Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2010

Βιβλιομαζέματα…

Το είχα σημειώσει στο μυαλό μου αλλά όχι μόνο, και στο ημερολόγιό μου για την θεατρική βραδιά αφιερωμένη στο 40 χρόνια από τον θάνατο του Στατή Μυριβήλη, μια παράσταση βασισμένη σε διηγήματα από τα «χρωματιστά βιβλία», το Γαλάζιο, το Πράσινο, το Βυσσινί και το Κόκκινο (κυκλοφορούν από τις εκδόσεις της Εστίας). Ενδιαφέρον, μου φάνηκε, μια παράσταση χτισμένη με υλικά διηγημάτων, περιλάμβανε μουσική και τραγούδι, σίγουρα ναι, θα με ενδιέφερε. Η πρόσκληση πειστική, τραβηχτική. Έφτασε η περιπόθητη Τετάρτη 27 Ιανουαρίου, νύχτωσε αλλά άργησα να επιστρέψω από την δουλειά, ήμουν ένα όρθιο πτώμα, έφερνα στο μυαλό μου τις ολοήμερες μάχες για τα απλά αυτονόητα, την σπατάλη δυνάμεων, την αναντιστοιχία κόπου και προσπάθειας με τα αποτέλεσματα, και από πάνω είχε βάλει κρύο και έβρεχε. Εκεί κάπου το έχασα το παιχνίδι, πού να τρέχεις τώρα όταν…, τέλος πάντων, μια περίπου τέτοια εικόνα. Και δεν πήγα, έτσι δεν ξέρω να σας πω κάτι εκτός του ότι ήταν προγραμματισμένο. Τέσσερις μέρες τώρα αυτομαστιγώνομαι για την λιποψυχία που επέδειξα, μετανιώνω αλλά είναι αργά, ήταν για μια και μόνη φορά, φτου και πάλι φτου.



Την επόμενη μέρα, Πέμπτη πήρα μεγάλη χαρά. Πήρα στα χέρια μου, δώρο πολύτιμο το ολόφρεσκο από το τυπογραφείο μεγαθήριο για βιβλίο Ανθολόγιο Ελληνικής Τυπογραφίας: συνοπτική ιστορία της τέχνης του έντυπου ελληνικού βιβλίου από τον 15ο έως τον 20ό αιώνα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ). 582 σελίδες, κατατοπιστικά ιστορικά κείμενα, πρωτοσέλιδα, εξώφυλλα, αποσπάσματα, βασική βιβλιογραφία, ευρετήριο, όλα περιλαμβάνονται μέσα. Βιβλίο για την τεχνική και αισθητική των βιβλίων ως αντικείμενα ιδιαίτερης αξίας και σημασίας. Στημένο με προσέγγιση που φέρνει τα παλιά στο σήμερα, και συνδυάζει μια παρουσίαση με όρους σύγχρονους τυπογραφικά και τεχνολογικά. Δεν μιμείται γιατί το περιεχόμενο είναι καλά επεξεργασμένο, χωνεμένο, ενταγμένο.
Τα κείμενα αναφέρονται στην διαδρομή του ελληνικού βιβλίου φυσικά, λήμματα για τυπογράφους και εκδότες, το πλαίσιο των εποχών, οικονομικό και κοινωνικό. Η τελευταία ενότητα προσεγγίζει εικονογραφικά, άρα και πολύ παραστατικά, την εκτυπωτική τεχνολογία, τις μηχανές και τον τρόπο λειτουργίας τους από τον Γουτεμβέργιο έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Το δυνατό σημείο του βιβλίου οι εικόνες, επιλεγμένες να δείχνουν τα πρώτα, τα χαρακτηριστικά, την ποικιλία, τις ομοιότητες και τις ιδιαιτερότητες, τα περάσματα (από την μίμηση της χειρόγραφης γραφής σε μια νέα ευανάγνωστη για παράδειγμα), τους νεωτερισμούς, τα στολίδια, τα πρωτογράμματα, τα κοσμήματα, τα χαράγματα, το κόκκινο της Βενετιάς, τις δυσκολίες του ελληνικού αλφαβήτου.

