Δευτέρα 21 Ιουνίου 2010

Αντιός!

Και εκεί που ακούω ειδήσεις χθες βράδυ, προχθές βράδυ σήμερα, από εκείνες που όλο μας ταράζουν και μας μπερδεύουν, μια με ταρακουνάει με άλλο τρόπο, πιο άμεσο, πιο προσωπικό. Πέθανε, λέει, ο νομπελίστας Ζοζέ Σαραμάγκου, στα 88 του χρόνια, σπίτι του, το τελευταίο του έργο έχει να κάνει με την ιστορία του αδελφοκτόνου Κάιν, αν το έπιασα σωστά. Πάω στο ράφι Σαραμάγκου και ατενίζω τις ράχες, τις αγγίζω ελαφρά και κάθε που κοντοστέκομαι, ανακαλώ το περιεχόμενο του βιβλίου, χωρίς να το βγάζω από την θέση του. Έτσι η αύρα, η γενική υπόθεση, το προσωπικό ύφος, οι ιδιαίτερες εικόνες και συνειρμοί του ξανάρχονται, μερικά ίσως, επιλεκτικά πάντως. Αισθήματα ευχάριστα με πιάνουν, ευτυχώς έχει γράψει πολλά, ευτυχώς έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά τουλάχιστον 14 βιβλία του, ευτυχώς μερικά είναι πολυσέλιδα και πυκνογραμμένα και ευτυχώς δεν τα έχω διαβάσει και όλα (άρα η κάβα περιέχει εγγυημένη χαρά, να ένα καταφύγιο βρίσκεται εκεί, ένας τόπος αναπλήρωσης, γεμίσματος, ένας μηχανισμός ανακούφισης). Θυμάμαι και τις υπογραμμίσεις, ευρήματα που μου είχαν κάνει εντύπωση, ασήμαντες μικρές ανατροπές του που στρίβουν τις ιστορίες σε άλλες διευθύνσεις, την ειρωνεία της ύπαρξης. Ακόμα και να μην τα διαβάσω, τα γνωρίζω, έχω γνωρίσει τον δημιουργό τους.
Δυστυχώς δεν θα γράψει τίποτα πια. Να αξιολογήσω τώρα αυτό το γεγονός. Είναι γεγονός αναπότρεπτο, μη αντιστρέψιμο και αποτέλεσμά του ότι η παραγωγή τελείωσε. Άντε να έχει αφήσει τίποτα σημειώσεις, κανένα ημερολόγιο, καμιά δυο τρεις ραχοκοκαλιές διηγημάτων ή μυθιστορημάτων που δεν μέστωσαν, δεν πρόλαβαν, ίσως και προσωπική αλληλογραφία, οικογενειακή, ερωτική και επαγγελματική. Άντε να υποθέσουμε ότι θα βρεθεί ένας άνθρωπος να φροντίσει αυτά ή ορισμένα από αυτά να εκδοθούν σε επιμέλεια ενός παλαιού και έμπιστου συνεργάτη του που τον ήξερε καλά, που μπορεί να φανταστεί με σχετική ακρίβεια τι θα έκανε ο ίδιος ο Σαραμάγκου. Όμως, δεν θα είναι το ίδιο όπως όταν ήταν παρών, όταν ζούσε. Δεν θα έχει την τελευταία κουβέντα, θα είναι στο περίπου, μια εκδοχή, ένα ίσως/μαλλον να ήταν και έτσι. Μισοέργα του. Συμβαίνει με τα κατάλοιπα των πνευματικών ανθρώπων.
Δεν θα ξαναγράψει τίποτα φρέσκο, δεν θα σχολιάσει τα τρέχοντα και τα καθημερινά που τόσο του άρεσε να κάνει και πολύ τον ενέπνεαν. Ο μπλογκίστας Σαραμάγκου, ήταν πηγαίος, γενναιόδωρος που δεν είχε θέμα να μοιραστεί και τις σκέψεις του, που δεν φοβόταν μην φθαρεί από την ενασχόληση με τα κοινά και κοινότυπα, αυτά που κουβεντιάζουμε όλοι, στα παράθυρα, στα γραφεία, στις λαϊκές, στα καφενεία, τις καφετέριες και όπου. Που δεν φοβόταν μην και στερέψει και δεν είχε τι να πει, που δεν ανησυχούσε μην επαναλαμβάνεται γιατί κάθε φορά οι πινελιές του παράλλαζαν σε χρώματα και υφή. Χασούρα μου βγάζει εδώ.
Τέλος πάντων, αρέσει και διαβάζεται άρα δεν θα ξεχαστεί εύκολα, έχει μπει και σε κατατάξεις επιτυχίας όπως είναι το Νόμπελ και τον ξέρουμε ποιος ήταν, τι έκανε, τι έγραψε, πώς έζησε. Την διαφορά όμως θα κάνει όχι μόνον άμα διαβάζεται μα αν μπολιάσει άλλους με την ουσία της γραφής του, και αν η σκέψη του χωνευτεί τόσο σε αυτό που ονομάζουμε κοινή πολιτιστική κληρονομιά μας που θα γίνει αυτονόητη, δεδομένη και εντέλει ανώνυμη.
Η είδηση παίζει και ξαναπαίζει στα μέσα ενημέρωσης. Σίγουρα θα γραφτούν αφιερώματα στις εφημερίδες, θα προβληθούν παλαιότερες συνεντεύξεις, τα βιβλία του θα στηθούν στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων φάτσα κάρτα, οι εκδόσεις Καστανιώτη θα πάρουν ανάσα στους δύσκολους για βιβλία καιρούς. Θα γίνουν παραγγελίες στις αποθήκες για να ενισχυθεί το στοκ, αντίτυπα θα χαριστούν ως καλοκαιρινό επίκαιρο δώρο, θα συσκευαστούν στις αποσκευές διακοπών για να διαβαστούν τον ελεύθερο χρόνο παραγκωνίζοντας σε ορισμένες περιπτώσεις τις προγραμματισμένες αναγνώσεις, θα ξαναμπεί στις συζητήσεις όσων έχουν διαβάσει Σαραμάγκου και όσων έχουν δει τα αφιερώματα και τις κριτικές.
Θα γράψουν πολλοί και στα blog, έγραψα και εγώ….

