Τρίτη 17 Ιουνίου 2014

Η επιστήμη της Αρχειονομίας


Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων που ήταν την προηγούμενη εβδομάδα, στις 9 Ιουνίου, και ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του χρήσιμου Εγχειριδίου Αρχειονομίας των εκδόσεων Πατάκη, μπήκα στον πειρασμό να γράψω μερικές σκέψεις.
Αναρωτιέμαι πόσοι γνωρίζουν την έννοια αρχείο και τη χρησιμότητά τους στη γνώση και στην ιστορία. Αν κρίνω από την απορία στο βλέμμα όσων αναφέρω τη δεύτερη ειδικότητα του πτυχίου μου μάλλον θα θεωρήσω ότι τη γνωρίζουν δυστυχώς μόνο όσοι ασχολούνται.
Η Αρχειονομία θεωρείται επιστήμη και τέχνη, επιστήμη γιατί η αποκατάσταση και η οργάνωση ενός αρχείου βασίζεται σε αρχές και τέχνη γιατί το να το καταστήσει ο αρχειονόμος προσβάσιμο για το κοινωνικό σύνολο και την έρευνα χρειάζεται κάτι παραπάνω από τη θεωρητική γνώση της επιστήμης.
"Αρχείο ορίζεται το ενιαίο ακέραιο οργανικό σύνολο των αυθόρμητα συσσωρευμένων και συναθροιζόμενων έγγραφων πράξεων, εγγράφων, μαρτυριών και τεκμηρίων, ανεξαρτήτως βαρύτητας και συνεπειών και αδιακρίτως χρονολογίας, σχήματος και ύλης, δια των οποίων αναπτύχθηκε ή/ και αναπτύσσεται και εκτυλίσσεται η πρακτική δραστηριότητα δημοσίου ή ιδιωτικού οργανισμού, νομικού ή φυσικού προσώπου (...). Αυτές οι έγγραφες πράξεις συσσωρεύονται αυθόρμητα και είναι αμοιβαία ενωμένες με δεσμό καθορισμένο από τη φύση, την ικανότητα, την ιδιότητα και την αρμοδιότητα του οργανισμού ή του προσώπου από το οποίο παρήχθησαν ή παρελήφθησαν."
Με πιο απλά λόγια χωρίς αρχείο δεν υπάρχει η ιστορία ενός ανθρώπου, ενός οργανισμού, ενός κράτους.
Ένα αρχείο μπορεί να καταστραφεί από την ασυνειδησία όσων το θεωρούν άχρηστα στοιβαγμένα χαρτιά ή εκείνων που για διάφορους λόγους το διαχωρίζουν. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σε μία βιβλιοθήκη ή σε ένα μουσείο που κάθε τεκμήριο είναι αυτόνομο, το έγγραφο χάνει την αξία του αν αποσυνδεθεί από τα υπόλοιπα έγγραφα του αρχείου στο οποίο ανήκει.
Ο αρχειακός δεσμός είναι η κύρια και βασική έννοια της Αρχειονομίας. Στην ουσία αφορά στην "εσωτερική, ουσιαστική, άρρηκτη, οργανική σχέση των εγγράφων τα οποία συγκροτούν και συνιστούν συγκεκριμένο, ενιαίο και ακέραιο οργανικό σύνολο εγγράφων, δηλαδή αρχείο."
Πάντα θεωρούσα την εργασία σε μία βιβλιοθήκη πιο ενδιαφέρουσα, όμως η εργασία σε ένα αρχείο είναι μια άκρως πνευματική και μοναχική εργασία που σε οδηγεί στη βαθύτερη κατανόηση της ιστορίας και στον εμπλουτισμό των γνώσεων. Δουλεύοντας σε ένα αρχείο είναι σαν να εκπονείς μια διδακτορική διατριβή, χρειάζεται να διαθέσεις μεθοδικότητα, υπομονή και πειθαρχεία για να ολοκληρώσεις την εργασία. Αλλά πάντα στο τέλος βγαίνεις ένας διαφορετικός άνθρωπος.
Το βιβλίο αυτό συγκεντρώνει όλα όσα διδάχτηκα και με χαρά είδα να έχουν εκδοθεί σε ένα τόμο όλες εκείνες οι γνώσεις που έλαβα αποκτώντας το πτυχίο.
Χρήσιμο να διαβαστεί από όλους όσοι δουλεύουν σε ένα Αρχείο χωρίς να έχουν τη θεωρητική γνώση της επιστήμης.