Κλείνω τώρα να πάω στην τρίτη έκθεση παιδικού και εφηβικού βιβλίου, είδα ότι βγήκε καινούργιος τίτλος στην σειρά του Βιβλιοπόντικα, να τον ψάξω, έχουμε και καιρό να πούμε για παιδικά βιβλιοβιβλία τώρα που το σκέφτομαι. Είχα βρει ένα ξενόγλωσσο όπου το παιδί μαθαίνει στους γονείς του την χαρά της ανάγνωσης, ξέφυγα, άντε γεια…

Δευτέρα 25 Ιανουαρίου 2010

Για ένα βιβλιοπαζάρι και μια βιβλιοέκθεση

Το γνωστό πια παζάρι. Στην πλατεία Κλαυθμώνος στο κέντρο της Αθήνας, εκεί που άλλοτε πήγαιναν και κλαυθμήριζαν, έκλαιγαν την μοίρα τους και το ριζικό τους, οι υπάλληλοι του δημοσίου όταν άλλαζαν τα πράγματα και έχαναν την θέση τους έναν καιρό πριν να γίνονται μόνιμοι, εκεί που σήμερα δεσπόζει ένα επιβλητικό γλυπτό για την εθνική συμφιλίωση, στήνονται διάφορα πράγματα μεταξύ των οποίων και το παζάρι βιβλίων. Ένα μακρύ άσπρο και φουσκωτό σαν σκουλήκι απλώνεται στην πλατεία και κρύβει ντάνες βιβλίων, πολυκαιρισμένων κυρίως και λίγων μη. Οι τίτλοι και τα θέματα τα πιάνουν όλα, από παιδικά, λογοτεχνικά, μαγειρικές, κηπουρικές και μαστορέματα έως φιλοσοφία. Κοινός παρονομαστής ο περασμένος χρόνος, οι μεταφράσεις. Τιμές πραγματικά χαμηλές, το 1 € παίζει πολύ, αλλά η διάβαση στα εντόσθια του βιβλιοθερμοκήπιου απαγορευτική αν όχι αδύνατη χωρίς ανεξέλεγκτη σωματική επαφή, με άλλα λόγια στριμωξίδι που περιλαμβάνει ένταση, ανταγωνισμό και έλλειψη χιούμορ. Η ουρά των ανθρώπων που αγκαλιάζουν πολλά βιβλία προς στα ταμεία μακριά, άλλο να σας το λέω άλλο να το βλέπετε.
Φέρνω στο μυαλό μου την περσινή μέρα επίσκεψής μου στο παζάρι και καταλήγω ότι είχε στεφθεί με επιτυχία. Οι αγορές είχαν επικεντρωθεί στο θέμα της φωτογραφίας, της ιστορίας, της εξέλιξής της και της σημασίας της για τον έντυπο κόσμο. Υπήρξαν λάφυρα, διαβάσματα, ιδέες. Φέτος δεν τα κατάφερα και τόσο καλά σε καμιά από τις δυο προσπάθειες πρόσβασης. Την μια φορά διέσχισα ρίχνοντας ματιές στα πεταχτά, υπό πίεση, την άλλη ο κόσμος αποτελούσε τόσο σφιχτό σύνολο που έμοιαζε αδιαπέραστο. Χάρηκα όμως, για όσους το μπόρεσαν και ευχαριστήθηκαν και βρήκαν βιβλιαράκια να αγοράσουν. Χάρηκα που γινόταν πόλεμος για την κατοχή σωμάτων ανάγνωσης. Χάρηκα που σώζονται από την πολτοποίηση και την αδράνεια τυπωμένες σελίδες και για την διέξοδο, ακόμα και ισχνή, των εκδοτών. Μάλλον θα ξαναπαλέψω τώρα που το ξανασκέφτομαι.