13 σχόλια:

Ρίκη Ματαλλιωτάκη είπε...

Εφυγε πληρης ημερων παντως

Hfaistiwnas είπε...

Ο Θεός να τον αναπαύσει..

Roadartist είπε...

Σπάνια περίπτωση.. Ένα απίστευτο πνεύμα..Πολύ αγαπημένος συγγραφέας..

Άφησε το σχολείο για να δουλέψει, ήταν αυτοδίδακτος, αντισυμβατικός, τα έβαλε με την εκκλησία, στα στραβά της οποίας υπήρξε ένας φανατικός εχθρός..

Αιωνία του η μνήμη.. Μακάρι να υπήρχαν πολλοί συγγραφείς με τέτοιες ιδέες σαν του Σαραμάγκου..
Και όντως είναι όμορφο να ξέρεις πως τα βιβλία του εκεί, σε περιμένουν :)

Elli είπε...

Ρίκη Μαλλιωτάκη γεια και καλή εβδομάδα, το θέμα είναι ότι έφυγε ενώ ακόμα διατύπωνε πρωτότυπα πράγματα.

Hfaistiwna ο Σαραμάγκου είχε πραγματικά χάλια σχέση με την Εκκλησία... ήταν κριτικός και επικρτικός απένταντι στα θεία θέματα

Roadartist, μακάρι να υπήρχαν μακάρι. Ευχαριστώ που καταλαβαίνεις πώς είναι να σε περιμένουν και να ξέρεις ότι δεν θα σε προδώσουν

librarian είπε...

