Δευτέρα 31 Αυγούστου 2015

Μέσα σε σελίδες καθισμένοι…

Το βαπόρι, vapur, που ενώνει τα Πριγκιπόνησα αναμεταξύ τους και τα συνδέει με την Πόλη και την απέναντι ακτή, εκείνην της Ασίας, ως το νησί της Χάλκης, Heybeli ada, κάνει κοντά δυο ώρες, ακόμα και με καλό καιρό. Η θαλάσσια κυκλοφορία είναι πυκνή.  Αέναα. Βάρκες, πλοιάρια, πλοία με πανιά και μηχανή, σκάφη παντός τύπου κινούνται αδιάκοπα πέρα δώθε σε χαμηλές μάλλον ταχύτητες σαν για να μην ανακατώνουν όλα μαζί τα νερά. Είναι συνηθισμένη η εικόνα ανθρώπων που διαβάζουν στην διάρκεια της διαδρομής. Κυρίως πολύχρωμες εφημερίδες με πηχυαίους τίτλους ορθάνοιχτές, κρύβοντας τα πρόσωπα, αφήνοντας τα χέρια που τις κρατούν για παρατήρηση και ερμηνεία που μόλις προβάλει το πρόσωπο, επικυρώνεται, ανατρέπεται, παραλλάσσει ή και διαψεύδεται παντελώς. Υπάρχουν και αναγνώστες ανέμελων περιοδικών και βιβλίων. Σημάδι αναγνώρισης αν το βιβλίο είναι σε άλλη γλώσσα εκτός από την τουρκική. Τότε γεννά ενδιαφέρον και περιέργειες και όπως έτυχε, μπορεί να προκαλέσει και κουβέντες. Με την άφιξη σε κάθε προορισμό, μένουν στα καθίσματα υπόλοιπα διαβασμένων εφημερίδων για τους επόμενους επιβάτες.


Στην Χάλκη, κατά μήκος του λιμανιού σε ευθεία γραμμή, αραδιαστά μια σειρά από πάγκους που ατενίζουν το νερό. Είναι εκεί για να περιμένουν οι ταξιδιώτες, να ρεμβάζουν και να ηρεμούν οι ονειροπόλοι και οι αργόσχολοι, να κάθονται γελαστές παρέες, να ξεκουράζονται από τις βόλτες οι οικογένειες.

Οι πάγκοι που κάθονται όλοι αυτοί έχουν κάτι το ιδιαίτερο που κάνει κάθε βιβλιόφιλο σε όλα τα μήκη και πλάτη του διαπλανητικού σύμπαντος να ξαφνιάζεται, να ανατριχιάζει σύγκορμος και στην συνέχεια να χαίρεται σαν μικρό παιδί και να θέλει να καθίσει με την σειρά του στα συμπαγή καθίσματα της προβλήτας. Στους ντόπιους δεν κάνουν καμιά εντύπωση. Δεν κοντοστέκονται. Δεν τα χαζεύουν και μελετούν. Τα προσπερνούν κανονικά ή κάθονται με άνεση σε γνώριμο μέρος. Είναι σαν γλυπτά έργα που παραλλάσσουν  σε χρώματα και εικόνες.

Έχουν το σχήμα ανοικτού βιβλίου. Εκεί, στην μέση των σελίδων μπορεί να καθίσει κανείς.  Η πλάτη, το υποτιθέμενο εξώφυλλο, εκτός από τον τίτλο του βιβλίου έχει την εικόνα του συγγραφέα και ένα σύντομο βιογραφικό του.  Αρκετά ευδιάκριτα όλα, μπορούν να διαβαστούν με σχετική άνεση. Έχουν και χρώμα.  Η ράχη που ενώνει την πλάτη με το κάθισμα, έχει την μορφή της ράχης βιβλίου, με την καμπύλη που σχηματίζουν τα ανοικτά φύλλα. Σαν να πετάχτηκαν από την βιβλιοθήκη ενός διαβαστερού γίγαντα. Παραταγμένα, λοιπόν, βιβλία καθίσματα στην προβλήτα απέναντι από το Μπόσταντζι, να κάνουν την ιδέα του έντυπου βιβλίου οικεία, αποδεκτή, αξία άξια να μας περιβάλλει.

 





Το βιβλίο, εκδοχή έργου μαζικής τέχνης και χρήσης σε δημόσιο χώρο.  Και υπάρχουν και άλλες εκδοχές και εφαρμογές με βιβλιακά θέματα μα όχι τόσο ανοικτά τόσο ορατά τόσο αποδεκτά τόσο σε κοινή θέα. Στην συλλογή μου (περήφανη για αυτήν αν και χύμα χωρίς καμία τάξη), εκτός από σελιδοδείκτες φυσικά, έχω βρει και μπορέσει να συγκεντρώσω μικρά αντικείμενα, κοσμήματα αγαπημένα,  γραβάτες, σεντόνια, και άλλα για τα οποία θα κουβεντιάσουμε κάποτε.

