Πέμπτη 21 Μαΐου 2009

Οι βιβλιοκατάλογοι ως βιβλία

Ακολουθεί μια ακόμα ανάρτηση χωρίς εικονογράφηση. Και αυτό όχι γιατί δεν υπάρχει σχετική αλλά γιατί δεν είναι δυνατόν να επιλέξω κάτι, γιατί το αντιπροσωπευτικό έχει διάφορες εκδοχές, ποικιλία ατελείωτη. Επιπλέον η προηγούμενη ανάρτηση έχει χορταστικές φωτογραφίες που ελπίζω να καλύψουν και τούτη.
Εδώ και καιρό περιμένοντας να ξυπνήσει η ετοιμότητα του θέματος που κουλουριάζεται στο μυαλό μου, έχω σωριάσει καταλόγους, κοντεύει η στοίβα να φτάσει το ύψος του γραφείου. Παλαιότερα είχα και συλλογή που αφού σταμάτησα, διέλυσα. Τέλος πάντων, ήρθε καιρός! Τους απλώνω, τους φυλλομετρώ, συγκεντρώνω τις σκόρπιες εντυπώσεις, να τις κάνω σκέψεις, να της βάλω σε προτάσεις.
Οι κατάλογοι βιβλίων είναι ιστορία που αφορά την προβολή και διακίνηση των βιβλίων. Έχει μακρύ και ενδιαφέρον παρελθόν. Ήδη από τα μέσα του 18ου αιώνα, κατάλογοι των βιβλίων που κυκλοφορούσαν βρίσκονταν ενσωματωμένοι στο τέλος (και μερικές φορές στην αρχή) βιβλίων. Πρακτική που εξακολουθεί να ισχύει και να λειτουργεί υπέρ της επόμενης ανάγνωσης. Ο Τύπος δημοσίευε λίστες τίτλων, παρουσιάσεις και κριτικές, συνήθως στις τελευταίες σελίδες. Πρακτική, επίσης, ζωντανή έως σήμερα, ιδιαίτερα στον κυριακάτικο Τύπο.
Οι εκδοτικοί οίκοι κυκλοφόρησαν νωρίς συνολικές καταστάσεις με τα βιβλία τους. Κοντά στον συγγραφέα και τον τίτλο, βρίσκεται η τιμή και η ένδειξη: «εξαντλημένο» και «υπό έκδοση». Ο χρόνος έκδοσης λείπει. Ένα τέχνασμα που χαρίζει στο βιβλίο αέναη επικαιρότητα, εκείνη την απροσδιοριστία που το κάνει διαθέσιμο και φρέσκο ανά πάσα στιγμή. Τα βιβλία μπορεί να παρουσιάζονται με αλφαβητικοί τάξη ανά συγγραφέα, ή να είναι δομημένα θεματικά και μέσα στο θέμα τους αλφαβητικά σύμφωνα με το όνομα των συγγραφέων.
Σήμερα οι κατάλογοι βιβλίων είναι φροντισμένοι, τυπωμένοι σε καλό χαρτί, έχουν στοιχεία πρωτοτυπίας στην παρουσίαση και είναι αναμενόμενο να περιλαμβάνουν την εικόνα, με χρώμα βέβαια, του εξωφύλλου. Ένα βιβλίο, εκτός από την εικόνα του, συνοδεύεται από το κείμενο του οπισθόφυλλου ή λόγια του συγγραφέα ή ένα θετικό σχόλιο, μια ευμενή κριτική. Μπορεί να συμπληρώνεται από μια φωτογραφία του συγγραφέα και ένα σύντομο βιογραφικό του. Είναι δυνατόν να δίνονται και άλλες πληροφορίες: το σχήμα, ο αριθμός σελίδων, ο αριθμός εκδόσεων και ανατυπώσεων, το τιράζ… Το σχήμα των καταλόγων ποικίλλει. Οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι ανανεώνουν τους καταλόγους του δυο φορές τον χρόνο. Επιπλέον, δεν τους αρκεί ένας, ξεχωρίζουν και φτιάχνουν έναν ιδιαίτερο για παιδιά και εφήβους.
Στις εκθέσεις βιβλίων, τα πρώτα χρόνια, οι κατάλογοι μοιράζονταν αφειδώς. Βέβαια, ήταν πολύ πιο απλοί. Μπορούσε να είναι και ένα δακτυλόγραφημένο χαρτί ή και περισσότερα συρραμμένα. Όσο πιο περιποιημένοι είναι οι κατάλογοι βιβλίων τόσο πιο δύσκολα δίνονται. Πρέπει να τους ζητήσει κανείς και σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι βέβαιο ότι θα του δοθούν. Είναι αληθινά βιβλία με τα όλα τα σωστά συστατικά, ορισμένοι εντελώς και άλλοι ίσως λιγότερο, το μεράκι των εκδοτών αντανακλάται, η τυποποίηση και αυτή παρούσα.
Οι κατάλογοι βιβλίων αν και συχνά ξεπερνούν τις 100 αριθμημένες σελίδες, έχουν με άλλα λόγια όγκο, είναι «στημένοι» σαν βιβλία κατά κεφάλαια και με περιεχόμενα, και αν και αποκλειστικό τους αντικείμενο είναι τα βιβλία και περιέχουν τόσες πληροφορίες γύρω από εκδόσεις, συγγραφείς, εκδότες και εκδοτικές επιχειρήσεις, την φιλοσοφία τους και τα τυπογραφικά τους πρότυπα, δεν λογίζονται για κανονικά βιβλία (σχήμα οξύμωρο). Βρίσκονται σε ένα σκιερό εκδοτικό περιθώριο. Δεν έχουν ISBN ή κάποιον άλλο διεθνή μοναδικό αριθμό που να τους αποτυπώνει και να τους καταγράφει με ακρίβεια. Σε περίπτωση που δεν είναι αριθμημένοι είναι δυσχερές να αποκατασταθεί η σειρά τους. Μια απώλεια.
Μια σύντομη αναφορά στους ηλεκτρονικούς καταλόγους εκδόσεων. Εκδοτικοί οίκοι και βιβλιοπωλεία είναι προσβάσιμα από το διαδίκτυο, δέχονται παραγγελίες και πωλούν βιβλία μα και άλλα είδη που διηγούνται ιστορίες μέσα από αυτό. Οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι χαρακτηρίζονται από κινητικότητα. Ποτέ δεν οριστικοποιούνται, έχουν χώρο απύθμενο, πρακτικά υπερέχουν, η εικονική αισθητική τους που αφήνει απέξω την αφή και την όσφρηση μειονεκτεί.
Τώρα που το ξανασκέφτομαι λυπάμαι για την συλλογή καταλόγων που δεν υφίσταται πια και δεν βρίσκω νόημα να ξαναπιάσω από την αρχή. Εμένα τι με έπιασε τότε;

