Ένας μικρός εκδοτικός οίκος

Αρκούσε μια πρόταση από την προηγούμενη ανάρτηση (Εξάλλου δεν είναι όλα τα βιβλιοπωλεία ίδια...) για να αφήσω λίγο το αγνάντεμα του μπλε ορίζοντα και να βρεθώ μπροστά από μια οθόνη. Περισσότερο για να ξεφυλλίσω πάλι ένα βιβλίο, που διάβασα με χαρά και έκπληξη. Χωμένη μέσα στη ξένη βιβλιογραφία γύρω από θέματα εκδοτικής, μαθαίνοντας τι συμβαίνει στα βιβλιοπωλεία και στους εκδοτικούς οίκους κυρίως της Αγγλίας αλλά και άλλων χωρών, έπεσε στα χέρια μου ένα, το μοναδικό, ελληνικό βιβλίο. Πρόκειται για τα πρακτικά ενός διήμερου συνεδρίου (16-17/6/2000), που οργανώθηκε από το Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού στη μνήμη του Γιώργου Πάνου Σαββίδη με τίτλο «Νέα ελληνική λογοτεχνία: Εκδοτικά προβλήματα και απορίες: Θεωρία και πρακτική». Το θέμα του συνεδρίου προήλθε από το θεμελιώδες κείμενο «Εκδοτικές απορίες ενός νεοελληνιστή» που δημοσίευσε ο Γ.Π. Σαββίδης στο περιοδικό Ο Μαντατοφόρος το 1987.

Θα αναφερθώ σε μερικές από τις εξαιρετικές ανακοινώσεις του συνεδρίου, εκείνες ίσως που δεν εξετάζουν τα εκδοτικά προβλήματα από τη σκοπιά του φιλολογικού εκδότη αλλά από την πλευρά όσων εμπλέκονται στην εκδοτική διαδικασία, και κυρίως στην πρώτη ανακοίνωση του συνεδρίου, της Χρυσής Καρύδη. Ο ιστορικός εκδοτικός οίκος Ίκαρος δημιουργήθηκε το 1943 από τον Αλέκο Πατσιφά, τον Μάριο Πλωρίτη και από τον πατέρα της Νίκο Καρύδη, ο οποίος και τελικά ανέλαβε τον εκδοτικό οίκο. Η ανακοίνωσή της αναφέρεται στα προβλήματα που αντιμετώπισε όταν ανέλαβε τον εκδοτικό οίκο, μετά τον θάνατο του πατέρα της, το 1984. Επίσης και στις αλλαγές που έφεραν έχοντας ως βασικό στόχο τη διατήρηση της ποιότητας των εκδόσεων, όπως αυτή συνεχίζει να υπάρχει, αλλά και την εναρμόνισή της με τις τάσεις της εποχής. Οι αδελφές Καρύδη προχώρησαν σε σημαντικές αλλαγές, χωρίς να αλλάξουν όμως το ύφος των εκδόσεων, αλλά ούτε και το χώρο που στεγάζει ακόμη και σήμερα το βιβλιοπωλείο. Οι αλλαγές είχαν να κάνουν κυρίως με την τυπογραφική μορφή των βιβλίων (μονοτυπία και όχι φωτοσύνθεση), με τους επιμελητές των εκδόσεων (συνεργασία με επιμελητές που επιλέγονται ανάλογα με το είδος του βιβλίου), με τον αριθμό των υπαλλήλων αλλά και με του τρόπου διακίνησης. Ο Ίκαρος είναι ένας ισχυρός εκδοτικός οίκος, αν και δεν ανήκει στους οικονομικούς κολοσσούς ούτε στους μεγάλους εκδοτικούς οίκους. Ο κατάλογος του περιλαμβάνει διαχρονικά και κλασικά ονόματα και έργα που με τις συνεχείς επανεκδόσεις τους δίνεται η δυνατότητα νέων εκδοτικών αναζητήσεων και η έκδοση βιβλίων λιγότερο εμπορικών.

Ισχυρός κυρίως γιατί η εκδότρια του Ίκαρου αναφέρει:

«Ο Ίκαρος έχει τη δυνατότητα, την πολυτέλεια αν θέλετε, να υποστηρίζει βιβλία λιγότερο εμπορικό, πρώτον γιατί τα χαμηλά γενικά έξοδα το επιτρέπουν και δεύτερον και πιο σημαντικό, γιατί δεν είναι υποχρεωτικό ούτε απαραίτητο να βγάζουμε λεφτά από όλα τα βιβλία. (…) Όσο τα κριτήρια για να το αν είσαι μικρός ή μεγάλος εκδότης, αφορούν αποκλειστικά τον αριθμό των βιβλίων που εκδίδεις κάθε χρόνο ή τον ετήσιο τζίρο πωλήσεων, εμείς στον Ίκαρο ελπίζουμε να παραμείνουμε μικροί. Με σεβασμό την παράδοση, διατηρώντας το κύρος και τη φυσιογνωμία των εκδόσεών μας, θα υπερασπιστούμε την ιστορία μας, το δικαίωμα στα λάθη μας, αλλά και το καμάρι για τα επιτεύγματά μας».

Ο εκδοτικός οίκος ή το βιβλιοπωλείο διαφέρει ανάλογα με τον ιδιοκτήτη και όσα επιθυμεί να φέρει στον κόσμο του βιβλίου, αναφέρεται σωστά στην προηγούμενη ανάρτηση.

Ο εκδοτικός οίκος Εστία, που έχει την ευθύνη μιας μεγάλης λογοτεχνικής κληρονομιάς, είναι ένας ακόμα εκδοτικός οίκος με βασικό στόχο την εναρμόνιση της παράδοσης και των νέων τάσεων. Η Εύα Καραϊτίδη θίγει στην ανακοίνωσή της θέματα και προβλήματα πνευματικών δικαιωμάτων διότι στην Εστία ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων εισπράττουν ετησίως συγγραφικά δικαιώματα (της τάξεως των 200 εκατομμυρίων) και με ορισμένους από αυτός διατηρούνται σχέσεις γενεών. Χρησιμοποιούνται δύο παραδείγματα: η Πηνελόπη Δέλτα και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου.

Ο Σταύρος Πετσόπουλος του εκδοτικού οίκου Άγρα αναφέρεται στα προβλήματα που προέκυψαν εκδίδοντας τον Ανδρέα Εμπειρίκο και στις εμπειρίες που προέκυψαν. Προβλήματα πνευματικών δικαιωμάτων και παράνομων εκδόσεων που διευθετήθηκαν μέσω δικαστηρίων αλλά και προβλήματα που αντιμετωπίστηκαν κατά την έκδοση των οχτώ τόμων του Μέγα Ανατολικού.

Στις σελίδες των πρακτικών βρήκα ελάχιστη αναφορά σε αριθμούς και στοιχεία. Περισσότερο αισθάνθηκα ότι διάβασα σκέψεις και εμπειρίες ανθρώπων, που ο χώρος του βιβλίου δεν είναι η εργασία τους, αλλά ο τρόπος ζωής τους.