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Χτες πανευρωπαϊκή μέρα των Μουσείων με αυγουστιάτικη πανσέληνο, ο κόσμος στο κέντρο της Αθήνας ήταν ασφυκτικός, ασύντακτα κινητοποιημένος, έως και δυσάρεστα πολύς. Περισσότερος από τις πολυπληθείς πολιτικές προεκλογικές συγκεντρώσεις.  Μπορούμε να ελπίζουμε ότι ο κόσμος που κατεβαίνει στους δρόμους με έρεισμα τον Πολιτισμό είναι περισσότερος από εκείνον που κατεβάζουν τα κόμματα, άραγε;;;

Δευτέρα 24 Αυγούστου 2015

Ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας μοιρασμένη


Επανέρχομαι, ίσως και σε μια πιο σταθερή βάση μιας και γυρεύω  εκφραστική διέξοδο και ανακούφιση, και άλλη καλύτερη από τις Βολτίτσες μας, δεν μπορώ να σκεφτώ. Λέω να πιάσω πάλι το νήμα των βιβλιοβιβλίων και όλα όσα έχουν να κάνουν με τον έντυπο πολιτισμό που τόσα έχει προσφέρει και εξακολουθεί να το κάνει, όχι ότι δεν πιστεύω και στις απαράμιλλες δυνατότητες του ηλεκτρονικού και ψηφιακού κόσμου. Το αντίθετο μάλιστα, απτή απόδειξη είναι οι αγαπημένες Βολτίτσες. Λέω, το λοιπόν, να κάνω πως τάχα μου τάχα ότι υπάρχει ένας χώρος όπου εκεί, τα πληγωτικά του ιδιωτικού και δημόσιου βίου που τελειωμό δεν έχουν και κοπανάνε αλύπητα γκρεμιστικά όλες τις γενιές, δεν έρχονται σε πρώτη μοίρα, σιγούν προσωρινά επιλεκτικά για λίγο.

Παράγραφος.
Από τις φροντισμένες εκδόσεις Κίχλη και την σειρά με τ’ όνομα «Τα Αστέρια/Αφορισμοί» κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2015 ένα βιβλίο που εμπίπτει πλήρως στην κατηγορία των στοχευμένων βιβλιοβιβλίων. Οι σαράντα πέντε σελίδες του, γραμμένες σε πολυτονικό, κλείνουν Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας γραμμένες από τον μεταφραστή, κινηματογραφιστή και λογοτεχνικό κριτικό μικρομηκά κινηματογραφιστή και πεζογράφο, τον πολύπλευρο Αχιλλέα Κυριακίδη. Πριν μπω στο ψαχνό της δομής και των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται το βιβλίο πόσο χαίρομαι, με κάποια δόση αυταρέσκειας είναι αλήθεια το ομολογώ, που γίνονται αναφορές σε πολλά άλλα βιβλιοβιβλία, ξενόγλωσσα και ελληνικά. Μερικά από αυτά οι Βολτίτσες έχουν εντοπίσει και αναρτήσει παρουσιάσεις και σκέψεις (μια παρότρυνση για να κάνετε το blog άνω κάτω να τα βρείτε…) . Τα άλλα θα σπεύσει να τα ψάξει, να τα διαβάσει και να πει λογάκια (μια σχεδόν υπόσχεση).
Δομή με μέρη και περιεχόμενα δεν υπάρχει, όμως, η θεματολογία είναι διακριτή και συγκεντρωμένη μαζί. Μέσα στον όρο λογοτεχνία περιλαμβάνονται πολλά και διάφορα. Πρώτος εμφανίζεται στην σκηνή ο απαραίτητος αναγνώστης, η διαδικασία της ανάγνωσης και η σχέση μεταξύ συγγραφέα αναγνώστη. Ακολουθούν ζητήματα περί λογοτεχνίας, μυθοπλασίας, καλλιτεχνικής δημιουργίας, αναλογιών ανάμεσα στο μυθιστόρημα, το διήγημα, το δοκίμιο, την ποίηση. Ανοικτό και το ερώτημα για την δεύτερη ανάγνωση, σκεπτικισμός για την ηλεκτρονική ανάγνωση και πλήθος αναφορών για την μετάφραση, την πιστότητα στο πρωτότυπο κείμενο, την διάδραση συγγραφέα μεταφραστή.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι μερικά από αυτά τα κείμενα, δυο γραμμές, κοφτές προτάσεις, όμορφες εικόνες, λόγια ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων, πλησιάζουν την μορφή χαϊκού. Συχνή χρήση του παρενθετικού λόγου προσπαθεί να αποδώσει το πολύπλοκο και σύνθετο, δευτερεύουσες συγγενικές προσεγγίσεις που μπερδεύονται ανάλογα.
Κλείνοντας ένας μικρός μεζές για να ανοίξει η όρεξη και να ανέβει η αυτοπεποίθηση των αναγνωστών: «Όταν ο αναγνώστης δημιουργεί, ο συγγραφέας σωπαίνει.» στην σελίδα 8 και στο αυτί του γενναιόδωρου οπισθόφυλλου. Στην θέση του επίμετρου ένα λογοπαίγνιο που μαρτυρά μια ψυχοπνευματική δοκιμασία και παιδεμό των μορφών ανθρώπινης έκφρασης: «Στο κάτω κάτω της γραφής υπάρχει πάντα ένας μικρός πόνος».
Αυτός ο πόνος, που δεν είναι πάντα μικρός, είναι η παρηγοριά, η εκτόνωση, η κληρονομιά που λάβαμε και εκείνη που μπορεί να αφήσουμε.