Η έκθεση καινούργια. Θέμα της «Καλλιτέχνες και λογοτέχνες στα αναγνωστικά, 1860-1960» (στο Πολιτιστικό Κέντρο του ΜΙΕΤ/Μέγαρο Εϋνάρδου , Αγίου Κωνσταντίνου 20, 13 Ιανουαρίου έως 14 Μαρτίου 2010). Μια έκθεση που μιλάει για αναγνωστικά, τα βιβλία που διδάσκουν την ανάγνωση και την γραφή που ξεκλειδώνουν τους
ήχους και τις μυστικές συνεκφορές των συμβόλων. Τα βιβλία που μαθαίνουν στα παιδιά την άλφα βήτα, από εκεί και το εναλλακτικό τους όνομα «αλφαβητάρια». Μνήμες, πρώτες εντυπώσεις για όλους λοιπόν. Και ζητήματα που ακόμα θέτουν ερωτήματα που έλαβαν και συνεχίζουν να λαμβάνουν απαντήσεις πάνω στο εκπαιδευτικό σύστημα, τους στόχους και τα μέσα που χρησιμοποιεί για να τους πετύχει, τα λόγια, τα κείμενα, τα σχέδια, τις ζωγραφιές και τις εικόνες. Στην έκθεση παρουσιάζονται δημιουργοί των τεχνών του λόγου και των εικαστικών. Είναι εντυπωσιακό να μαθαίνει ή να ξαναθυμάται πόσοι αναγνωρισμένοι δημιουργοί «έβαλαν το χεράκι τους» στην περιοχή αυτή και να βλέπει και με άλλο μάτι το έργο τους. Να κάνει συγκρίσεις και απολογισμούς, ποιοι έκαναν, κάνουν την δουλειά αυτή καλύτερα.
Η έκθεση δομείται σε επτά ενότητες, με βάση διακριτές χρονολογικές περιόδους. Μέσα σε κάθε ενότητα δίνονται οι άνθρωποι των αναγνωστικών, το στίγμα της εποχής και ενδεικτικά δείγματα της δουλειάς τους. Φωτογραφία των δημιουργών, σύντομα βιογραφικά με έμφαση στην συμβολή τους για τα αναγνωστικά, αποσπάσματα από τον τότε Τύπο, από σχετικά βιβλία, εκθέσεις και υπομνήματα, κρίσεις και σχόλια διαφόρων αποχρώσεων. Ενότητες αποτελούν τα αναγνωστικά του βουνού και της υπερορίας,1944-1963, η Μεταρρύθμιση του 1964 και το Ανθολόγιο του 1975. Να και μερικά ονόματα για να μετρηθούμε μαζί τους, ποιους ξέρουμε και ποιους όχι: Ι. Πλατύς, Γ. Δροσίνης, Γαλάτεια Καζαντζάκη, Ζ. Παπαντωνίου, Α. Καρκαβίτσας, Κ. Μαλέας, Ι. Πολέμης, Π. Ρούμπος, Φ. Δημητριάδης, Γ. Ξενόπουλος, Φ. Κόντογλου, Π. Νιρβάνας, Ελένη Ουράνη (Άλκης Θρύλος), Α. Βώττης, Γ. Κεφλληνός, Γ. Στερης, Σ. Μυριβήλης, Π. Βυζάντιος, Β. Γερμενής, Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου), Σ. Βασιλείου, Τάσσος, Κ. Γραμματόπουλος, Λ.ουίζα Μοντεσάντου, Α. Αστεριάδης. Τώρα δεν κρατιέμαι να το πω να μην το πω, απλά μετράω την γυναικεία παρουσία και το αφήνω ασχολίαστο.
Ο κατάλογος της έκθεση ένα βιβλιοβιβλίο με τα όλα του. Ένα βιβλίο λεύκωμα που και διαβάζεται και ξεφυλλίζεται . Πιο πλούσια και παραστατική εικονογράφηση δεν γινόταν. Όλη η έκθεση κλείνεται στις σελίδες του με αποτέλεσμα να χάνεται η αίσθηση του εφήμερου της έκθεσης και να κερδίζει και η σχετική βιβλιογραφία ένα χρήσιμο εργαλείο.
Και καθώς τα γεγονότα δεν είναι ξεκομμένα και όλα γίνονται σε ένα πλαίσιο, κάτω από ορισμένες συνθήκες στον χρονολογικό πίνακα που παρακολουθεί πρόσωπα και πράγματα δίνονται παράλληλα τα ιστορικά και τα εκπαιδευτικά.
Μια συμβολή στην ιστορία του εκπαιδευτικού βιβλίου που πάει λίγο βαθύτερα, που δεν εφησυχάζει και δεν επιτρέπει στα εκπαιδευτικά να ησυχάζουν.

Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2010

Μουσείο Ηρακλειδών και πάλι

Για το μουσείο Ηρακλειδών έχω ξαναμιλήσει και κάθε που θα πηγαίνω θα μιλάω.
Ένα από τα αγαπημένα μου μουσεία των Αθηνών, στο ομορφότερο σημείο της πόλης, κυριακάτικη βόλτα για να αδειάσει η σκέψη, με παρέα, χωρίς παρέα, με ήλιο, με συννεφιά, πάντα όμορφα... όπου κι αν πάω πάντα η Αθήνα θα μου λείπει.
Να μπω από τη γυάλινη πόρτα, να ανέβω τις σκάλες, να ανοίξω τη ξύλινη μπλε πόρτα και σε μια γωνία να ξεχαστώ από τον κόσμο όλο.
Γύρω μου τα 74 γλυπτά του Edgar Dedas χωρίς πρόσωπο, μόνο κίνηση, η αποτύπωση της στιγμής που το σώμα λυγίζει για να πιάσει το σαπούνι, να σηκώσει το πόδι, να αγκαλιάσει. Φωτογραφίζεις τη στιγμή στο μυαλό για να την κάνεις ένα μικρό μπρούτζινο άγαλμα να μείνει εκεί για πάντα. Όπου κι αν κοιτάξω τέτοιες στιγμές που έμειναν ακίνητες στο χρόνο σαν να πάγωσε η εικόνα και να έμειναν όλα όμορφα.
Παρατηρώ τις λεπτομέρειες στο σώμα, τα λεπτά χαρακτηριστικά που έδωσαν στο σκληρό μπρούτζο κίνηση.
Σκέψεις.
Μου λείπει το χρώμα των πινάκων του, το χρώμα από το μπρούτζο παντού το ίδιο, χωρίς πινελιές.
Οθόνες στους τοίχους καλύπτουν αυτό το κενό.


Όλοι οι πινακες του παρουσιάζονται ένας ένας για να συνδέσεις το γλυπτό με την εικόνα, για να βάλεις ύλη στο χρώμα.
Σε μια άλλη οθόνη μερικές χορεύτριες ενώνουν την αλήθεια με την τέχνη.
Σταματώ μπροστά από το μοναδικό του γλυπτό που ήθελε να εκθέσει, το είχα δει θυμάμαι ξανά, αλλά χωρίς το γυαλί γύρω του σαν να μοιάζει διαφορετικό. Γιατί το είχαν τόσο εγκλωβισμένο στο Ορσέ; Τώρα σαν να αναπνέει. Γυρνάω γύρω του να δω τις μικρές λεπτομέρειες σε συνδυασμό με μερικούς στίχους που είναι κολλημένοι στον τοίχο.
Γιατί να μην μπορώ να μείνω σε μια γωνία και να ξεχαστώ από όλο τον κόσμο;

