Τρίτη 2 Απριλίου 2013

Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου


Με την ευκαιρία της σημερινής ημέρας ταξιδεύω πίσω στο χρόνο κάνοντας μια προσπάθεια να θυμηθώ τα βιβλία της παιδικής μου ηλικίας.
Τα πρώτα και τα παλιότερα που μου έρχονται στο μυαλό είναι οι Μύθοι του Αισώπου και κόμικς.  Θυμάμαι τους μύθους του Αισώπου ένα βιβλίο με λίγη εικονογράφηση (αδύνατον να θυμηθώ εκδότη, αμυδρά μόνο ένα ροζ χρώμα στο εξώφυλλο) να το κρατάω και να περιμένω να μου το διαβάσουν.
Ξανά και ξανά τις ίδιες ιστορίες και κάθε φορά η ίδια απόλαυση από την αρχή.
Τα κόμικς όμως ήταν μεγάλη αγάπη. Κάθε καλοκαίρι (το καλοκαίρι ήταν η περίοδος της ανάγνωσης) διάβαζα ξανά και ξανά τα ίδια κόμικς που για κάποιο λόγο υπήρχαν στο σπίτι, Λούκυ Λουκ (μεγάλη αγάπη, αργότερα συγκέντρωσα όλα τα τεύχη, συλλογή που ακόμη κρατώ), Τεν Τεν, Ιζνογκούντ,Τιραμόλα, Μίκυ Μάους, Κάσπερ και εκείνη την ασπόμαυρη γάτα που είχε ένα πολυγωνικό κεφάλι (αδύνατον να θυμηθώ όνομα). Αργότερα προστέθηκε η ασπρόμαυρη Μαφάλντα που από αντίδραση που ήταν ασπρόμαυρη με ξυλομπογιές έκανα κάθε εικόνα έγχρωμη.
Το βιβλίο εκείνο που με ώθησε στην ανάγνωση ήταν
Η καλύβα του μπάρμπα-Θωμά,
είναι το βιβλίο που μνημονεύω ως το πρώτο βιβλίο που διάβασα.
Θυμάμαι επίσης τις Μεγάλες Προσδοκίες, ίσως από τις εκδόσεις Αστήρ γιατί κάτι σαν να μου θυμίζει το εξώφυλλο τώρα που το βλέπω, τις Μικρές Κυρίες και τους Άθλιους σε παιδική έκδοση. Αγαπημένη σειρά τα Πέντε Λαγωνικά που με αγωνία έψαχνα να βρω τη λύση στο μυστήριο. Δυστυχώς όλα τα βιβλία αυτά, σε μια προσπάθεια εξοικονόμησης χώρου, τα έδωσα στο παλαιοβιβλιοπωλείο της γειτονιάς (το παλαιοβιβλιοπωλείο που αργότερα πέρασε στα χέρια του Ν. Χρυσού).
Ένα λάθος που ακόμη μου στοιχίζει.
Από την ηλικία των 12 και μετά τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα αφού είχα ξεκινήσει να σημειώνω τους τίτλους που διάβαζα σε έναν κατάλογο που αργότερα τον ονόμασα "Ψυχής Ιατρείον", συνήθεια που δυστυχώς σταμάτησα 10 χρόνια μετά.
Στην ηλικία εκείνη, λοιπόν, ήρθε στα χέρια μου το Ένα παιδί μετράει τ' άστρα σε δερματόδετη μπορντό έκδοση (δεν μπορώ να φατναστώ βιβλιοθήκη που να μην περιλαμβάνει δερματόδοτες εκδόσεις είναι σαν να πηγαίνει κάτι στραβά). Ο Μέλιος και η Αγράμπελη συντρόφευαν τις ώρες μου και σιγά σιγά απέκτησα όλα τα βιβλία του Λουντέμη, βιβλία που φυλάω σαν θησαυρό. Ένα από αυτά ήταν το πρώτο βιβλίο δώρο από αγαπημένο πρόσωπο με χειρόγραφη αφιέρωση. Ακόμη διάβασα Π. Δέλτα, Κ. Σίνου, Ε. Μπροντέ κι ένα ακόμη αγαπημένο βιβλίο την Ελεωνόρα του Σωτήρη Πανταζή σε δερματόδετη έκδοση, το μόνο βιβλίο μέχρι σήμερα που έχω διαβάσει τρεις φορές.
Στα 13 μου ο κατάλογος μεγαλώνει αρκετά και περιλαμβάνει από κοινού παιδικά βιβλία με βιβλία που σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνται παιδικά: Ζ. Σαρή, Ε. Αλεξίου,  Α. Παπαδιαμάντη, Λ. Ζωγράφου, Β. Ουγκώ, Τζ. Στάιμπεκ, Ο. Φαλλάτσι, Ε. Φρομ (Η τέχνη της αγάπης, έχω σημειώσει ότι το άφησα στη μέση και θυμάμαι καλά ότι δεν είχα καταλάβει τίποτα).
Είχα ήδη γίνει πια ένας συστηματικός αναγνώστης κι ας διάβαζα μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, προλάβαινα και διάβαζα πάνω από 30 βιβλία.
Οι κατάλογοι των επόμενων ετών δεν περιλαμβάνουν καθόλου πια παιδικά βιβλία.