Τετάρτη 19 Αυγούστου 2015

Ένα και ένα δώρο του Μεταιχμίου


Είπα να επωφεληθώ της καλοκαιρινής προσφοράς του Μεταιχμίου με το κουπόνι εφημερίδας που αγοράζεις ένα βιβλίο και έχεις ένα ακόμα δώρο.
Αυτές οι προσφορές δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητες.
Έτσι διάβασα την κυριακάτικη εφημερίδα σε ένα όμορφο καφέ ένα αυγουστιάτικο εντελώς ζεστό μεσημέρι και περίμενα υπομονετικά να τελειώσω το βιβλίο που είχα στο κομοδίνο μου  για να βγω βόλτα στα βιβλιοπωλεία που συμμετείχαν στην προσφορά. Αυτές οι βόλτες αναζήτησης που λατρεύω όταν είμαι στην Αθήνα και γίνονται αυστηρώς διαδικτυακές όταν είμαι εκτός. Επισκέφτηκα όλα τα βιβλιοπωλεία της λίστας, για την ακρίβεια χαρτοβιβλιοπωλεία, ψάχνοντας για την αγορά μου. Οι επιλογές μου λίγες καθώς στο ένα τα δωρεάν βιβλία είχαν σχεδόν τελειώσει, στο άλλο έγινε ολόκληρο σούσουρο καθώς ο μαγαζάτορας έπρεπε να μετακινήσει σχολικές τσάντες, γραφική ύλη και κουδουνίστρες μέχρι να φτάσει στους λιγοστούς τίτλους του Μεταιχμίου που μου τους παρουσίασε με ιδιαίτερο καμάρι (έφυγα διακριτικά ενώ εξυπηρετούσε άλλον πελάτη). Κατέληξα στο μοναδικό αμιγώς βιβλιοπωλείο αλυσίδας της λίστας που αν και δεν συμπαθώ και ούτε ποτέ έχω ψωνίσει, μου φάνηκε όαση μετά τα προηγούμενα, καθώς τουλάχιστον είχες τους διπλάσιους τίτλους.
Βέβαια όταν οι επιλογές είναι λίγες δεν υπάρχουν και πολλά διλήμματα.

Επέλεξα να αγοράσω ένα βιβλίο που ήθελα να διαβάσω μόνο και μόνο από περιέργεια εξαιτίας μιας δικαστικής διαμάχης.
Αναφέρομαι στα χρόνια εκείνα που το Υπουργείο Παιδείας εμπνεύστηκε τη δημιουργία σχολικών βιβλιοθηκών, αγοράστηκαν βιβλία και δημιουργήθηκαν χώροι για να στεγάσουν τις βιβλιοθήκες, βέβαια ποτέ δεν προβλέφθηκε (ως είθισται) να απασχοληθούν σε αυτές βιβλιοθηκονόμοι.
Το βιβλίο της Έρσης Σωτηροπούλου "Ζιγκ ζαγκ στις νεραντζιές" που είχε τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος και είχε γίνει πολύ δημοφιλή στο εξωτερικό καθώς έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, είχε αποσυρθεί από τις σχολικές βιβλιοθήκες και μάλιστα με δικαστική απόφαση (απόφαση που πάρθηκε πίσω την επόμενη χρονιά). Είχε προκληθεί μεγάλος σάλος εκείνα τα χρόνια και εγώ είχα μείνει με την απορία πόσο άσεμνο ήταν το περιεχόμενό του για  να εμπλακούν δικαστές και δικηγόροι και να τεθούν ζητήματα λογοκρισίας. Βέβαια και τώρα που το διάβασα δεν καταλαβαίνω ούτε γιατί λογοκρίθηκε ούτε γιατί πήρε βραβείο, αλλά σίγουρα κατάλαβα ότι αυτό και η ιστορία του ανήκουν σε μια άλλη εποχή.

