Τρίτη 21 Απριλίου 2009

Το φως βγαίνει…

Το φως έχει μια κυριολεκτική πηγή, τον ήλιο. Φως κατασκευάζει ο άνθρωπος τεχνητά, από τις φωτιές, τα κεριά, τα γκάζια, τις μπαταρίες, τις γεννήτριες έως τον ηλεκτρισμό και παραπέρα. Το φως φωτίζει και συμβολικά, άνθρωποι λαμπεροί, τα λόγια τους φωτισμένα να δείχνουν πού πατάμε, πού να πατήσουμε στο επόμενο βήμα. Τα βιβλία με τις τυπωμένες λέξεις τους φωτίζουν τον κόσμο μέσα μας που στροβιλίζεται και όλο κάπου κουτουλάει. Φωτίζουν τις ξενιτιές του έξω κόσμου που είμαστε φυτεμένοι.
Το 2007 κυκλοφόρησαν στα ελληνικά οι Επικίνδυνες οι γυναίκες που διαβάζουν: γυναίκες αναγνώστριες στη ζωγραφική και τη φωτογραφία. Πιασμένο το ίδιο το βιβλίο στις αραχνιές των λέξεων τακτοποιούσε σε κεφάλαια την ιστορία της γυναικείας ανάγνωσης, χρονολογικά. Το τέλος του 19ου αιώνα βρίσκει τις γυναίκες να είναι παθιασμένες, απορροφημένες βαθιά αναγνώστριες. Να αναζητούν τον εαυτό τους μέσα από κείμενα, να πλάθουν την προσωπικότητά τους αντλώντας γνωρίσματα από πρωταγωνίστριες, να επιλέγουν και να απορρίπτουν στοιχεία αταίριαχτά τους. Ο πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Auguste Renoir (1841-1919) «Η αναγνώστρια» του 1874 δεν περιλαμβάνεται σε αυτό το βιβλίο λεύκωμα. Ο μαιτρ του ιμπρεσιονισμού που αγαπούσε να εικονίζει την ανθρώπινη φιγούρα και τις χαρές της καθημερινής ζωής, την αισθησιακή του ματιά επικέντρωνε σε γυναικείες μορφές και γυμνά. Στον αντίποδα του Munch, παρασάγγας αντιδιαμετρικός φύσει και θέσει. Ακόμα και αν σήμερα ορισμένοι θεωρούν τον Renoir κάπως ανάλαφρο και ασόβαρο, ο πίνακας είναι από εκείνους που ανήκουν στην συλλογή των καρτ ποστάλ, τακτοποιημένη στην ζελατίνα της, στο ντοσιέ. Κοιταγμένη από κοντά ξανά και ξανά. Ως καρτ ποστάλ κυκλοφόρησε το 1990, το γράφει πίσω, μαζί με άλλες πληροφορίες: το όνομα του ζωγράφου, τον τίτλο του έργου στα γαλλικά και μεταφρασμένο στα αγγλικά, γερμανικά και ιταλικά, την περιγραφή του πίνακα (λάδι σε καμβά, 46,5Χ38,5 εκ., μικρού μεγέθους) το μουσείο στο οποίο βρίσκεται, βρισκόταν τουλάχιστον τότε (Musee d’ Orsay) και τις εκδόσεις που τύπωσαν την κάρτα.

Όπως δηλώνει σαφώς ο τίτλος του έργου, μια νέα γυναίκα διαβάζει. Κυριαρχεί στον χώρο του πίνακα, περίγυρος δεν υπάρχει άλλος, ο τοίχος σκοτεινός. Σκούρα το σακάκι της και το εξώφυλλο του βιβλίου την ορίζουν. Έως εκεί, όλα τα υπόλοιπα φέγγουν. Η λειτουργία του σκοτεινού και φωτεινού αντιπαραθετική. Η αναγνώστρια είναι σαν αιχμαλωτισμένη από την αόρατη δύναμη σαν λάμψη που εκπέμπει το μεσιασμένο βιβλίο. Έχει μπει στο πετσί της ιστορίας, την τραβά η αγωνία της πλοκής και της κατάληξης του τέλους. Θα το διαβάσει μονορούφι μέχρι να τελειώσει. Δεν μπορεί να είναι μοντέλο που ποζάρει. Διαβάζει και δεν την νοιάζει που την ζωγραφίζουν, που κάποιος έχει μπει σε προσωπικό χώρο.
Πίσω στην πλάτη της, φως βγαίνει από το παράθυρο, είναι ένα χειμωνιάτικο πρωινό, που της επιτρέπει να διαβάσει άκοπα. Φωτίζεται από πίσω και από μπροστά. Το ανοικτό βιβλίο στα χέρια της αναδύει δέσμες φωτός που αντανακλούν στο πρόσωπό της. Σαν μια ανεξάρτητη πηγή φωτός, ένα κερί για παράδειγμα, που υπερτονίζει την ξανθάδα της. Περικυκλωμένη, πολιορκημένη από φως. Η εικόνα της σχεδόν να ξεθωριάζει. Τα χαρακτηριστικά της χάνονται, αναλύονται μόνο τα βασικά δυο μαύρες γραμμές για τα χαμηλωμένα προσηλωμένα μάτια, δυο πιο αχνές για τα φρύδια, η μύτη αιωρείται, τα ζυγωματικά αχνοροδίζουν, το στόμα κοκκινίζει, το πηγούνι χάνεται στο πουκάμισο. Το χρώμα σχεδόν καταργεί τα περιγράμματα και τα σχήματα. Εισχωρεί το ένα στο άλλο, δημιουργώντας ρευστά όρια. Φωτεινό και άπιαστο, ευχάριστο βυθισμένο χάσιμο με την πρώτη ματιά, όμως, υπάρχουν περισσότερα. Το χρώμα του φωτός άυλο και υπαρκτό διαπερνά σαν εντύπωση. Δίνει την αίσθηση της κίνησης στην συγκεντρωμένη ακινησία της αναγνώστριας. Την βάζει σε μια τροχιά εσωτερικής ενέργειας. Η διάθεση του ζωγράφου θετική απέναντι στην νέα, το βιβλίο (μυθιστόρημα σίγουρα), την αναγνωστική δραστηριότητα.