Οι καλύτερες στιγμές της παιδικής ηλικίας είναι σίγουρα τα παιδικά βιβλία που αναμφισβήτητα μελλοντικά γίνονται σπάνιες και δυσεύρετες εκδόσεις.
Μια επίσκεψη στη συλλογή του ΕΛΙΑ, γεμάτη βιβλία και παιχνίδια, θα θυμίσει σε όλους τα χρόνια εκείνα τα παλιά.

15 σχόλια:

Μαραμπού είπε...

Πολύ ωραία η ανάρτησή σου, φαίνεται ότι θυμάσαι τις πρώτες σου αναγνώσεις με συγκίνηση και ένα αίσθημα νοσταλγίας. Να λοιπόν πώς δημιουργήθηκε ένας βιβλιόφιλος!

Εγώ μικρός δεν διάβαζα πολύ και η ανάγνωση ήρθε κάπως αναπάντεχα στη ζωή μου. Θυμάμαι ωστόσο μερικά ψήγματα ανάγνωσης. Η θεία μου μού είχε χαρίσει σε κάποια γενέθλια τα "Ψηλά βουνά" του Ζαχαρία Παπαντωνίου και στα αμέσως επόμενα, το "Χέρι στο βυθό" της Κίρας Σίνου. Επίσης, θυμάμαι έντονα το "Μυστηριώδες νησί" του Ιουλίου Βερν, ίσως γιατί το αγόρασα εγώ (δηλαδή ο μπαμπάς, που πλήρωσε περίπου 40 ευρώ, σε δραχμές τότε, γιατί επέμενα να πάρω και τους δυο τόμους, αν δεν σου αρέσει ο πρώτος να μην πάει χαμένος και ο δεύτερος, όχι θα μου αρέσει!), αν και υπήρχαν ήδη πολλοί Βερν στο σπίτι (πιθανόν να διάβασα και άλλους αργότερα). Επίσης, θυμάμαι και τον "Μεγαλέξαντρο" του Καζαντζάκη, εντυπωσιασμένος που καταπιανόμουν με έναν τόσο σπουδαίο, όπως λεγόταν, συγγραφέα.

Ο αδερφός μου είχε πολλά βιβλία στο σπίτι και θυμάμαι σε μια έξαρση αναγνωστικής αδημονίας τράβηξα από το ράφι Μπουκόφσκι (έναν από τους πολλούς) και έπεσα σε ένα ποίημα που μιλούσε για έναν άντρα που πίνοντας ουίσκι (όχι κρασί!) και περιμένοντας την γυναίκα του που υποπτευόταν πως τον απατά, να γυρίσει σπίτι, παίρνει ένα κουζινομάχαιρο και κόβει τα αρχίδια του, κρατώντας τα στην παλάμη. Πρέπει να ήμουν 12 τότε. Αυτό ήταν! Ξαναδιάβασα Μπουκόφσκι πολύ αργότερα (και μου άρεσε πολύ!).

