Αρχειακή πολιτική σε μια χώρα δίχως πολιτική

Δεν θα μιλήσω για τον άδικο χαμό ενός σπουδαίου συγγραφέα ούτε για όλα τα υπόλοιπα δυσάρεστα που συμβαίνουν και πάντα συνέβαιναν σε αυτή την χώρα, σε αυτόν τον πλανήτη εξαιτίας της απερισκεψίας των ανθρώπων και κυρίως εκείνων που κυβερνούν.

Θα αναφερθώ σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που ξεκίνησε η Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών. Συζήτηση με θέμα "Αρχειακή πολιτική και εθνική κουλτούρα", έναυσμα είναι η απόκτηση του αρχείου Καβάφη από το Ίδρυμα Ωνάση. Απόκτημα που εκφράζει την ανικανότητα της πολιτείας για συγκρότηση και ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού της, ανικανότητα που σπεύδουν να καλύψουν ιδιωτικά ιδρύματα, χωρίς ανιδιοτέλεια.
Η δίωρη και πλέον συζήτηση των προσκεκλημένων ακαδημαϊκών αναφέρεται σε βασικές έννοιες όπως αρχειακή έρευνα, ανοιχτό και κλειστό αρχείο. Οι ομιλητές αναφέρθηκαν στο κίνδυνο να γίνει το αρχείο ένα μουσειακό είδος με φετιχοποίηση της πληροφορίας ή ένα νεκροταφείο εγγράφων. Ακούστηκαν λόγια σπουδαίων ονομάτων όπως του Ηλιού που αναφερόταν σε συνταγματικό δικαίωμα του πολίτη η πρόσβαση στα Ιστορικά Αρχεία και για άλλη μια φορά μνημονεύθηκε ο Μάνος Χαριτάτος ο οποίος πρώτος έκανε πράξη την έννοια του ανοιχτού αρχείου στο αρχείο που ο ίδιος συγκρότησε με όρεξη και μεράκι με σκοπό την αξιοποίηση του, δηλαδή με σκοπό να δοθεί στην έρευνα. Βέβαια κλειστό, όπως πολύ σωστά αναφέρθηκε, είναι και το αρχείο που δεν έχει προσωπικό και κυρίως κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό που θα ταξινομήσει τα τεκμήρια και θα τα καταστήσει προσβάσιμα στον ερευνητή. 

Το αρχείο είναι στενά συνδεδεμένο με την ιστορία και τη γνώση και όχι τόσο με την ψυχαγωγία όπως μπορεί να συνδεθεί μία βιβλιοθήκη. Συνεπώς, δεν αφορά τόσο το ευρύ κοινό όσο ένα ειδικό κοινό. Για τον λόγο αυτόν η παρούσα συζήτηση απευθύνεται σε ένα κοινό που χρησιμοποιεί ή διαχειρίζεται αυτά τα ιδιαίτερα τεκμήρια κομμάτια ιστορίας του παρελθόντος που αναπόφευκτα συνδέονται με το παρόν και το μέλλον. Γεγονός που αντικατοπτρίζεται από τον μικρό σε αριθμό ατόμων που παρακολούθησαν τη συζήτηση που όμως, λαμβάνοντας υπόψη τις ερωτήσεις, είχε απόλυτη επίγνωση του θέματος.

Ωστόσο, επιβάλλεται να την παρακολουθήσουν και να τη γνωρίσουν και εκείνοι που καλούνται να λάβουν σημαντικές αποφάσεις, εξαιτίας των θέσεων που κατέχουν σε οργανισμούς και επιχειρήσεις, για τη μοίρα του αρχειακού υλικού που έχει παραχθεί, χωρίς απαραίτητα να γνωρίζουν την αξία του.

Εύχομαι αυτή να είναι μία αρχή συζητήσεων περί αρχειακής πολιτικής και κουλτούρας την οποία θα διαδεχθούν και άλλες συζητήσεις στις οποίες θα ακουστούν απόψεις όχι μόνο ακαδημαϊκών αλλά και επαγγελματιών του χώρου.
Και φυσικά εύχομαι τις συζητήσεις να τις ακολουθήσουν πράξεις.

Η συζήτηση έλαβε χώρα στο κτήριο της ΣΓΤ την 1 Δεκεμβρίου του 2014 και μπορείτε να την παρακολουθήσετε εδώ (τα πρώτα 35' είναι διαφημίσεις).