6 σχόλια:

Γιώργος Κατσαμάκης είπε...

Elli,
και σε μένα έγινε κάτι τέτοιο με τους καταλόγους εκδοτικών οίκων της δεκατείας του 1990. Μια μετακόμιση λόγω γάμου και τα προικιά.... μειώθηκαν στα ελάχιστα υποφερτά. Επομένως παραμονές του γάμου, τις μέρες που γίνονταν οι συλλήψεις της 17Ν, στα προσφυγικά πίσω από τη ΓΑΔΑ που έμενα ένας τύπος (εγώ)έβγαζε για μέρες στα σκουπίδια σακούλες με χαρτιά... (ούτε γιάφκα να ήταν). Εκείνες τις μέρες θυσιάστηκαν όλα τα "Ε", τα "ΒΗΜΑGAZINO" (από το 1ο τεύχος), οι συνεντεύεξις συγγραφέων, οι κριτικές θεατρικών παραστάσεων, οι γελοιογραφίες, οι διαφημίσεις τσιγάρων κ.ο.κ.
"η ζωή κυλάει, δίχως να κοιτάει τη δική σου μελαγχολία" που λέει και ο Διονύσης...

ναυτίλος είπε...

Ο κατάλογος των εκδόσεων Άγρα με τη λίστα των προσεχών εκδόσεων (πολλές από τις οποίες βέβαια δεν πραγματοποιούνται ποτέ) είναι ένα "διαμάντι".
Το ίδιο και ο κατάλογος των εκδόσεων "Στιγμή" , ο οποίος έχει και τιμή πώλησης.
Και η "Νεφέλη" είχε κυκλοφορήσει κάποτε έναν εξαιρετικό κατάλογο.

Elli είπε...

Γιώργο Κατσαμάκη η ιστορία της διάλυσης της συλλογής σου μου λέει πολλά και έρχεται κάπως σε συνέχεια με μια προηγούμενη κουβέντα τι πρέπει να κάνουμε σε καταστάσεις συμβιωτικές και με παιδιά. Σε νιώθω πάντως.

ναυτίλε χαιρόμαι που αναφέρεις αυτές ακριβώς τις εκδόσεις γιατί είχα σκεφέί να βάλω και ένα δυο παραδείγματα και μάλιστα να τονίσω τον κατάλογο των εκδόσεων "στιγμή". Είναι ενδιαφέρον τι προγραμματίζεται, οι προθέσεις και οι επιλογές, αλλά τελικά δεν ευοδώνεται.

librarian είπε...

Άλλο ένα ενδιαφέρον θέμα.
Οι κατάλογοι των εκδοτών σε βάθος χρόνου, πως ήταν παλιά, πως είναι τώρα.
Δύσκολο να κάνεις συλλογή όλων των καταλόγων των εκδοτικών οίκων. Προτιμώ να μαζεύω από κάποιους λίγους εκδότες τους κρατάω σε ένα μέρος και συνεχώς προσθέτω.

Hfaistiwnas είπε...

Και οι κατάλογοι είναι τέχνη..

Elli είπε...

Τα κινέζικα δεν τα βγάζω και δυσκολεύομαι να πω το οτιδήποτε.

Hfaistiwna, μα ναι, είναι τέχνη και μεράκι. Θα ήθελα να περιλάβω και τους καταλόγους δημοπρασιών και παλαιοβιβλιοπωλείων, πώς το ξέχασα που τόσα έχει γράψει ο Eco, άπορώ...