Για την αυριανή γιορτή των Αρχείων

Η δουλειά στο αρχείο είναι μια ήσυχη δουλειά, ενίοτε βαρετή, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν είναι δημιουργική. Είναι μοναχική δουλειά, με πολύ διάβασμα και μεγάλη ευθύνη απέναντι στον ερευνητή. Το κοινό που καλείσαι να εξυπηρετήσεις δεν είναι μεγάλο αλλά είναι πολύ απαιτητικό γιατί ο ερευνητής που θα έρθει στο αρχείο επιδιώκει να εντοπίσει εκείνα τα κομμάτια της ιστορίας που ακόμη δεν έχουν μελετηθεί. Δουλεύεις αδιάκοπα καθώς οι σελίδες ποτέ δεν τελειώνουν, αρχειοθετείς, ευρετηριάζεις, φτιάχνεις καταλόγους, ενώνεις το παζλ της ιστορίας για εκείνον τον ένα ερευνητή που θα ζητήσει την εξειδικευμένη πληροφορία. 

Αφού παραλάβεις ένα αρχείο από ένα δημόσιο οργανισμό ή από έναν ιδιώτη, καλείσαι να αποφασίσεις τι θα κρατήσεις και τι θα εξαφανίσεις. Δύσκολη απόφαση, με μεγάλη ευθύνη για εκείνα τα σπουδαία κομμάτια του παζλ που ίσως να μην προσέξεις κι αν πετάξεις θα καταδικαστούν να είναι κομμάτια που λείπουν. Πάντα υπάρχει το πρόβλημα του χώρου. Ο μεγαλύτερος εχθρός. Συνειδητοποιώ ότι δεν είναι μόνο το χαρτί, μα και το ψηφιοποιημένο απαιτεί χώρο. Αυξάνονται τα terabyte που χρησιμοποιούνται και θέλουν κι αυτά να βρίσκονται κάπου ασφαλή. Κι εκείνα θαρρώ πως είναι κάπως πιο ευάλωτα. Αφού, λοιπόν, πάρεις τη δύσκολη απόφαση του τι θα μείνει και τι θα πεταχτεί, τότε ξεκινάει η περισσότερη δουλειά. Σπάνια το αρχείο που θα έρθει θα είναι σε καλή κατάσταση, αρχειοθετημένο σε φακέλους με τα έγγραφα τοποθετημένα σε αυστηρή χρονολογική σειρά, να έχει δηλαδή μια δομή. Είναι γιατί μέχρι να παρθεί η απόφαση να το "ξεφορτωθούν", τραβιόταν για χρόνια από γραφείο σε συρτάρι κι από το πάτωμα μέσα σε κούτες στοιβαγμένες σε κάποια αποθήκη με υγρασία. Αυτή τη δομή προσπαθεί να δημιουργήσει ο αρχειονόμος, τη δομή που είχε όταν αρχικά παράχθηκε, για την ανασυγκρότησή του παλεύουμε. Ανοίγεις κούτες κι αρχίζεις το διάβασμα. Λυτά έγγραφα, σκόρπια χαρτιά, επιστολές αλληλογραφίας, διαβιβαστικά έγγραφα χωρίς συνημμένα, σκουριασμένες καρφίτσες, χειρόγραφα μια άλλης εποχής, δυσανάγνωστα γράμματα, τοπογραφικά διαγράμματα, καθαρεύουσα, φωτογραφίες, εφημερίδες, πιστοποιητικά, συμβόλαια και χίλια δυο άλλα χαρτιά, έγγραφα που περνούν από μπροστά σου, κομμάτια προηγούμενων χρόνων, γραπτά μνημεία. Πρέπει να δημιουργήσεις φακέλους, υποφακέλους με τίτλους και χρονολογίες. Κυρίως διαβάζεις με σκοπό να ενώσεις και σε καμία περίπτωση να αποσυνδέσεις. Στη συνέχεια δημιουργείς ευρετήρια βάση των οποίων ο ερευνητής θα μπορεί να εντοπίσει την πληροφορία που αναζητά. Διαβάζεις μυριάδες χαρτιά για να καταλήξεις να σημειώσεις μόνο λίγες λέξεις. Κι ενώ θεωρείς ότι αυτό θέλει λίγο χρόνο, οι ώρες περνούν κι οι κούτες μένουν γεμάτες κι εσύ διαβάζεις ένα έγγραφο απλά και μόνο επειδή σου φαίνεται ενδιαφέρον. Ικανοποιείς τη φιλομάθειά σου αλλά και την περιέργειά σου.

Η μοίρα των αρχείων είναι κοινή με εκείνη των βιβλιοθηκών γιατί εντάσσονται στο ίδιο υπουργείο με τα πολλά προβλήματα, στο παιδείας που έχει να αντιμετωπίσει τα μυριάδες μεν κενά σε και τις υπεραριθμίες δε των εκπαιδευτικών, αποτέλεσμα των προηγούμενων εποχών που το δημόσιο διόριζε δίχως προγραμματισμό. Αυτοί οι υπεράριθμοι εκπαιδευτικοί που θέλουν κάθε χρόνο να αποσπώνται εκτός αιθουσών διδασκαλίας. Κάθε χρόνο το ίδιο πρόβλημα. Η ίδια ειδικότητα υπεράριθμη σε ένα νομό (ή σε μια πόλη) κενή κάπου αλλού. Ίσως τα αρχεία να είναι σε λίγο χειρότερη μοίρα από τις βιβλιοθήκες, γιατί από τη φύση τους δεν τραβάνε τα φώτα της δημοσιότητας. Όπως είπα, το κοινό είναι μικρό σε αριθμό κι έχουμε μάθει να μετρούμε αξίες με την ποσότητα και όχι με την ποιότητα που κυρίως αυτή έχουν (θα έπρεπε να έχουν) τα αρχεία. Γιατί οι σελίδες που συγκεντρώνουν είναι όλη η ιστορία ενός τόπου, ενός νομού, μιας χώρας. Την ιστορία αυτή επεξεργάζοναι και διαφυλάττουν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και αναμένουν τον ερευνητή που σιωπηλά θα μελετήσει και σιωπηλά θα σεβαστεί την αξία του αρχείου μα και τη δύσκολη δουλειά του αρχειονόμου. Είναι ακόμη λιγότεροι εκείνοι που αχολούνται με τα αρχεία, που ουσιαστικά νοιάζονται για την ομαλή λειτουργία τους. Λίγοι είναι κι αυτοί που ξέρουν ότι λειτουργούν, δίχως χρήματα και δίχως εξειδικευμένο προσωπικό. Κι όμως υπάρχουν σε κάθε νομό αυτής της χώρας και αναμένουν κάποιον υπουργό παιδείας να διορίσει τους άνεργους απόφοιτους του Ιονίου Πανεπιστημίου, τους μόνους με εγχώριες σπουδές αρχειονομίας. Μετά το άνοιγμα των σχολικών βιβλιοθηκών ήταν η επόμενη υπόσχεση, ότι θα διοριστούν λέει 500 βιβλιοθηκονόμοι και αρχειονόμοι.

Πέρασε ένας μήνας της σύμβασης και έτσι γρήγορα θα περάσουν κι οι άλλοι επτά. Η δέκατη τέταρη σύμβαση μου, η δέκατη τέταρη θέση εργασίας μου που θα γίνει κι αυτή άλλη μία γραμμή στο βιογραφικό μου.