Παρασκευή 26 Απριλίου 2013

Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο


Το "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο" είναι ένα βιβλίο που πολλοί θα ήθελαν να διαβάσουν λίγοι όμως έχουν διαβάσει κάποιον από τους τόμους και ακόμη λιγότεροι έχουν ολοκληρώσει το πολύτομο αυτό λογοτεχνικό έργο. Εύκολα όμως κάποιος θα το κατάτασσε στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ακόμη κι εκείνος που δεν το έχει διαβάσει. Ο Προυστ ξεκίνησε να δημιουργεί το έργο του το 1909 και αναγκάστηκε να σταματήσει την επεξεργασία του το 1922 εξαιτίας της ασθένειας του.
Σε πέντε μεγάλου μεγέθους τόμους έχει εκδοθεί από το Βιβλιοπωλείο της Εστίας (που δεν έχει πια βιβλιοπωλείο) και σε δεκαπέντε είχε πρωτοεκδοθεί από τον Ηριδανό. Την έκδοση αυτή εντόπισα στη βιβλιοθήκη και πήρα την απόφαση να δανειστώ το πρώτο μέρος του πρώτου τόμου υπό τον υπότιτλο "Από τη μεριά του Σουάν".
Η ανάγνωση δυσκολεύεται από τις πολυσέλιδες περιγραφές που δίνουν με κάθε λεπτομέρεια όλες τις αναμνήσεις του συγγραφέα από την παιδική του ηλικία και από την πυκνογραμμένη γραφή που εύκολα μπορεί να παγιδεύσει τον αναγνώστη σε ένα λαβύρινθο κινούμενων λέξεων.
Σίγουρα το έργο αυτό απαιτεί έναν ξεκούραστο αναγνώστη με χρόνο και διάθεση για ονειροπόληση.
Από την πρώτη σελίδα φανερώνεται η αγάπη του ήρωα για την ανάγνωση.
Το πολύτομο, πυκνογραμμένο αριστούργημα ξεκινά με αυτές τις λέξεις:

"Για χρόνια πλάγιαζα νωρίς. Μερικές φορές, μόλις έσβηνα το κερί, τα μάτια μου έκλειναν τόσο γρήγορα, ώστε δεν πρόφταινα ν' αναλογιστώ: "Με παίρνει ο ύπνος". Και, μισή ώρα αργότερα, η σκέψη πως καιρός ήταν πια ν' αναζητήσω τον ύπνο με ξυπνούσε˙ ήθελα να ακουμπήσω το βιβλίο που νόμιζα πως κρατούσα ακόμη στα χέρια μου και να σβήσω το φως˙ δεν είχα πάψει, όσο κοιμόμουν, να κάνω συλλογισμούς πάνω σ' ό,τι είχα μόλις διαβάσει, οι συλλογισμοί όμως αυτοί είχαν ακολουθήσει έναν κάπως παράξενο δρόμο˙ είχα την εντύπωση πως ήμουν εγώ ο ίδιος αυτό για το οποίο μιλούσε το βιβλίο: μια εκκλησία, ένα κουαρτέτο, ο ανταγωνισμός του Φραγκίσκου 1ου και του Καρόλου Κουίντου."

Μια ακόμη αναπόληση:

"Όσο η παραμαγείρισα (...) σερβίριζε καφέ που, καθώς έλεγε η μαμά, δεν ήταν παρά ζεστό νερό, κι ύστερ' ανέβαζε στα δωμάτια μας ζεστό νερό που ήταν μόλις χλιαρό, εγώ ξάπλωνα στο κρεβάτι μου, μ' ένα βιβλίο στο χέρι, στο δωμάτιό μου προστάτευε τρεμουλιάζοντας τη διάφανη κι εύθραυστη δροσιά του από τον απογευματινό ήλιο πίσω απ' τα σχεδόν κλειστά πατζούρια του, από μια ανταύγεια της μέρας είχε ωστόσο βρει τρόπο να περάσει τα κίτρινα φτερά της, και στεκόνταν ακίνητη ανάμεσα στα ξύλο και στο τζάμι, σε μια γωνιά, σαν καθισμένη πεταλούδα. Έφεγγε μόλις για να διαβάσω, και την αίσθηση της μεγαλοπρέπειας του φωτός μου την έδιναν μόνο τα χτυπήματα του Καμύ (...), καθώς χτυπούσε στην οδό του Πρεσβυτερείου, τα σκονισμένα κιβώτια (...)"