Το μουσείο Ηρακλειδών εκτός από τις καλοστημένες και προσεγμένες εκθέσεις του το εκτιμώ και για έναν ακόμη λόγο: για τις εκπλήξεις που με περιμένουν στην κάτω αίθουσα δίπλα από το πωλητήριο.
Μία ακόμη έκθεση από εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων με περίμενε, έκπληξη με χρώματα ζωντανά φτιαγμένα για να είναι παραμυθένια.
Ταξίδι της φαντασίας σε χώρες μακρινές, να βλέπεις εικόνες και να φαντάζεσαι τις λέξεις που τις συνοδεύουν, να βλέπεις περίεργες μορφές και να φαντάζεσαι τους χαρακτηρισμούς που τους έχει δώσει ο συγγραφέας.
Για φαντάσου

http://www.herakleidon-art.gr/el/index.cfm?get=home

Πέμπτη 7 Ιανουαρίου 2010

Μουσείο Τυπογραφίας, Χανιά


Κάθε μέρος και μια έκπληξη, έκπληξη που μου δίνει μια νέα ανάρτηση. Και μακάρι όλες μου οι αναρτήσεις να ήταν τα μέρη, του κόσμου όλου τα μέρη με τις κρυμμένες εκπλήξεις του.
Λόγος για το Μουσείο Τυπογραφίας που με περίμενε στα Χανιά, μοναδικό μουσείο τέτοιου είδους στη χώρα αυτή και έλαχε να είναι στο Χριστουγεννιάτικο προορισμό μου.
Πρόκειται για μια ιδέα που υλοποιήθηκε από τους ανθρώπους της εφημερίδας "Χανιώτικα Νέα" και συγκεκριμένα από το διευθυντή της Γιάννη Γαρεδάκη που προσπάθησε να εντοπίσει και να αποκτήσει τα πιο σπάνια και αξιόλογα μηχανήματα και αντικείμενα που σχετίζονται με την τυπογραφία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Και πράγματι τα κατάφερε γιατί η μεγάλη αίθουσα του μουσείου είναι γεμάτη από τυπογραφικά μηχανήματα που σε ταξιδεύουν στο χρόνο και στην πιο όμορφη ιστορία, αυτή του βιβλίου και της τυπογραφίας.
Η ξενάγησή μας ξεκίνησε από το πιο καινούριο τους απόκτημα που με μεγάλη χαρά μας παρουσίασε η υπεύθυνη του μουσείου. Πρόκειται για ένα πιστό αντίγραφο της τυπογραφικής μηχανής που χρησιμοποίησε ο Γουτεμβέργιος για να τυπώσει το πρώτο πρώτο βιβλίο. Ένας ξυλουργός με ιδιαίτερο μεράκι δημιούργησε το μηχάνημα για να μας θυμίσει ποια ήταν η αρχή όλων στο χώρο του έντυπου βιβλίου.
Μα τα μηχανήματα σε αυτό το μουσείο δεν υπάρχουν απλά για να τα βλέπεις υπάρχουν για να τα καταλαβαίνεις, να μάθεις δηλ. πως λειτουργούν και πως γινοταν όλα τότε. Στο γερμανικό σιδερένιο τυπογραφικό πιεστήριο Hagar Krause (1835) τυπώσαμε ένα πρωτοσέλιδο των Χανιώτικων Νέων.
Εκτός από τα μηχανήματα και τα εργαλεία των παλιών τυπογραφείων στο χώρο υπήρχαν και σπάνια βιβλία, τοποθετημένα πίσω από τζάμια να βλέπεις αλλά να μην αγγίζεις.
Στον πρώτο όροφο του κτιρίου ξεκινάει μια νέα προσπάθεια από τους ανθρώπους της εφημερίδας που μόνο μεράκι και αγάπη γι' αυτό που κάνουν φαίνεται να έχουν, δημιουργούν τη Βιβλιοθήκη Κρητικού Βιβλίου στην οποία προσπαθούν να συγκεντρώσουν όσα βιβλία έχουν εκδοθεί στην Κρήτη ή αναφέρονται στο νησί και στην ιστορία του.
Το λυπητερό σε όλη την υπόθεση είναι ότι ελάχιστοι γνωρίζουν γι' αυτό το μουσείο άνθρωποι πιο ειδικοί στα θέματα αυτά δε νομίζω να το έχουν ακουστά ενώ οι Χανιώτες όταν άκουγαν Μουσείο Τυπογραφίας μόνο με απορία με κοίταγαν.
Η προσπάθεια των ανθρώπων όμως είναι εκεί, είναι φτιαγμένη με εξαιρετική προσοχή και μας περιμένει. Ευτυχώς άνθρωποι σχολείων από όλο την Ελλάδα που μαθαίνουν για την ύπαρξη του μουσείου επισκέπτονται με τα παιδιά το χώρο που φεύγουν μόνο έχοντας πάρει κάτι.
Να αφήσω και εγώ μερικές ευχές, αν και καθυστερημένα, για ένα όμορφο νέο έτος, δημιουργικότερο και με περισσότερα χαμόγελα από τα προηγούμενα...

