Του κανενός οι ιστορίες

Ο Μαραμπού συνάντησε τον Μπρεχτ και παρουσιάζει με το ξεχωριστό ύφος του το ιδιαίτερο αυτό ανάγνωσμα. Δεν μπορώ παρά να αναρτήσω την διαφορετική αυτή η ανάρτηση παρόλο που δεν συνάδει με τα αναγνωστικά μου γούστα κι αφήνω για επόμενη ανάρτηση τις εντυπώσεις από τα σημερινά εγκαίνια της  έκθεσης των ΓΑΚ "100 χρόνια Γενικά Αρχεία του Κράτους, 500 χρόνια ιστορίας".

Ανάμεσα στα χειμαρρώδη μυθιστορήματα με τα ορμητικά ρεύματα λόγου, μου αρέσει να παρεμβάλλω στέρεα κομμάτια συμπαγούς λόγου, σαν βράχια φυτεμένα στο ποτάμι.  Οι αφορισμοί και οι μικρές αλληγορικές ιστορίες πάντοτε με εντυπωσίαζαν με την μαεστρία με την οποία είναι γραμμένες και με την πολλή σκέψη που στρίμωχναν στα στενά όρια της έκτασής τους.

Οι “Ιστορίες του κ. Κόυνερ” του Μπέρτολτ Μπρεχτ συμπυκνώνουν εντυπωσιακά την κοινωνική του κριτική καθώς και την ηθική του φιλοσοφία. “Ο ήρωάς τους είναι πολυσήμαντος: το όνομά του (Keuner) πλησιάζει υπαινικτικά την λέξη Keiner (κανένας)... ενώ όπου συντομογραφείται (κύριος Κ.), γίνεται αντίποδας του ομώνυμου ήρωα της καφκικής Δίκης”. Οι αλληγορικές ιστορίες του Μπρεχτ θυμίζουν πολύ τις αντίστοιχες του Κάφκα (πέρα από την προφανή ομοιότητα που επισημαίνεται παραπάνω). Σε πολλά σημεία διαφέρει το περιεχόμενο τους, αλλά οι ομοιότητες είναι περισσότερες από τις διαφορές. Έχουν αυτό το διφορούμενο αλληγορικό νόημα, πολλές φορές ανερμήνευτο και μυστηριώδες στα μάτια του αναγνώστη. Κάποιες δε θα τις καταλάβεις με την πρώτη, ίσως ούτε και με την δεύτερη, κάποιες άλλες θα τις βρεις σπουδαίες, κάποιες άλλες χλιαρές, μπορεί και γελοίες. Όμως, όλες τους, “είναι λαμπρά δείγματα πεζού λόγου” και γι' αυτό αξίζουν την προσοχή σας.

[Η συνάντηση]

Ένας άνθρωπος που είχε καιρό να δει τον κύριο Κ., τον χαιρέτησε λέγοντας: «Δεν αλλάξατε καθόλου». «Αχ!» έκανε ο κύριος Κ. και έχασε το χρώμα του.

[Περί προδοσίας]

Πρέπει να κρατά κανείς την υπόσχεσή του; Πρέπει να δίνει υποσχέσεις; Όπου χρειάζεται να δοθεί μια υπόσχεση, δεν επικρατεί τάξη. Ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να υποσχεθεί τίποτα. Τι να υποσχεθεί το χέρι στο κεφάλι; Ότι θα μείνει χέρι και δε θα γίνει πόδι; Γιατί το χέρι, κάθε εφτά χρόνια, γίνεται άλλο χέρι. Όταν ο ένας προδίδει τον άλλον, προδίδει τον ίδιο στον οποίο έδωσε την υπόσχεση; Όταν αυτός που έλαβε την υπόσχεση περνά διαρκώς από διαφορετικές καταστάσεις και αλλάζει διαρκώς ανάλογα με την κάθε κατάσταση, πώς να τηρήσεις πια την υπόσχεση που τού είχες δώσει όταν ήταν άλλος; Ο σκεπτόμενος είναι προδότης. Ο σκεπτόμενος δεν υπόσχεται τίποτα, παρά μόνο ότι θα παραμείνει σκεπτόμενος.

[Συνομιλίες]

«Εμείς οι δυο δεν μπορούμε να συζητήσουμε πια» είπε ο κύριος Κ. σ' έναν άνθρωπο. «Γιατί;» ρώτησε τρομαγμένος ο άλλος. «Όταν σας βλέπω, δεν μου' ρχεται τίποτα λογικό» παραπονέθηκε ο κύριος Κ. «Α, δε με πειράζει καθόλου» τον παρηγόρησε ο άλλος. «Σας πιστεύω» είπε πικρόχολα ο κύριος Κ., «αλλά πειράζει εμένα».

[Η ομοιότητα είναι καλύτερη απ' τη διαφορά]

Καλό δεν είναι πως οι άνθρωποι διαφέρουν, αλλά πως μοιάζουν. Μεταξύ των ομοίων υπάρχει η συμπάθεια. Μεταξύ των διαφορετικών, η πλήξη.

[Ο Σωκράτης]

Ο κύριος Κ. διάβασε ένα βιβλίο σχετικά με την ιστορία της φιλοσοφίας, κι έπειτα εκφράστηκε αποδοκιμαστικά για τις απόπειρες των φιλοσόφων να εμφανίσουν τα πράγματα ως εκ θεμελίων αδιάγνωστα. «Κι ενώ οι σοφιστές» είπε, «ισχυρίζονταν ότι γνώριζαν πολλά, χωρίς τίποτα να έχουν μελετήσει, ο σοφιστής Σωκράτης διακρίθηκε με τον αλαζονικό ισχυρισμό ότι ένα μόνο γνώριζε, ότι δεν γνώριζε τίποτα. Θα περίμενε βέβαια κανείς να τον ακούει να προσθέτει: επειδή ούτε και εγώ έχω μελετήσει τίποτα. (Για να γνωρίζουμε κάτι, πρέπει να το έχουμε μελετήσει.) Κατά τα φαινόμενα, όμως, δεν πρόσθεσε τίποτα άλλο. Μπορεί, όμως, οι επόμενες φράσεις του να πνίγηκαν στο θυελλώδες χειροκρότημα που ξέσπασε μετά την πρώτη του φράση, και που κράτησε δυο χιλιάδες χρόνια».