Μια ωραία ανάρτηση με μια άσχημη είδηση.
Για κάποιο λόγο οι καλοί συγγραφείς όταν πεθαίνουν γίνονται μεγαλύτεροι από ό,τι ήταν εν ζωή.

Γιατί;

Ίσως γι' αυτό να ζουν,
αυτό να τους ενδιαφέρει κιόλας,

να μην πεθάνουν ποτέ.

Για κάποιο μυστήριο λόγο όταν έμαθα για τον θάνατό του, από την Roadartist, σκέφτηκα κι εγώ ότι οι προθήκες, τα ράφια, οι αποθήκες και οι βιτρίνες των βιβλιοπωλείων θα γεμίσουν Σαραμάγκου.

Λες και δεν έπρεπε να είναι γεμάτες ήδη.

Περίεργο πράμα η ζήτηση.

aerostatik είπε...

@ librarian
ο νεκρός είναι αλλιώς....

librarian είπε...

Θέλω και αιτιολόγηση aerostatik...

aerostatik είπε...

δεδικαίωται...

Μαραμπού είπε...

Τον ανακάλυψα ένα ζεστό απόγευμα στην βιβλιοθήκη του τμήματός μου στο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης. Δανείστηκα τρία βιβλία, "Περι τυφλότητας", "Όλα τα ονόματα" και τη "Σπηλιά".
Τα τελείωσα, θυμάμαι, με μια δόση νοσταλγίας, σε διάστημα λιγότερο των 25 ημερών!
Η αδηφάγος αυτή ανάγνωση έθεσε τα θεμέλια της σχέσης που έμελλε να αναπτύξω με αυτόν τον συγγραφεα. Οι τελείες που έκαναν την εμφάνισή τους δειλά σε κάθε δυο ή τρεις σελίδες, έκαναν την αφήγηση να τρέχει σαν ποδήλατο σε ευθεία διαδρομή. Τα θέματά του, στέρεες ορθοπεταλιές του έμειρου ποδηλάτη που ποδηλατεί χωρίς χέρια! Ελευθερία στο μέγιστο βαθμό.
Καλό ταξίδι, Jose... χάρηκα ιδιαιτέρως για την γνωριμία.

Θανάσης Λάλας ρωτάει: Υπάρχει κάτι το οποίο μέσα από το ταξίδι της κατανόησης έχει γίνει για εσάς βεβαιότητα;
jose: Όχι. πιστεύω ότι όσο περνάει ο καιρός ο άνθρωπος κατανοεί ορισμένα παραπάνω πράγματα. Σε αυτήν τη διαδικασία όμως τίποτε δεν του δίνει το δικαίωμα να πει ότι τα κατάλαβε όλα. Δεν υπάρχει τίποτε που να μπορούμε να το κατανοήσουμε απόλυτα. Το μόνο σίγουρο είναι η προσπάθεια που κάνουμε για να φτάσουμε κάπου, μια προσπάθεια που δεν τελειώνει ποτέ. Ποτέ δεν φτάνουμε. Δεν υπάρχει προορισμός. Υπάρχει μια τάση να πάμε εκεί όπου προορίζεται να πάμε... Μπορεί κάποια στιγμή να πιστέψουμε ότι φτάσαμε στο προορισμό μας. Την επόμενη ημέρα όμως βλέπουμε ότι ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. Και έτσι αρχίζουμε ξανά την προσπάθεια . Δεν μιλάω φυσικά για την επιστήμη και για τα επιτεύγματά της. Δεν γνωρίζω για να μπορώ να μιλήσω. Μιλάω για τη σχέση που έχει ο καθένας από εμάς με το περιβάλλον του - το φυσικό, το ανθρώπινο, το πολιτιστικό, το ιστορικό... Ο καθένας από εμάς αποτελεί ένα ευαίσθητο σύστημα σύλληψης των πραγμάτων, χωρίς όμως τίποτε να μπορεί να μας κάνει να πούμε με απόλυτη βεβαιότητα: "Αυτό το κατάλαβα". Ίσως να μπορούμε να πούμε: "Το κατάλαβα σήμερα". Για το αύριο κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Το μόνο που να κάνουμε είναι να συνεχίσουμε να προσπαθούμε.

