Για ένα βιβλιοπαζάρι και μια βιβλιοέκθεση

Το γνωστό πια παζάρι. Στην πλατεία Κλαυθμώνος στο κέντρο της Αθήνας, εκεί που άλλοτε πήγαιναν και κλαυθμήριζαν, έκλαιγαν την μοίρα τους και το ριζικό τους, οι υπάλληλοι του δημοσίου όταν άλλαζαν τα πράγματα και έχαναν την θέση τους έναν καιρό πριν να γίνονται μόνιμοι, εκεί που σήμερα δεσπόζει ένα επιβλητικό γλυπτό για την εθνική συμφιλίωση, στήνονται διάφορα πράγματα μεταξύ των οποίων και το παζάρι βιβλίων. Ένα μακρύ άσπρο και φουσκωτό σαν σκουλήκι απλώνεται στην πλατεία και κρύβει ντάνες βιβλίων, πολυκαιρισμένων κυρίως και λίγων μη. Οι τίτλοι και τα θέματα τα πιάνουν όλα, από παιδικά, λογοτεχνικά, μαγειρικές, κηπουρικές και μαστορέματα έως φιλοσοφία. Κοινός παρονομαστής ο περασμένος χρόνος, οι μεταφράσεις. Τιμές πραγματικά χαμηλές, το 1 € παίζει πολύ, αλλά η διάβαση στα εντόσθια του βιβλιοθερμοκήπιου απαγορευτική αν όχι αδύνατη χωρίς ανεξέλεγκτη σωματική επαφή, με άλλα λόγια στριμωξίδι που περιλαμβάνει ένταση, ανταγωνισμό και έλλειψη χιούμορ. Η ουρά των ανθρώπων που αγκαλιάζουν πολλά βιβλία προς στα ταμεία μακριά, άλλο να σας το λέω άλλο να το βλέπετε.
Φέρνω στο μυαλό μου την περσινή μέρα επίσκεψής μου στο παζάρι και καταλήγω ότι είχε στεφθεί με επιτυχία. Οι αγορές είχαν επικεντρωθεί στο θέμα της φωτογραφίας, της ιστορίας, της εξέλιξής της και της σημασίας της για τον έντυπο κόσμο. Υπήρξαν λάφυρα, διαβάσματα, ιδέες. Φέτος δεν τα κατάφερα και τόσο καλά σε καμιά από τις δυο προσπάθειες πρόσβασης. Την μια φορά διέσχισα ρίχνοντας ματιές στα πεταχτά, υπό πίεση, την άλλη ο κόσμος αποτελούσε τόσο σφιχτό σύνολο που έμοιαζε αδιαπέραστο. Χάρηκα όμως, για όσους το μπόρεσαν και ευχαριστήθηκαν και βρήκαν βιβλιαράκια να αγοράσουν. Χάρηκα που γινόταν πόλεμος για την κατοχή σωμάτων ανάγνωσης. Χάρηκα που σώζονται από την πολτοποίηση και την αδράνεια τυπωμένες σελίδες και για την διέξοδο, ακόμα και ισχνή, των εκδοτών. Μάλλον θα ξαναπαλέψω τώρα που το ξανασκέφτομαι.

