει επιστημονικές συναντήσεις δύο φορές τον χρόνο. Από το 1995 πάντως, έχει οργανώσει πάνω από 25 επιστημονικά συμπόσια, ημερίδες και διημερίδες. Τα θέματά τους ποικίλλουν, κινούνται στον χώρο των σπουδών του ανθρώπου (ιστορία, λογοτεχνία, πολιτική θεωρία, κοινωνιολογία, ψυχολογία, κλπ) είτε ακουμπούν και συνδέονται με ζητήματα της επικαιρότητας (μειονότητες, μηχανισμοί βίας και καταπίεσης). Τα πρακτικά τους εκδίδονται σε αυτοτελείς τόμους και αποτελούν συμβολές στις ευρύτερες συζητήσεις.

Το 2009, την Παρασκευή 3 και το Σάββατο 4 Απριλίου, πραγματοποιήθηκε μια διημερίδα με θέμα: «Ο κύκλος του βιβλίου: ο συγγραφέας, ο επιμελητής-τυπογράφος, ο εκδότης, ο κριτικός, ο αναγνώστης». Μια συνεδρία την Παρασκευή, μια το Σάββατο μαζί με μια στρογγυλή τράπεζα. Τα πρακτικά που δεν κατάφεραν να συμπεριλάβουν όλες τις παρουσιάσεις και φτάνουν τις 130 μόλις σελίδες σε σχήμα 4ο, κυκλοφόρησαν τον Νοέμβριο 2011.
Αποφάσισα, μέσα την κρίση και σε όλα τούτα, να το αποκτήσω, να ξαναθυμηθώ την εκδήλωση και να μπει στη βιβλιοράφια μαζί με τα άλλα σχετικά, μιας και το θέμα του είναι αγαπημένο και πολλά για τα ελληνικά πράγματα γύρω από το βιβλίο δεν έχουν ειπωθεί και κυκλοφορήσει. Θυμήθηκα, το λοιπόν, πόσο με είχε απασχολήσει τότε, το 2009, η διατύπωση του τίτλου. «Ο κύκλος του βιβλίου», χμμμ έχει δηλαδή αρχή και τέλος η διαδικασία της πνευματικής και τεχνικής παραγωγής του βιβλίου. Πολλά επαγγέλματα, ασχολίες, δράσεις, δραστηριότητες, ενασχολήσεις, ειδικές συνθήκες, τεχνολογικά επιτεύγματα, το πνεύμα και το κλίμα της εποχής συνδέονται και πλέκονται με την φτιαξιά ενός βιβλίου, είναι όμως η κίνησή τους κλειστά κυκλική; επίπεδα γραμμική; συνεχής ή συνεχής; αλυσιδωτή; Τα βιβλία κάνουν έναν κύκλο, έχουν μια ζωή; μια έκδοση; μια υποδοχή; μια ερμηνεία; στο βάθος του χρόνου. Ο κριτικός τοποθετήθηκε αυτάρεσκα πριν από τους αναγνώστες! Αυτό πολύ θα ήθελα να το σχολιάσω καυστικά αλλά θα το αφήσω να περάσει με την ελαφρά παρατήρηση πως η διάταξη των πραγμάτων μαρτυρά την δική μας πλευρά θέασης. Αυτό, μάλλον, συνέβη και σε αυτήν την περίπτωση. Η σύλληψη της διημερίδας ήταν πιο κοντά σε αυτήν την μερίδα παρά στην άλλη την πλατύτερη των αναγνωστών που θα έπρεπε να βρίσκεται στο επίκεντρο. Ο κριτικός παρουσιάζεται ως ο εκτιμητής του πνευματικού έργου, κριτής, επικριτικός ή επαινετικός, ζυγιάζει και παρουσιάζει. Ως παρουσιαστής ανήκει στην ομάδα της διακίνησης του βιβλίου αλλά από αυτές τις ομάδες που διαχειρίζονται την τύχη του βιβλίου στην κοινωνία έλειπαν οι παράγοντες βιβλιοπωλεία, παλαιοπωλεία, βιβλιοθήκες, συλλέκτες. Πόσα και πόσα δε θα μπορούσαν να αναπτυχθούν για αυτούς που δεν έχουν ούτε αποτυπωθεί ούτε περιγραφεί με σύγχρονο λόγο, με αυτογνωσία και επιστημονοσύνη. Γκρίνιααα
Έλειπαν ακόμα, και άλλοι των επαγγελμάτων του βιβλίου, όχι ότι οι ομιλητές δεν έκαναν αναφορές αλλά όχι με στόχευση. Για παράδειγμα οι μεταφραστές από και προς πολιτισμούς και γλώσσες, πομποί και διαμεσολαβητές. Για παράδειγμα οι συντηρητές, οι βιβλιοδέτες, οι χρυσοτύπες. Και για να το τραβήξω και άλλο οι παραγωγοί, εισαγωγείς και έμποροι χαρτιού γιατί χωρίς χαρτί, έντυπο δεν μπορεί να υπάρξει. Αν υπάρχει κύκλος του βιβλίου ήταν λειψά φανερωμένος. Άφησε στην απέξω πολλούς και δεν δείχθηκε το καίριο πώς το πνευματικό δημιούργημα μετουσιώνεται, πραγματώνεται σε υλικό αγαθό που μπαίνει στις κοινωνίες. Τις επηρεάζει σε πολλά επίπεδα, και φορές τις αλλάζει, άλλοτε σταδιακά άλλοτε ριζικά καθοριστικά με την δύναμή του που ενέχει ο λόγος. Από τα κείμενα του τόμου κοντύτερα αισθάνθηκα στης Μαρίας Στεφανοπούλου «Από τον αναγνώστη χειρογράφων στο αναγνώστη βιβλίων: μια μυστική συμφωνία» (σ.67-87), που έθεσε και το θέμα έντυπο βιβλίο και σύγχρονες τεχολογίες.
 Κανονικά σήμερα θα έπρεπε να μιλήσω για το 8ο Συνέδριο Διεθνές Συνέδριο της Οργανωτικής Επιτροπής Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών που είχε θέμα «Έξυπνες ιδέες, ελκυστικές βιβλιοθήκες» και έγινε στις 5 και 6 Οκτωβρίου 2012. Χτες και προχτές δηλαδή αλλά το άλλο ήταν πιο έτοιμο να βγει. Θα επεξεργαστώ το Συνέδριο για την άλλη φορά.