Ουσιαστικά, ο αναγνώστης που είμαι σήμερα, άρχισε να συστηματοποιείται όταν πήγα φοιτητής, παίρνοντας από τα βιβλία του αδερφού μου μόνο τρία βιβλία, την "Δίκη", τον "Χρυσό σκαραβαίο" και το "Τρυποκάρυδο" του Ρόμπινς. Ο Κάφκα και ο Πόε εξελίχθηκαν οι δυο μεγάλες μου αγάπες, ο Ρόμπινς ξεθώριασε νωρίς. Τα υπόλοιπα σκεπάζονται με ένα πέπλο ομίχλης.

Σε χαιρετώ

librarian είπε...

Εγώ και τα βιβλία γνωριζόμαστε αρκετά χρόνια.
Είμαι σίγουρη ότι ο αναγνώστης γεννιέται με το που πιάσει το κατάλληλο βιβλίο στα χέρια του.
Απλά κάποιοι έχουν την τύχη να το βρουν νωρίς και άλλοι έχουν την ατυχία να μην το βρουν ποτέ.
Το βιβλίο αυτό για εμένα, αν εξαιρέσουμε τα κόμικς, ήταν Η καλύβα του μπάρμπα-Θωμά, συνέβη κάτι διαβάζοντάς το που ούτε να το περιγράψω μπορώ, ούτε να το ξεχάσω. Έγινα αναγνώστρια.

Ο Μπουκόφσκι είναι εξαιρετικός, φαίνεται πως ο αδερφός σου ήταν ψαγμένος αναγνώστης πριν από εσένα.
Πώς καταφέρνεις Μαραμπού να ξεκινάς κάτι σε μεγαλύτερη ηλικία και να γίνεσαι κατευθείαν καλός;;; (βλ. σκάκι).

ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΤΟΡΕΝΗΣ είπε...

Αυτό νομίζω τα λέει όλα:

"Κάθε βιβλίο που βοηθάει ένα παιδί να αποκτήσει την συνήθεια της ανάγνωσης, να κάνει τη μελέτη ανάγκη, είναι καλό για αυτό" Μάγια Αγγέλου

Πολύ ωραία ανάρτηση και θα μού επιτρέψετε να προσθέσω τον "θησαυρό της Βαγίας".

Καλό μήνα,

Χρήστος Κωτορένης

Κατερίνα Μαλακατέ είπε...

Κάτι μου θυμίζει, κάτι μου θυμίζει... Αυτό το κοριτσάκι θα μπορούσα να είμαι εγώ, με μια διαφορά, δεν βλέπω πουθενά τον Ιούλιο Βερν κι ανησυχώ.

Κι εγώ που δεν τα πούλησα τα έχω και σέρνονται σε κάτι κούτες στο πατρικό μου. Κι ίσως είναι χειρότερα έτσι. Μόνο την "Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων" έχω από όλα αυτά στην "ενήλικη" βιβλιοθήκη μου.

Mariela είπε...

Πολύ μου άρεσε αυτή η βόλτα... μήπως αναφέρεσαι στους Μύθους του Αισώπου των εκδόσεων "Αστέρας" - Παπαδημητρίου;; Το συγκεκριμένο έχει ένα εξώφυλλο με κίτρινα και κόκκινα τετράγωνα και μέσα η εικονογράφηση είναι μια μικρή μαυρόασπρη σε κάθε μύθο.
Αν λέμε το ίδιο, το λάτρευα κι εγώ!
Και πολλά άλλα που δεν θα αναφέρω απλά γιατί δεν έχω τώρα το χρόνο.... φιλιά

Μαραμπού είπε...