Το έργο (το λίγο αυτό που διάβασα) θα μπορούσε να αποτελεί μεταξύ των άλλων και έναν ύμνο για τη φύση. Οι περιγραφές των κάμπων, των λουλουδιών είναι τόσο ζωντανές που καθώς τις διαβάζεις θες να ταξιδέψεις σε ένα δάσος με πυκνή βλάστηση και να μείνεις ώρες παρατηρώντας ένα χρωματισμό λουλούδι σαν ένας άλλος Προυστ.

14 σχόλια:

Δάφνη Χρονοπούλου/ Daphne Chronopoulou είπε...

Το διάβασα στα 16 μου κι από τότε το ξαναδιαβάζω αποσπασματικά - ή ολόκληρο όπως πέρσι το καοκαίρι που του αφιερώθηκα κα δεν το μετάνιωσα.

Μια πό τις παράπλευρες ωφέλειες της Χούντας είνα η εξαιρετική μετάφραση (με σημειώσεις και σωστές προφορές) του Παύλου Ζάννα, εγγονού της Πηνελόπης Δέλτα.
Ο μύθος λέει πως όταν βρέθηκε στη φυλακή ο Σεφέρης τον συμβούλεψε, αφού δεν ήξερε πόσο θα κρατούσε ο εγκλεισμός (ή η Χούντα), να αφοσιωθεί σε κάτι μεγάλο για να μη χάσει τα μυαλά του. Σαν έναυσμα για την αρχή μάλιστα του πρότεινε την αρχή, το 'Για χρόνια πλάγιαζα νωρίς' για το "Longtemps, je me suis couché de bonne heure' που εμείς θα το κάναμε 'ξάπλωνα'.

Η έκφραση της γενιάς του Σεφέρη και των παλιότερων, καθώς μου θύμιζε τον τρόπο που μιλούσαν οι παππούδες μου με έβαλε κατ' ευθείαν στην προυστική ατμάσφαιρα. Κι από τότε ίσως να μη βγήκα ποτέ εντελώς.
Ο Ζάννας συνέχισε το έργο και έξω από τη φυλακή μα δεν το τέλειωσε. Οι τελευταίοι τόμοι (στηριγμένη στις σημειώσεις του) εκδόθηκαν πολύ αργότεραμετά το θάνατό του.

librarian είπε...

Είδα μια συνέντευξη του Ζαννά τις προάλλες στην ΕΤ1 και έλεγε πως πραγματοποίησε τη μετάφραση μέσα στη φυλακή. Πραγματικά είναι πολύ καλή και νιώθω ότι είναι πολύ κοντά στο ύφος του Προυστ.
Είναι εξαιρετικό έργο αλλά πολύ φοβάμαι όμως ότι δεν θα καταφέρω να ολοκληρώσω όλους τους τόμους. Ίσως αν το διάβαζα κι εγώ στα 16 μου να μου ήταν πιο εύκολο.
Θέλει πολύ καθαρό μυαλό.

Κατερίνα Μαλακατέ είπε...

15 τόμοι στην έκδοση του Ηριδανού; Δηλαδή διάβασες μόνο το ρπώτο κομμάτι από τον τόμο της Εστίας; Αξίζει τον κόπο και το υπόλοιπο, librarian. Τώρα τον δεύτερο τόμο της Εστίας τον βλέπω κι εγώ και τρομάζω λιγουλάκι.

Ο πρώτος τόμος όμως μου φάνηκε εκπληκτικός.

librarian είπε...

