ΒΙΒΛΙΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Διονύσης Βαλάσης, Μια περιπέτεια χωρίς τέλος. Η ιστορία της γραφής και του βιβλίου, εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1985, 79 σ.

Σαν αντικείμενο, ένα καλοφτιαγμένο βιβλίο με σκληρό εξώφυλλο, ολοτετράγωνο στα 16,5 εκατοστά. Με πλούσια εικονογράφηση που δεν διστάζει να φέρει κοντά κάθε είδους εικόνα από όλες τις εποχές, φωτογραφίες, ζωγραφιές, λιθογραφίες, σκίτσα και σχέδια με και χωρίς χρώμα, μεγάλα πλάνα και κοντινές λεπτομέρειες, και να την παντρέψει αισθητικά για να κάνει το κείμενο να μιλήσει. Παντρεύει εικόνες πολλών πολιτισμών και εντάσσει και την αρχαιοελληνική και βυζαντινή διαδρομή αρμονικά στην περιπέτεια του παγκόσμιου γραπτού λόγου.

Σαν τρόπος παρουσίασης βαδίζει στα αχνάρια ενός είδους της βυζαντινής ιστοριογραφίας που ξεκινά την εξιστόρησή του, κάθε φορά, από την απαρχή της δημιουργίας του κόσμου, πριν από την εμφάνιση του ανθρώπου και συνεχίζει την εξιστόρηση φτάνοντας ως την εποχή του συγγραφέα. Κάνει χρονικά άλματα, γιγαντιαία βήματα στην διήγηση και επιλέγει να επικεντρωθεί στις αλληλοσυνδεδεμένες ιστορίες της γραφής και του βιβλίου. Και εφόσον για αυτόν τον συγγραφέα τα σημαντικότερα του κόσμου είναι η ιστορία του βιβλίου, αυτόματα γίνεται η ιστορία του κόσμου μέσα από την ιστορία της γραφής και του βιβλίου, του μοναδικού αυτού μέσου διάδοσης όλων των ανθρώπινων, αποτύπωσης και μνήμης, ψυχαγωγίας με την ετυμολογική έννοια (αγωγή της ψυχής), πλουτισμού γενικά και τρόπου ζωής.

Σαν περιεχόμενο, αρχίζει από τότε που η γη ήταν μια «μεγάλη φωτιά που στριφογύριζε στο χάος», που σταδιακά κρύωσε και απέκτησε φλούδα, φλοιό από χώμα και βράχια που στη συνέχεια έγινε βιώσιμος, όπου περπάτησαν οι πρώτοι άνθρωποι που έκαναν τους ήχους λέξεις, που ζωγράφισαν εικόνες και έννοιες από την ζωή τους, με ποικίλους τρόπους ανάλογα τον πολιτισμό που δημιούργησαν. Αναφέρεται στα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν πριν από το χαρτί, για τα αλφάβητα και την φορά των γραμμάτων στην Μεσόγειο, την Δύση και την Κίνα. Μιλάει για την βιβλιοδεσία, τις δυσκολίες, την αξία, το κόστος του και τα τυπογραφικά στοιχεία του Γουτεμβέργιου. Περιγράφει την αλυσίδα παραγωγής, τον συγγραφέα και τον τρόπο που συνήθως δουλεύει, τον εκδότη, τον εικονογράφο, τον στοιχειοθέτη και την προετοιμασία εκτύπωσης, το στήσιμο, τα τυπογραφικά, τις μηχανές (περισσότερο της δεκαετίας του 1980), περνάει στην συναρμολόγηση του βιβλίου (ράψιμο, εξώφυλλα) και την διακίνησή του στα βιβλιοπωλεία. Κλείνει με μία ελεγεία για το βιβλίο «.... ένα βιβλίο είναι … θαύμα του ανθρώπινου μυαλού και των χεριών, της επιδεξιότητας και της φαντασίας. Κάθε βιβλίο, και το πιο μικρό παραμύθι, είναι μια ολόκληρη περιπέτεια από τη μοναξιά του συγγραφέα ως τα χέρια σας.»

Σαν γλώσσα, σαν χρονικό μιας διήγησης, χρησιμοποιεί γλώσσα φιλική, δημώδη, παραστατική, οι όροι εξηγούνται όσο πιο απλά γίνεται, απογυμνωμένοι από περιττές πληροφορίες, δίνει τα βασικά. Και παρεμβάλει μικρά προσωπικά σχόλια που δίνουν αμεσότητα και φέρνουν το κείμενο στο σήμερα. Σκέψεις που έρχονται σχεδόν αυθόρμητα και ζωντανεύουν τον λόγο. Ζητά την γνώμη για το βιβλίο δίνοντάς μας και τις απόψεις άλλων.

Σαν λειτουργικό εργαλείο περιέχει χρονολογικούς πίνακες με χρονολογίες για την δημιουργία της ζωής και σταθμούς της γέννησης της γραφής, γενικό ευρετήριο και βιβλιογραφία και αναλυτική καταγραφή και τον τόπο προέλευσης της πληθώρας των εικόνων που συνοδεύουν το βιβλίο.

Σαν περιεχόμενο έχει διδαχθεί στα ΤΕΙ και έχει εκτεθεί επανειλημμένα σε μία ποικιλία χώρων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε βιβλιοπωλεία, στην έκθεση του Ζαππείου και γενικότερα σε εκθέσεις και σε σχολεία, φορείς, συλλόγους και πάει λέγοντας.

Σαν έκδοση έχει κάνει τέσσερις. Η τέταρτη έγινε το φθινόπωρο του 1985 σε 5.000 αντίτυπα και κυκλοφορεί στην αγορά ακόμα. Αντίτυπο της τέταρτης έκδοσης βρίσκεται στο γνωστό και αγαπημένο ράφι, αν και το είχα διαβάσει παλιότερα.