Ενδεικτικά για το φως που φέρνουν τα βιβλία στην ζωή μας, για τα ερωτήματα, τις αποκρίσεις, τον χρόνο που ανταλλάσσουμε μαζί τους.

10 σχόλια:

librarian είπε...

Στα τέλη του 2005 επισκέφτηκα το ωραιότερο μουσείο που έχω επισκεφτεί ποτέ το Musee d’ Orsay, καλύτερο ακόμα και από το Λούβρο. Ο πίνακας ήταν εκεί, μαζί με άλλους πίνακες κέρδισε την προσοχή μου, τον φωτογράφισα για να θυμάμαι ότι τον έχω δει από κοντα.

Θα διαφωνήσω όμως με αυτήν την περιγραφή και ας έχει μια διαφορετική ματιά.
Είναι μοντέλο που ποζάρει, φτιαγμένο, στημένο, προσεγμένο καλοντυμένο, με τα κοσμικά ρούχα της εποχής φαίνεται η οικονομική της κατάσταση, σχεδόν δε διαβάζει, το βιβλίο διακοσμητικό απλά για να είναι το βλέμμα χαμηλωμένο. Αν συμφωνούσα με το "διαβάζει και δεν την νοιάζει που την ζωγραφίζουν, που κάποιος έχει μπει σε προσωπικό χώρο" θα αδικούσα την εικόνα που εμφανίζεται εδώ δίπλα.
Θα συμφωνήσω όμως δίχως δεύτερη σκέψη με το κυριότερο σημείο της ανάρτησης, το φως, που είναι σαν να βγαίνει από το βιβλίο και να φωτίζει το πρόσωπό της.

Άστρια είπε...

Υπέροχο παράλληλο θέμα!
Πολύ ωραίο, δεμένο κείμενο!

Ο Ρενουάρ δεν είναι από τους αγαπημένους μου ζωγράφους, μου αρέσουν όμως οι εκφράσεις στα μάτια που ζωγραφίζει. Εδώ είναι κλειστά (χαμηλωμένα).
Τόσο καλή η περιγραφή της Εlli, τόσο καλή και η επιχειρηματολογία της Librarian, τελικά δεν άντεξα στην περιέργεια και πήρα από το ράφι τους Μεγάλους Ζωγράφους από τη σειρά MEΛΙΣΣΑ. Πρώτος ο Ρενουάρ και στο εξώφυλλο η "αναγνώστρια" σε μεγάλο μέγεθος. Το σχόλιο της φωτογραφίας μιλάει για "..βυθισμένη στην ανάγνωση κοπέλας..". Η ταπεινή μου εντύπωση ως απλού μη ειδικού παρατηρητή; Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να τον ζωγραφίζουν και να είναι βυθισμένος στην ανάγνωση.
Και το πρόσωπο ναι, είναι υπερβολικά φωτισμένο για φως παραθύρου. Όμως σαν να θέλει να αποτυπώσει και ένα εσωτερικό φως, συνέχεια και του αμυδρού χαμόγελου.

Νυχτερινή ωραία βολτίτσα ήταν και η σημερινή.
Πολλά φιλιά.

Elli είπε...

librarian καλή η πληροφορία ότι ο πίνακας βρίσκεται στο Μusee d' Orsay που θυμάσαι τόσο έντονα και θετικά.
Το ότι ο πίνακας είναι στημένος και η γυναίκα μοντέλο που ποζάρει δεν θα διαφωνήσω, να, μόνο που βγάζει το βύθισμα και προτιμώ να σκέφτομαι ότι η πόζα έχει και κάποια ίχνη αλήθειας, δηλαδή ότι αυτό το μοντέλο δεν είναι αδιάφορο απέναντι στην ανάγνωση.
Τα ρούχα δεν αποτελού απόδειξη νομίζω γιατί οι πιο ευκατάστατες γυναίκες είχαν την δυνατότητα μιας μόρφωσης και χρόνο για ανάγνωση, οι άλλες ας μην το συζητήσουμε καν.