Το βιβλίο δώρο που διάλεξα έχει γραφτεί από τον αμερικάνο Κέβιν Πάουερς, ο οποίος πολέμησε στο Ιράκ και αναφέρει τις εμπειρίες του, σαν εξιλέωση, θα έλεγα, για το μεγάλο λάθος που έκανε να στρατευθεί. Το διάβασα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αν και ήταν μόνο μια απλή εξιστόρηση και έλειπαν πιο βαθιά στοιχεία. Η "Κίτρινη κορδέλα" ήταν το πρώτο βιβλίο που διάβασα και αναφέρεται σε αυτούς τους σύγχρονους πολέμους, μου δημιουργήθηκε η επιθυμία να διαβάσω κι άλλα, ιδιαίτερα από συγγραφείς εκείνων των εμπόλεμων περιοχών. Καθώς δεν έχω ιδέα, θα χαιρόμουν αν κάποιος γνωρίζει να μου αφήσει ορισμένα ονόματα συγγραφέων από Ιράν, Ιράκ, Συρία κτλ.

ΥΓ. Κόντρα σε όσους συνοδεύουν τις φωτο των βιβλίων τους με καφέ, όντας λάτρης των τσαγιών και μη πίνοντας καφέ, συνοδεύει τα βιβλία μου μια καινούρια ανακάλυψη στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Πρόκειται για παγωμένο τσάι του βουνού προερχόμενο από την Κομοτηνή.  

Δευτέρα 17 Αυγούστου 2015

Η γραφομηχανή


Μια γραφομηχανή ανάμεσα σε μουσικά όργανα, μπροστά από μια όρχηστρα, φαντάζει λίγο παράτερη. 
Έχουμε συνηθίσει να τη φανταζόμαστε πάνω σε ένα γραφείο σε ένα ήσυχο δωμάτιο, εργαλείο του συγγραφέα που προσπαθεί να αποτυπώσει σε λέξεις τις εικόνες που έχει στη φαντασία του, ή σε πολύβουα γραφεία γραμματέων που εργάζονται γράφοντας κείμενα για λογιαριασμό άλλων. Εικόνες από μια άλλη εποχή. 
Σίγουρα πάντως κανείς δεν μπορεί να τη φανταστεί σε ένα συναυλιακό χώρο ανάμεσα σε καλοντυμένους μουσικούς που κρατούν γυαλισμένα μουσικά όργανα. 
Εκτός από τον αμερικανό συνθέτη Leroy Anderson (1908-1975) που ο ήχος της - δικαιολογημένα - τον ανέπνευσε να την εντάξει και σχεδόν να ηγηθεί ένα κοντσέρτο.
Απολαυστικό και με παιχνιδιάρικη, σχεδόν θεατρική, διάθεση.


Η φωτογραφία είναι από τη συναυλία στο Κάστρο της Καλαμάτας από τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας. 

Πέμπτη 13 Αυγούστου 2015

Γνωριμία με τους «Βιβλίων Τόποι»




Γράφει η Elli:

Τον Χειμώνα, την Άνοιξη και λίγο το Καλοκαίρι που μας πέρασε φτιάχτηκε μια νέα ομάδα που είχε στόχο την γνωριμία τις κατοικίες των βιβλίων της Αθήνας,  βιβλιοθήκες δημόσιες, οργανισμών και άλλες. Το ωραίο ήταν ότι η ομάδα δικτυώθηκε όχι μόνον μέσα από προσωπικές γνωριμίες αλλά και μέσα από το διαδίκτυο, το δημοφιλές facebook (fb χάριν συντομίας). Με πρωτοβουλία της δημοσιογράφου Λαμπρινής Κουζέλη που εδώ και καιρό δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για όλα όσα άπτονται των εντύπων στον χώρο του βιβλίου και παρακολουθεί από κοντά δράσεις, εξελίξεις αλλά και τις δυσκολίες και προβλήματα (προκλήσεις τα ονομάζουν τώρα για να μειωθεί η αρνητική χροιά) δημιουργήθηκε λογαριασμός στο fb με την επωνυμία «Βιβλίων Τόποι: μια Βιβλιοθήκη τον μήνα». Η Λαμπρινή Κουζέλη αφού συνέλαβε την ιδέα, την σχεδίασε και την συντόνισε με κέφι και δημιουργικότητα βάζοντας την δική της σφραγίδα. Έβγαλε μηνιαίο πρόγραμμα που είχε ισορροπία, ποικιλία και διαφορετικότητες, γνώρισε όλους όσοι ανταποκρίθηκαν στο διαδίκτυο, τους έμαθε και την έμαθαν, έκανε κουβέντες, μίλησε με τους ανθρώπους των βιβλιοθηκών, περπάτησε σε γνωστά μονοπάτια και μαζί άνοιξαν νέα κανάλια επικοινωνίας.
Η ιδέα ήταν (και μάλλον θα επαναληφθεί και την επόμενη χρονιά) οργανωμένες επισκέψεις σε βιβλιοθήκες, όπου να δίνονται πληροφορίες πιο βαθιές, να υπάρχει χρόνος και χώρος για ερωτήσεις και απαντήσεις, καθώς και να δοθεί η ευκαιρία να αναπτυχθεί μια πιο ανθρώπινη σχέση. Το πρόγραμμα περιέλαβε δίωρες και τρίωρες περιηγήσεις στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στην Βιβλιοθήκη της Βουλής, στην Βιβλιοθήκη της Τράπεζας της Ελλάδος, στην Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, στην Δημοτική Βιβλιοθήκη και άλλες…

Για όλους εμάς που αντλούμε πράγματα και θάματα που μας κινούν και μας κινητοποιούν από τον κόσμο των βιβλίων και του γραπτού εν γένει λόγου, ήταν μια προσπάθεια που μας έφερε κοντά. Από τις συζητήσεις γεννήθηκε ένα καλό κλίμα, εντυπώθηκαν εικόνες, διατυπώθηκαν ιδέες, δημιουργήθηκε ζύμωση σε κλίμα πρόσφορο. Γιατί κάθε αλλαγή δεν μπορεί με έναν, γίνεται με την ουσιαστική ενσυνείδητη συμβολή ομάδων.

Μπείτε, συνδεθείτε για να δείτε με τα ίδια σας τα μάτια τι παίζει!

Δευτέρα 10 Αυγούστου 2015

Interstellar και μπορχεσιανό σύμπαν


Ο σκηνοθέτης της ταινίας Interstellar, Christopher Nolan, προσπάθησε να δημιουργήσει το μπορχεσιανό σύμπαν και μου αρέσει να φαντάζομαι ότι όντως τροφή για έμπνευση ήταν η αγαπημένη ιδέα του συγγραφέα. Λόγος για τη σκηνή της ταινίας που ο αστροναύτης καταπίνεται από τη μαύρη τρύπα και καταλήγει να αιωρείται πίσω από τη βιβλιοθήκη του σπιτιού του. Η βιβλιοθήκη βρίσκεται στο δωμάτιο της κόρης του και καλύπτει έναν ολόκληρο τοίχο, ομολογώ ότι μου φάνηκε αρκετά εντυπωσιακή.
Η πίσω όψη της βιβλιοθήκης φαίνεται να επαναλαμβάνεται στο χρόνο κι αυτός να μπορεί να δει πίσω από τα βιβλία την κάθε στιγμή του παρελθόντος του και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να επικοινωνεί με την κόρη του.
Ένας κύβος με τέσσερες διαστάσεις που επαναλαμβάνεται στο άπειρο και όλες οι πλευρές του δείχνουν μία βιβλιοθήκη.
Τη δική του βιβλιοθήκη και τις στιγμές τις οποίες έζησε μπροστά από αυτήν.
Βέβαια δεν ακριβώς αυτό που είχε οραματιστεί και περιγράψει ο Μπόρχες στη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ του αλλά σίγουρα το πλησιάζει αρκετά.


Λίγα λόγια για το πως δημιουργήθηκε η σκηνή αναφέρονται εδώ.

Η ταινία προβλήθηκε το 2014 και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές από τους λάτρεις των ταινιών επιστημονικής φαντασίας - και όχι μόνο. Αν και μου φάνηκε ότι κάτι της έλειπε για να ενθουσιαστώ, ωστόσο σίγουρα είναι μια ιδιαίτερα καλογυρισμένη ταινία με εντυπωσιακές εικόνες.
Δυστυχώς δεν προβάλεται πια στους κινηματογράφους, κρίμα γιατί θα πήγαινε πολύ να τη δεις σε ένα δροσερό θερινό σινεμαδάκι μια νύχτα του Αυγούστου.