Σάββατο 2 Ιανουαρίου 2010

Και Πρωτοχρονιάτικα;;;

Δώρο γιορτινό των ημερών, μα βιβλία φυσικά. Δώρο που εκφράζει αυτόν που το κάνει και εκείνον που το δέχεται. Δώρο από γενικό και απρόσωπο, πολυτελείας (τα βαριά λευκώματα, οι εκδόσεις σε περιορισμένο αριθμό), για μικρούς και μεγάλους, για αναγνώστες και μη, έως και πολύ πολύ προσωπικό τόσο που πιο προσωπικό σχεδόν δεν γίνεται. Αγορασμένο με την σκέψη προς τον αποδέκτη, αν το ξέρει ήδη, αν το έχει, πώς και πόσο του ταιριάζει, αν θα του αρέσει, μα βασικά η κουβέντα που θα εκκρεμεί να ακολουθήσει μετά την ανάγνωση. Η επικοινωνία, ένα αόρατο δέσιμο. Και όλα τούτα για να πω ότι βιβλία έδωκα και βιβλία έλαβα, με μεγάλη ευχαρίστηση, το ομολογώ, γιατί τον τελευταίο καιρό έχω επιβραδύνει τον ρυθμό αγοράς, σε μια προσπάθεια ελέγχου της κατάστασής μου.
Υπάρχουν εκδοτικοί οίκοι που συστηματικά μας ακουμπάνε με τις θεματικές επιλογές, τις προσεγμένες μεταφράσεις και την άποψη που βγάζουν για το στήσιμο και την εικόνα του βιβλίου, νομίζω ότι φαίνονται και στις εδώ αναρτήσεις από την συχνότητα που γίνεται αναφορά στις εκδόσεις τους. Ξεχωρίζω όμως από τα δώρα βιβλίο ένα των εκδόσεων Τραυλός που τα best sellers του έχουν να κάνουν με τα μαθηματικά. Τουλάχιστον 14 βιβλία (μεταφράσεις) μιλάνε για μαθηματικές ιστορίες, ανθρώπους των αριθμών, θεωρήματα, εξισώσεις, μαθηματικές υποθέσεις.