Ο πρώτος τόμος της Εστίας (Από τη μεριά του Σουάν) είναι σε δύο από τον Ηριδανό.
Ναι, θα διαβάσω και τον άλλο τόμο από τον Ηριδανό για να ολοκληρώσω το πρώτο μέρος.
Αλλά πολύ δύσκολο να διαβάσω και τα υπόλοιπα, άσε που νομίζω ότι στη βιβλιοθήκη δεν υπάρχουν και οι 15...

ναυτίλος είπε...

Η μετάφραση του μυθιστορήματος παραμένει ανολοκλήρωτη. Λείπουν ακόμα οι δύο τελευταίοι τόμοι, ίσως και οι πιο σημαντικοί:
"Αλμπερτίν η αγνοούμενη" και "Επανακτώντας τον χαμένο χρόνο". Ο Ζάννας πέθανε και δεν πρόλαβε να τους μεταφράσει. Ο Παναγιώτης Πούλος συνέχισε τη μετάφρασή του στις εκδ. του Γαλλικού Ινστιτούτου και Εστίας, αλλά το μόνο που έκανε ήταν να την συμπληρώσει σύμφωνα με τις νέες αποκατεστημένες γαλλικές εκδόσεις που έλαβαν υπόψη τους τα χειρόγραφα του Προυστ που βρίσκονταν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.
Εδώ και 2 περίπου χρόνια ο Πούλος έχει παραδώσει τη μετάφραση του προτελευταίου τόμου στην Εστία, η οποία όμως δεν λέει να τον εκδώσει. Ίσως λόγω οικονομικών προβλημάτων...
Ακόμα και τη μετάφραση του Finnegans Wake του Τζόυς που την είχε στην κατοχή της, τελικά την πήρε και την εξέδωσε ο Κάκτος (με τον γνωστό κακόγουστο τρόπο του).

Elli είπε...

Και να φανταστεί κανείς ότι κανένα έργο ή μέρος έργου του Προυστ δεν συγκαταλέγεται στα 50 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς πριν πεθάνει...
Η ανάγνωσή του θα πρέπει να προκύψει από συστηματική θέληση. Είναι κριμα που ο "επισημος" μεταφραστής του Παύλος Ζάννας δεν το ολοκλήρωσε.
Διάσπαρτα είναι τα διαβάσματά μου και δεν ξέρω αν θα τα καταφέρω ποτέ.

librarian είπε...

Ναυτίλε σε ευχαριστώ για τις πληροφορίες. Δεν ήξερα ότι η ελληνική μετάφραση έχει μείνει ανολοκλήρωτη. Η αλήθεια είναι ότι είναι μεγάλο ρίσκο η έκδοση ενός τέτοιου πολύτομου έργου. Προσωπικά αν δεν το έβρισκα στη βιβλιοθήκη δεν θα το ξεκινούσα και σίγουρα δεν θα το αγόραζα.
Χαίρομαι που και κάποιος άλλος θεωρεί τον Κάκτο κακόγουστο...


Έλλη αυτές οι περιβόητες λίστες με τα βιβλία που πρέπει να διαβάσεις ή τα αγαπημένα βιβλία είναι πολύ περισσότερες από ό,τι νομίζεις και ακόμα και τώρα συνεχίζουν να δημιουργούνται. Μου αρέσει να τις παρακολουθώ γιατί μου υπενθυμίζουν βιβλία που θα ήθελα να είχα διαβάσει αλλά τα είχα αμελήσει. Μια τέτοια λίστα είναι υπεύθυνη που ξεκίνησα να διαβάζω το Αναζητώντας το χαμένο χρόνο και πολλά ακόμη βιβλία που θα ανέβουν σε αναρτήσεις προσεχώς... Να 'ναι καλά η Κατερίνα με τις ωραίες της ιδέες και το βιβλιόφιλο κοινό του μπλογκ της.

Άιναφετς είπε...