Άστρια ευχαριστούμε για τις σταθερές σου βόλτες και τα πλούσια και ψαγμένα σχόλια κάθε φορά.
Ο Ρενουάρ μπορεί να μην είναι αγαπημένος αλλά φέρνει κάτι άλλο νομίζω, κάτι πιο ανάλαφρο, πιο ξεκούραστο, λιγότερο προβληματισμό. Και αν έκανα μια αντιστοιχία ζωγραφικής-λογοτεχνίας θα έλεγα ότι είναι παραπάνω από "Βίπερ Νόρα". Δεν αρνείται την χαρά της ζωής. Δεν είναι απαραίτητο το ποιοτικό να είναι πάντοτε και του απύθμενου βάθους ή να πιάνει μόνο τα σκοτεινά μας σημεία.

Caesar είπε...

Εαν η αυθόρμητη, η πρώτη εντύπωση είναι εκείνη των συναισθημάτων χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία, συμμετέχω κι εγώ σφόδρα επηρεασμένος από την σχεδόν εξωτική περιγραφή της Elli.
Επανέρχοντας όμως σε μια ρεαλιστική προσέγγιση δεν μπορώ να μην αποδεχθώ και τον σχολιασμό της Librarian!
Να προσθέσω και το ιδιαίτερα έντονο "φως" που εκπέμπουν ή προσφέρουν ακόμη περισσότερο και τα βιβλία που προάγουν την έρευνα τις επιστήμες, αυτά που στην κυριολεξία διαλύουν τα μεσαιωνικά σκοτάδια & τις μισαλλοδοξίες.

Ανώνυμος είπε...

καλημέρα ,κορίτσια!!

μου άρεσε αυτό:"στον αντίποδα του Μουνχ"..μήπως είναι καιρός να πετάξουμε τα σκοτάδια από πάνω μας;;αναρωτιέμαι τώρα εγώ!

ιδού οι πολλαπλές αναγνώσεις ενός κειμένου!!

πολύ προσεγμένη ανάρτηση,μπράβο σας!

Elli είπε...

Ceasar καλημέρα και πάλι χαιρόμαστε για το σχόλιό σου για τις όψεις των εικόνων, των πραγμάτων και της μεταφοράς τους. Το φως των βιβλίων είναι ο πολιτισμός που νιώθουμε και θέλουμε να είμαστε εκεί μαζί του αν και ξέρουμε ότι η φωτιά φωτίζει αλλά και καίει.

nyxterino γεια και χαρά πρωινό.
Ωραία τα λόγια σου. Δεν πετάμε τίποτα, από όλα τα ανθρώπινα κρατάμε κάτι, τις αναλογίες του τι μας αρέσει τις ψάχνει ο καθένας και τις βρίσκει.

Χριστίνα Παπαγγελή είπε...

Πράγματι μας έκανες Elli να προσέξουμε το φως σ' αυτόν τον πίνακα, στοιχείο βέβαια που χαρακτηρίζει γενικά τον ιμπρεσσιονισμό. Δε νομίζω ότι έχει σημασία αν πρόκειται για μοντέλο, αν την ένιαζε που τη ζωγραφίζουν κλπ. Η ζωγραφική είχε ήδη πάψει να είναι ρεαλιστική.
Το φως είναι από μόνο του βάθος. Και θα ήθελα να προσθέσω μια σκέψη που μου πέρασε καθώς διάβαζα τη φράση σου: "Το φως φωτίζει και συμβολικά, άνθρωποι λαμπεροί, τα λόγια τους φωτισμένα". Δε νομίζω ότι το φως είναι εδώ συμβολικό. Υπάρχουν πρόσωπα λαμπερά γιατί ακτινοβολούν ενέργεια, και υπάρχουν λόγια λαμπερά και φωτισμένα γιατί πολ/ζουν τη ενέργεια γύρω τους (όπως και το αντίθετο). Κυριολεκτικότατα.
Και νομίζω ο Ρενουάρ, όπως κι άλλοι ιμπρεσσιονιστές το χουν καταφέρει αυτό, και από μόνο του αυτό έχει "βάθος".

Mariela είπε...

Πολύ μου αρέσει η ερμηνεία που δίνεις στο έργο!!!
Τώρα πουθα ανοίξει το Εικαστικό καφενείο, μπορεί κάποια στιγμή να κάνω κάποιες αναφορές σε ορισμένα από τα ποστ σου....

Elli είπε...

χριστίνα Π. θα συμφωνήσω με το θέμα της ενέργειας από τα μέσα προς τα έξω.

mariela ευχαριστώ για τα καλά σου σχόλια. Μακάρι να έρθουν στο βιβλίο και από τους δρόμους άλλων ενδιαφερόντων. Σε ευχαριστούμε και για αυτό

librarian είπε...

Mariela αναμένουμε το Εικαστικό καφενείο... ελπίζω να υπάρχει και ένα τραπέζι για το βιβλιο...