Το δώρο μου αναφέρεται σε μια γυναίκα μαθηματικό και τίτλο έχει Έμι Νέδερ, η κυρία της Άλγεβρας (1882-1935). Βασισμένο στα λιγοστά γνωστά καθώς δεν υπήρξε παιδί θαύμα, είναι γραμμένο σε ύφος μυθιστορηματικό από μια καθηγήτρια μαθηματικών στην Αλαμπάμα των Ηνωμένων Πολιτειών, την M.B.W. Tent. Η ζωή της Νέδερ μια διαδρομή όλο εμπόδια, παρόλα αυτά «έδωσε ένα νέο νόημα στην έκφραση ‘θεωρητικά μαθηματικά’», στην «αφηρημένη άλγεβρα». Από την Γερμανία στην Αμερική, μια γυναίκα σε χώρο ανδροκρατούμενο. Δεν κολλάω σε ό,τι μαθηματικό δεν ξέρω και δεν πολυνιώθω, εξάλλου οι απλουστευμένοι μαθηματικοί όροι στο τέλος με βοηθάνε. Κολλάω, και πολύ όμως, στον κόσμο των στερεότυπων που ζούμε και ζούσαν πολύ πιο έντονα παλιότερα. Αν και σήμερα τα στερεότυπα διατηρούνται υπόγεια, βαθιά ριζωμένα στην κοινωνία μας. Σχεδόν ύπουλα καταδυναστεύουν καλλιεργώντας φόβους, βάζοντας εσωτερικούς αόρατους αυτοφραγμούς. Στερεότυπα που κάποτε δημιουργήθηκαν αφού δοκιμάστηκαν για το «καλό μας», για το γενικότερο καλό μας. Μπορεί να ξεκίνησαν σαν δοκιμή, πείραμα μικρής κλίμακας, μόδα, μια καλή ιδέα και στην συνέχεια σταδιακά υιοθετήθηκαν, διευρύνθηκε η εφαρμογή τους και έγιναν Έθιμα. Πολλά από τα Έθιμά που ακολουθούμε δεν έχουν νόημα πια, τα παραλλάζουμε λίγο για να μας βολέψουν και να τα καταλάβουμε κάπως. Τα Έθιμα που επιμένουν γίνονται αυτόματες Συνήθειες και εκείνες οι ανθρώπινες Συνήθειες που η γέννησή τους χάνεται στις απαρχές της Ιστορίας του Ανθρώπου, έχουν καθιερωθεί και δεν επιδέχονται καν ερωτήσεις γιατί υπάρχουν, ονομάζονται Ένστικτα.
Οι μόδες είναι περαστικές, τα Έθιμα αλλάζουν αργά, οι Συνήθειες μάλλον σπάνια, τα λεγόμενα Ένστικτα προς το ποτέ. Τα στερεότυπα θα έλεγα κινούνται ανάμεσα στα Έθιμα και τις Συνήθειες, μα συχνά έρχονται αντιμέτωπα με τα Ένστικτα. Οι γυναίκες είναι για αυτές τις Χ δουλειές, κοινωνικές λειτουργίες, οι άνδρες για τις Ψ. Τα χωράφια μοιρασμένα. Να μην μπαίνει ο ένας στου άλλου. Να μην χαλάσει μια άδικη ισορροπία, άδικη και για τα δύο μέρη. Αν παρακολουθήσει κανείς τις εκπομπές του ΣΚΑΪ, τις εκπομπές που παλιότερα πριν αναδυθεί με ένταση το ζήτημα του περιβάλλοντος και πρόβαλε η κρατική τηλεόραση με σκοπό να μας μορφώσει ποιοτικά και ψιλοπεριγελούσαμε, δεν μπορεί παρά να μην σκεφτεί ότι οι κοινωνίες, ανθρώπων, ζώων (πτηνών, ψαριών, αμοιβάδων συμπεριλαμβανομένων) και φυτών δεν είναι δομημένες με έναν και μοναδικό τρόπο. Αντίθετα. Οι δομές ποικίλλουν σε βαθμό αφάνταστο. Το Ένστικτο και οι κώδικες της μιας ομάδας μπορεί να είναι εντελώς ανάποδα από μιας άλλης. Και αν οι κοινωνίες των ζώων λαθεύουν εξακολουθώντας να ανεβαίνουν αντίθετα από την ροή των ποταμιών (για να γεννήσουν τα αυγά τους όπως κάνουν οι σολωμοί), οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν την δύναμη της εκλογίκευσης. Μπορούν να αλλάζουν, να προσαρμόζονται καλύτερα, να βλέπουν και να κρίνουν. Η δύναμή τους είναι η ανατροπή του ίδιου του εαυτού τους, με παρονομαστή όχι απλά την επιβίωση αλλά και την κοινωνική γαλήνη και την προσωπική ευδαιμονία. Δύσκολα βάζω, ε;
Για την νέα χρονιά που αρχίζει κιόλας να ροκανίζει την συμβατική αρίθμηση της δεύτερης δεκαετίας της 21ης εκατονταετίας μετρημένης μετά από την γέννηση του Χριστού, εύχομαι τον αναστοχασμό πάνω σε στερεότυπα που μπλοκάρουν.