Θυμάμαι βολτίτσα μου, πως το είχα διαβάσει στα Γαλλικά όταν ήμουν 18 χρονών... τότε καταβρόχθιζα ότι είχαν οι γονείς μου στη τεράστια βιβλιοθήκη τους... όμορφη η υπενθύμιση σου!

ΑΦιλάκια πολλά πολλά και να έχεις ένα όμορφο Πάσχα!

librarian είπε...

Άιναφετς είσαι πολύ τυχερή που είχες μια τέτοια βιβλιοθήκη στο σπίτι σου!
Σε ευχαρίστω για τη βόλτα σου από τα μέρη μας.
Να έχεις μια καλή μεγάλη εβδομάδα!

Unknown είπε...

Άιναφετς 18 χρονών και στα Γαλλικά μου φαίνεται κομμάτι δύσκολο να καταλάβαινες τότε τι διάβαζες ακόμα κι αν τα Γαλλικά σου ήταν άπταιστα!

Δάφνη Χρονοπούλου είπε...

Κι εγώ 16 ήμουν όταν τον πρωτογνώρισα.
Πάντα κάτι καταλαβαίνεις. Το λάτρεψα. Τον έρωτα του Σουάν, τους διαλόγους, τις κατλέγιες. Τόσο με μάγεψε που σημείωνα και υπογράμμιζα και σήμερα κοιτώ τις σημειώσεις μου και θαυμμάζω πόσο με επηρέασε.

Unknown είπε...

Καλημερα
και εγω την ανολοκληρωτη εκδοση του Ηριδανου εχω στην βιβλιοθηκη μου
και καποια στιγμη ελπιζω να εχω και τους τελευταιους δυο τομους,την ιδια αθσθηση μου δημιουργησε και εμενα οταν διαβαζα τον πρωτο τομο αλλα αυτος δεν ειναι αλλωστε ο ρολος του συγγραφεα να σε ταξιδευει σε μερη και τοπους που αυτος βλεπει και να σουβαφηνει την αισθηση οτι εισαι και εσυ παρον.

Μαριάννα Παπουτσοπούλου είπε...

Ολοκληρώθηκε η έκδοση απο την Εστία προ ολίγου καιρού, τέλη του 2018, στη μτφ. Π.Πούλου με τον πλούσιο υπομνηματισμό. Όσοι αγαπούν τον Προυστ, θα ήταν καλό να διαβάσουν σιγά σιγά ολο το μυθιστόρημα, και στην ζωντανή μετάφραση του Ζάννα και στην πιο λόγια συνέχεια του κου Πούλου, άλλωστε είναι έργο που μας συνοδεύει όλη μας τη ζωή, (προσωπικά το διαβάζω από είκοσι ετών στα γαλλικά και μέχρι σήμερα που είμαι εξήντα επτά). Λίγα έργα στον κόσμο περιέχουν μια τόσο δυνατή νέα ματιά στην τέχνη, την ανθρώπινη προσληπτικότητα, την κοινωνική συμπεριφορά, όπως το Αναζητώντας. Ο Προυστ συνέχισε τον αγαπημένο του Μπαλζάκ, που τόσο συχνά αναφέρει, ξεπερνώντας τον κατά πολύ και φτάνοντας να εισάγει την φιλοσοφία, ηθική και αισθητική, αλλά και την ψυχολογία της πιο μεγάλης οξυδέρκειας στο μνημειώδες αυτό έργο, που ταυτίζεται με τη ζωή του, που ήταν η ζωή του μέχρι την τελευταία του στιγμή. Να στε καλά που δημοσιεύετε τις δυο αυτές παραγράφους...

librarian είπε...

Ευχαριστούμε για την ενημέρωση. Ο Προυστ είναι πάντα ένας λόγος να ξεκινήσει κάποιος την ανάγνωση. Αφού υπάρχει αυτό το έργο κανένας λόγος δεν υπάρχει για να μην βάλουμε τη λογοτεχνία στη ζωή μας.