Η έκθεση καινούργια. Θέμα της «Καλλιτέχνες και λογοτέχνες στα αναγνωστικά, 1860-1960» (στο Πολιτιστικό Κέντρο του ΜΙΕΤ/Μέγαρο Εϋνάρδου , Αγίου Κωνσταντίνου 20, 13 Ιανουαρίου έως 14 Μαρτίου 2010). Μια έκθεση που μιλάει για αναγνωστικά, τα βιβλία που διδάσκουν την ανάγνωση και την γραφή που ξεκλειδώνουν τους
ήχους και τις μυστικές συνεκφορές των συμβόλων. Τα βιβλία που μαθαίνουν στα παιδιά την άλφα βήτα, από εκεί και το εναλλακτικό τους όνομα «αλφαβητάρια». Μνήμες, πρώτες εντυπώσεις για όλους λοιπόν. Και ζητήματα που ακόμα θέτουν ερωτήματα που έλαβαν και συνεχίζουν να λαμβάνουν απαντήσεις πάνω στο εκπαιδευτικό σύστημα, τους στόχους και τα μέσα που χρησιμοποιεί για να τους πετύχει, τα λόγια, τα κείμενα, τα σχέδια, τις ζωγραφιές και τις εικόνες. Στην έκθεση παρουσιάζονται δημιουργοί των τεχνών του λόγου και των εικαστικών. Είναι εντυπωσιακό να μαθαίνει ή να ξαναθυμάται πόσοι αναγνωρισμένοι δημιουργοί «έβαλαν το χεράκι τους» στην περιοχή αυτή και να βλέπει και με άλλο μάτι το έργο τους. Να κάνει συγκρίσεις και απολογισμούς, ποιοι έκαναν, κάνουν την δουλειά αυτή καλύτερα.
Η έκθεση δομείται σε επτά ενότητες, με βάση διακριτές χρονολογικές περιόδους. Μέσα σε κάθε ενότητα δίνονται οι άνθρωποι των αναγνωστικών, το στίγμα της εποχής και ενδεικτικά δείγματα της δουλειάς τους. Φωτογραφία των δημιουργών, σύντομα βιογραφικά με έμφαση στην συμβολή τους για τα αναγνωστικά, αποσπάσματα από τον τότε Τύπο, από σχετικά βιβλία, εκθέσεις και υπομνήματα, κρίσεις και σχόλια διαφόρων αποχρώσεων. Ενότητες αποτελούν τα αναγνωστικά του βουνού και της υπερορίας,1944-1963, η Μεταρρύθμιση του 1964 και το Ανθολόγιο του 1975. Να και μερικά ονόματα για να μετρηθούμε μαζί τους, ποιους ξέρουμε και ποιους όχι: Ι. Πλατύς, Γ. Δροσίνης, Γαλάτεια Καζαντζάκη, Ζ. Παπαντωνίου, Α. Καρκαβίτσας, Κ. Μαλέας, Ι. Πολέμης, Π. Ρούμπος, Φ. Δημητριάδης, Γ. Ξενόπουλος, Φ. Κόντογλου, Π. Νιρβάνας, Ελένη Ουράνη (Άλκης Θρύλος), Α. Βώττης, Γ. Κεφλληνός, Γ. Στερης, Σ. Μυριβήλης, Π. Βυζάντιος, Β. Γερμενής, Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου), Σ. Βασιλείου, Τάσσος, Κ. Γραμματόπουλος, Λ.ουίζα Μοντεσάντου, Α. Αστεριάδης. Τώρα δεν κρατιέμαι να το πω να μην το πω, απλά μετράω την γυναικεία παρουσία και το αφήνω ασχολίαστο.
Ο κατάλογος της έκθεση ένα βιβλιοβιβλίο με τα όλα του. Ένα βιβλίο λεύκωμα που και διαβάζεται και ξεφυλλίζεται . Πιο πλούσια και παραστατική εικονογράφηση δεν γινόταν. Όλη η έκθεση κλείνεται στις σελίδες του με αποτέλεσμα να χάνεται η αίσθηση του εφήμερου της έκθεσης και να κερδίζει και η σχετική βιβλιογραφία ένα χρήσιμο εργαλείο.
Και καθώς τα γεγονότα δεν είναι ξεκομμένα και όλα γίνονται σε ένα πλαίσιο, κάτω από ορισμένες συνθήκες στον χρονολογικό πίνακα που παρακολουθεί πρόσωπα και πράγματα δίνονται παράλληλα τα ιστορικά και τα εκπαιδευτικά.
Μια συμβολή στην ιστορία του εκπαιδευτικού βιβλίου που πάει λίγο βαθύτερα, που δεν εφησυχάζει και δεν επιτρέπει στα εκπαιδευτικά να ησυχάζουν.