FaqBook, Τεύχος 01, 11 Μαρτίου 2010

Τέλος, να σταθώ στο αίτημα της Librarian για αιτιόλογηση, γιατί ο νεκρός είναι αλλιώς που ισχυρίζεται ο Aerostatik. Θα συμφωνήσω μαζί του ως προς το πρώτο σκέλος αλλά, όχι γιατί δεδικαίωται μετά θάνατον μα, γιατί δεν αποτελεί πλέον "απειλή". Η υστεροφημία ενός νεκρού είναι αδιάφορη για την ματαιοδοξία ενός ζωντανού! Είναι δύσκολο να υποστηρίξουν με ειλικρίνεια, μερικοί άνθρωποι, ότι ένας εν ζωή συγγραφέας είναι άξιος θαυμασμού. Ενώ στον επικήδειο λόγο τα εγκώμια περισσεύουν! Τέλος πάντων.

Αντιός!

Elli είπε...

Μερικοί άνθρωποι δικαιώνονται μετά τον θάνατό τους, αμέσως μετά ή περνάνε και χρόνια για να ξαναγυρίσει η ανθρώπινη ματιά προς αυτούς συνηθιζόταν πολύ τα παλαιότερα χρόνια, μερικοί δικαιώνονται ενόσω ζουν, μερικοί γνωρίζουν φήμη που δεν αντιστοιχεί στην παρουσία τους όσο υπάρχουν. Μερικοί δεν δικαιώνονται ποτέ ούτε νεκροί ούτε ζωντανοί. Υπάρχουν διάφορα μοντέλα αναγνώρισεις μα και ιδιαίτερες περιπτώσεις και οι "ήρωες"μιας γενιάς δεν είναι οι ήρωες ΄των επόμενων.

Elli είπε...

Librarian δεν πήγα στα βιβλιοπωλεία, έτσι για να δω τις προθήκες, ίσως το σκ ή την άλλη εβδομάδα. Λυπημένη είδηση πραγματικά, ώρα του απολογισμού.

Μαραμπού καθυστερώ να ανταποκριθώ γιατί το σχόλιό σου είναι από μόνο του μια ανάρτηση. Χαίρομαι που ο Σαραμάγκου έχει ευτυχήσει στο θέμα της ελληνικής μετάφρασης, έχει σημασία να προσγειώνεται στις άλλες γλώσσες μέσα στο πνεύμα του λόγου και του ύφους. Η άπάντησησ της συνέντευξης πολύ αντιπροσωπευτική:η προσπάθεια δεν πρέπει να σταματά ποτέ, πάντα υπάρχει χώρος για διορθώσεις και βελτιώσεις. Η στατικότητα είναι το τέλος. Ακόμα χαίρομαι που έχουμε να μοιραστούμε πράγματα αναμεταξύ μας!

Poet είπε...

Αυτές τις μέρες διαβάζω το Περί Φωτίσεως για τη Λέσχη Ανάγνωσης της Άνω Τούμπας την ερχόμενη Δευτέρα. Σπουδαίος συγγραφέας. Ένας ελεύθερος άνθρωπος!

Καλό καλοκαίρι, κορίτσια.

Elli είπε...

Αχ ναι Poet! Ευτυχισμένος άνθρωπος να βλέπει τόσο καλά με τόσο ιδιαίτερα μάτια.
Και εγώ σε αυτά τα διαβάσματα είμαι.
Καλό καλοκαίρι!