Νομίζω ότι περισσότερο από το βιβλίο-ορόσημο, ο κύριος παράγοντας διαμόρφωσης ενός μελλοντικού αναγνώστη είναι ο χώρος που ζει να διαθέτει βιβλία. Οι γονείς μου ποτέ δεν διάβαζαν, ωστόσο ποτέ δεν απόρησαν για τα βιβλία που έφερνε ο αδερφός μου και αργότερα εγώ, αν και τίτλοι όπως "Η μάσκα του κόκκινου θανάτου" καθώς και "Η σημασία του να μην κάνεις τίποτα" τους έφερναν πολλές φορές σε αμηχανία για το μέλλον των παιδιών τους! Επιρροή μου ήταν ο αδερφός μου, που διέθετε μια μικρή βιβλιοθήκη με παράξενα βιβλία, με παράξενους τίτλους (κυρίως Μπουκόφσκι και Ρόμπινς που ήταν της μοδός), που ξεφύλλιζα διαρκώς, μύριζα και ενίοτε διάβαζα κάποια αποσπάσματα (εν πολλοίς ακαταλαβίστικα). Αργότερα, με την αστραπιαία κατάκτηση της τελειότητας που μου καταλογίζεις Librarian, έγινα και γω για τον αδερφό μου επιρροή, γνωρίζοντας του βιβλία που ίσως θα αγνοούσε για πάντα. Τώρα αν ψάχνεις και ένα βιβλίο-ορόσημο, τότε αυτό είναι ο "Χρυσός σκαραβαίος" (ίσως ευτυχής σύμπτωση καθώς σε αυτόν το τόμο περιέχονται οι αστυνομικές του ιστορίες που δεν μπορούν παρά να εξάπτουν κάθε επίδοξο αναγνώστη. Κάποιες από τις άλλες ιστορίες του είναι πιο φευγάτες, κατά την ύστερη πλέον γνώμη μου και οι πιο ενδιαφέρουσες) του Πόε. Αυτός ο συγγραφέας με μάγεψε!

Και μην ξεχνάς ότι η διαδικασία της ανάγνωσης είναι μια μαθητεία της μοναξιάς. Πολλές φορές κατακτημένη με κόπους από τον ίδιο τον αναγνώστη και όχι τόσο αποτέλεσμα εξαναγκασμού εξωγενών παραγόντων. Βέβαια, οι ιστορίες μοναξιάς είναι σαν τις ιστορίες του Πόε, πολλές και σκοτεινές. Ας μην επεκταθώ.

Μαραμπού είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
librarian είπε...

Χρήστο Κ. σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια και για την ωραία πρόταση που μας άφησες. Έτσι ακριβώς είναι.


Κατερίνα μπορείς να ανησυχήσεις. Με έπιασες! Πράγματι ο Ιούλιος Βερν είναι η έλλειψή μου, δεν διάβασα ποτέ κάποιο βιβλίο του. Και κάποια πράγματα άμα δεν τα κάνεις στο καιρό τους δεν τα κάνεις ποτέ.


Mariela με έβαλες σε σκέψεις και άρχισα το ψάξιμο. Νομίζω, χωρίς να είμαι βέβαιη, ότι το βιβλίο που θυμάμαι είναι αυτό:
http://www.bibliopolio.gr/135-%CE%9C%CF%8D%CE%B8%CE%BF%CE%B9-%CE%A4%CE%BF%CF%85-%CE%91%CE%B9%CF%83%CF%8E%CF%80%CE%BF%CF%85-p-230280.html
Άγκυρα λοιπόν!

librarian είπε...

Μαραμπού θα μείνω πιστή στην ιδέα μου ότι το κατάλληλο βιβλίο είναι αυτό που βοηθάει για να σε εθίσει στην ανάγνωση, γιατί αυτό συνέβη σε εμένα. Κανείς από το κοντινό μου περιβάλλον δεν με επηρέασε και η βιβλιοθήκη στο σπίτι είχε την έκταση του ενός (μισού) ραφιού όταν ξεκίνησα να διαβάζω.
Σχετικά με το μακροσκελές σχόλιό σου για το σκάκι, θα σου πω μόνο ότι παίζω σκάκι για να περάσει καλά και εποικοδομητικά η ώρα μου. Όλα τα υπόλοιπα μπορούμε να τα συζητήσουμε κάποια άλλη στιγμή και όχι εδώ.
Πάντως συνέχισε να παίζεις φυσαρμόνικα, είναι ωραία ασχολία.

