Πριγκίπισσες της Μεσογείου που ήξεραν γραφή

Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, με την επιμέλεια του Διευθυντή του και καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Νικολάου Χρ. Σταμπολίδη, οργάνωσε μια έκθεση με τίτλο «Πριγκίπισσες της Μεσογείου στην αυγή της Ιστορίας». Η έκθεση, αφού πήρε παράταση έως τις 8 Μαΐου 2013, επειδή είχε μεγάλη επιτυχία, ειδικά οι ξεναγήσεις του Σαββατοκύριακου που συγκέντρωναν πλήθος κόσμου, τελείωσε. Κατέβηκε και το μεγάλο μπάνερ που την σηματοδοτούσε στην πρόσοψη της Β. Σοφίας. Αφορούσε ταφικά ευρήματα γυναικών που ήταν από γενιά, δηλαδή γεννήθηκαν σε οικογένεια με κύρος ή και πλούτο ή και κατείχαν υψηλά κοινωνικά αξιώματα, κατείχαν κοινωνικά και ιερατικά αξιώματα, επιτελούσαν θρησκευτικά καθήκοντα. Παρουσιάζονταν 24 γυναικείοι τάφοι με τα συνοδευτικά τους κτερίσματα, αντικείμενα που οι ίδιες επέλεξαν να τοποθετηθούν κοντά τους για το ταξίδι της άλλης όχθης. Τα ρούχα και τα κοσμήματά τους μαζί με τα συμβολικά και λειτουργικά πράγματά τους αποκαλύπτουν, μιλούν για τις ζωές τους στις συγκεκριμένες κοινωνίες την συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όσα δηλαδή μπόρεσαν να αποκρυπτογραφήσουν οι αρχαιολόγοι και να καταλάβουν το νόημα και την χρήση τους. Δεν έχουν απαντηθεί όλα τα ερωτηματικά Υπάρχουν κενά και ασυνέχειες. Οι πριγκίπισσες έζησαν από το 1000 έως το 500 π.Χ. στην Εύβοια, τις Αιγές της Μακεδονίας, την Αθήνα, την Σαλαμίνα της Κύπρου, την Νότια Ιταλία και την Ετρουρία. Μαζί τους είχαν επιλέξει να πάρουν πράγματα πολύτιμα είτε γιατί ήταν από πολύτιμα υλικά και περίτεχνα κοσμημένα είτε γιατί είχαν μεγάλη προσωπική αξία για αυτό που υπήρξαν. Ρούχα και κοσμήματα όλων των ειδών, αγγεία, φιάλες, κούπες, αδράχτια από χαλκό, ασήμι και κεχριμπάρι σύμβολα της υφαντικής και του έργου του οικιακού βίου, μικρά έπιπλα, ξύλινα και χάλκινα ομοιώματα αμαξών, ειδώλια, πυξίδες, τις συνόδευαν μεταξύ άλλων. Σημάδια του υλικού πολιτισμού που αποτυπώνουν κοινωνικές πληροφορίες του παρελθόντος. Από όλα, επιλέγω να σταθώ σε εκείνα τα αποτυπώματα του χρόνου που συνδέουν τις πριγκίπισσες με την γραφή, την ανάγνωση, την επαφή με πράξεις που απαιτούσαν ειδικές γνώσεις. Στους τάφους πριγκιπισσών που τελούσαν ιερατικά καθήκοντα βρέθηκαν σφραγίδες και σκαραβαίοι που χρησίμευαν ως σφραγίδες. Εκτός από την όμορφη καλλιτεχνική τους εικόνα παραπέμπουν στο γεγονός ότι οι πριγκίπισσες είχαν δικαίωμα να βάζουν την σφραγίδα τους. Είχαν την αρμοδιότητα να επικυρώνουν, να νομιμοποιούν σφραγίζοντας άρα ήξεραν να διαβάζουν και να καταλαβαίνουν κείμενα δικαιοπρακτικού περιεχομένου (γάμους, εμπορικές πράξεις). Έχει βρεθεί στην Άχνα της Κύπρου, και εκτίθετο, ένα ειδώλιο ιέρειας που στον λαιμό της κρέμονταν και σφραγίδες ανάμεσα σε κοσμήματα. Πιο ενδεικτικά είναι μια σειρά από ευρήματα που ανήκουν στην περιοχή της εγγραμματοσύνης, όπως είναι ένα μελανοδοχείο, εργαλεία γραφής (γραφίδες και ξύστρες) μια μικρή πινακίδα με το αλφάβητο. Οι πριγκίπισσες της Ιταλίας ήξεραν και να διαβάζουν και να γράφουν, ήταν περήφανες για αυτό, και ήθελαν να τις θυμόνται για αυτές τους τις ικανότητες σε έναν κόσμο που λέγεται ότι μόνον οι άνδρες είχαν πρόσβαση στην γραφή και την εκπαίδευση. Διάλεξαν αντικείμενα που το αποδεικνύουν να τις συνοδεύουν στο επέκεινα, η απόφασή τους έγινε σεβαστή και εμείς έτσι το ξέρουμε. Το μήνυμά τους διέσχισε τον χρόνο. Και εμείς θα πρέπει να βρούμε τρόπους, να χρησιμοποιήσουμε τους παλιούς, ανθεκτικούς και δοκιμασμένους, να δημιουργήσουμε και νέους για να αφήσουμε τις πατημασιές μας. Είναι παρηγοριά για μας να βρίσκουμε ανθρώπινα δημιουργικά ίχνη και θα είναι πάντα για τους ανθρώπους, μας βγάζει από την μοναξιά.