Poet είπε...

Μέσα στα παιδικά βιβλία ανακαλύψαμε τον κόσμο στην ηλικία της αθωότητας και της ελπίδας. Πώς να τα ξεχάουμε μετά;

Δεν νομίζω όμως ότι υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στα παιδικά βιβλία, τα οποία βέβαια γράφονται σε απλούστερη γλώσσα για να τα καταλαβαίνουν τα παιδιά διαφόρων ηλικιών, και στα παραμύθια. Τα παραμύθια μπορεί να είναι παιδικά βιβλία, μπορεί και να μην είναι. Ή μπορεί να διαβάζονται απ' όλους και γι' αυτό μερικές φορές γράφουν «ένα βιβλίο για παιδιά από 8 ως 88 ετών».

librarian είπε...

Poet σε ευχαριστώ για τη βόλτα σου από τα μέρη μας. Πράγματι αυτά τα παραμύθια για μικρούς και μεγάλους είναι τα πιο αγαπημένα βιβλία. Κατευθείαν μου ήρθε στο μυαλό ο Α. Χιόνης και το βιβλίο του Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες.
Είναι δυνατόν να είναι αυτό το βιβλίο εξαντλημένο; Ελπίζω να φροντίσουν οι εκδόσεις Κίχλη να το επανεκδώσουν.
Πες μου κάποιο άλλο που σου έρχεται στο μυαλό.

Marina είπε...

Ωραία η αναπόληση των βιβλίων σταθμών. Τα πιο κλασσικά τα είχα διαβάσει κι εγώ.
Ηταν φυσικό να μη σε τραβείξει ο Εριχ Φρόμ, ένα μικρό παιδί που δεν έχει γευτεί τη ζωή, πώς να μπεί σε τέτοια μονοπάτια; Θα ήταν παράλογο να έμπαινε.
Οι γονείς μου ήταν εκείνοι που μου έχτισαν τη παιδική μου βιβλιοθήκη, 1 εξωσχολικό βιβλίο το μήνα απο τότε που άρχισα να διαβάζω. Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων ήταν το αγαπημένο μου, μετά ο Μπάρμπα Θωμάς, το Παραμύθι χωρίς Ονομα, μέχρι όλα του Ιουλίου Βέρν. Ενα κορίτσι που διάβαζε περιπέτειες και όχι βιβλία τύπου Πολυάννας.
Στρέφοντας το παιδί πρός το ενδιαφέρον βιβλίο, το μαθαίνεις να διαλέγει καν να αξιολογεί τα μετέπειτα αναγνώσματά του. Αυτό πίστευαν οι δικοί μου γονείς.

Κρίμα που δεν διαβάζεις πλέον παιδικά βιβλία, μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι είναι πολύ ενδιαφέροντα γιατί δείχνουν πόσο αλλάζει το κόσμος γύρω μας και το παιδί μέσα μας.

librarian είπε...

Γεια σου Marina, εννοείται πως διαβάζω ακόμη παιδικά βιβλία και μάλιστα με πολύ ενδιαφέρον!
Να σου πω την αλήθεια τη δική μου βιβλιοθήκη την έχτισα μόνη σιγά σιγά και έτσι νομίζω είναι το ιδανικότερο.

Poet είπε...

Αν θέλεις, φίλη librarian, γράψε μου τη διεύθυνσή σου στο info@nikiforou-poems.gr για να σου στείλω ένα-δύο δικά μου παραμύθια για μικρούς και μεγάλους.

librarian είπε...

Poet με μεγάλη μου χαρά να διαβάσω τα δικά σου παραμύθια!