9 σχόλια:

Hfaistiwnas είπε...

Καλημέρα,
δεν το έχω διαβάσει ακόμη και καλά που μου το θύμισες!

librarian είπε...

Έκανε πολύ καλή δουλειά η Κολυβά. Εξαιρετικό εγχειρίδιο, περιεκτικό και λεπτομερές παράλληλα!

Hfaistiwnas είπε...

:) Θα το έχω υπόψη!

librarian είπε...

Ελπίζω να σου φανεί χρήσιμο.

Μαραμπού είπε...

Πολύ ωραίο το κείμενό σου librarian!

Πολύ θλιβερή ιστορία αυτή που θίγεις. Θεωρώ ότι είναι αδιαμφισβήτητο δείγμα ανθρώπινης ηλιθιότητας, αν και εφ' όσον δεν συντρέχουν άλλοι περισσότερο σκοτεινοί λόγοι, να μην κρατάς οργανωμένο αρχείο σε μια υπηρεσία. Όταν μπαίνω σε μια υπηρεσία και τύχει να δω μέρος του αρχείου να είναι μη οργανωμένο (φράση πολύ κομψή που δεν αποδίδει ούτε στο ελάχιστο τον χαμό που συνήθως επικρατεί!) σχεδόν νιώθω σωματικό πόνο. Δεν με ενοχλεί τόσο η γραφειοκρατία όσο οι λόγοι για τους οποίους την υφίσταμαι. Για να σταθεροποιηθεί ένα τραπεζάκι που τραμπαλίζεται! Για να ακουμπήσει κάποιος την κούπα του καφέ χωρίς να αφήσει λεκέ στο γραφείο! Για να ζωγραφίσουμε τον αστρολογικό χάρτη της ημέρας! Για να σημειώσουμε συνταγές μαγειρικής! Για να βάλουμε σφήνα στην πόρτα που κλείνει συνεχώς! Για να φτιάξουμε σαίτες (ενδεχομένως)! Όλα αυτά γίνονται με χαρτιά που κάποιοι πολίτες ξόδεψαν μερικές ώρες για να τα μαζέψουν, από διάφορες υπηρεσίες που ίσως γίνονταν αντίστοιχα πράγματα και εκεί!

Και αν αυτά ακούγονται απίθανα, τότε κάντε τον κόπο να μπείτε σε ένα αρχείο δημόσιας υπηρεσίας για να δείτε πόσο ποντικοφαγωμένος και ποντικοχεσμένος πήγε ο κόπος σας, που δεν αποκλείεται να σας ζητηθεί κάποτε από την υπηρεσία να υποβληθείτε εκ νέου. Πολλοί θεωρούν τις βιβλιοθήκες ως άχρηστους χώρους και τα βιβλία ως ηλίθια αντικείμενα, και αν αναλογιστούμε ότι τα βιβλία ομολογουμένως φέρουν πάνω τους μια χρησιμότητα και μια ομορφιά που γίνεται εύκολα αντιληπτή εκτός από εκείνους που εθελοτυφλούν με επιμονή, φανταστείτε, τι γνώμη έχει μια μεγάλη μερίδα του κόσμου για μερικά χαρτιά με μουντζουρωμένες σφραγίδες! Και αν οι πρώτοι πιστεύουν ότι ο βιβλιοθηκονόμος είναι ένα παράξενο σχολαστικό και αμβλύνους πλάσμα, τότε οι δεύτεροι, πιστεύουν ότι οι αρχειονόμοι είναι κάποιοι βρωμιάρηδες και φορείς μικροβίων, που αγνοούν επιμελώς τους κανόνες κοσμιότητας και κοινωνικής αβροφροσύνης! Ναι, μας πείσατε!! Οι υπάλληλοι σε πολλές δημόσιες υπηρεσίες μου θυμίζουν οικοδεσπότες που μας καλούν στο καλό σαλόνι, όπου η έντονη και ευχάριστη μυρωδιά του γεύματος, προσπαθεί να καλύψει την μπόχα μιας τουαλέτας βουτηγμένης στα σκατά!

Συγγνώμη για το επιθετικό ύφος αλλά μια αντίστοιχη αντιμετώπιση είχα από πολλούς υπαλλήλους ενός δημόσιου φορέα, όπου δούλεψα ένα διάστημα, οργανώνοντας το - τρόπον τινά! - αρχείο τους. Και πολύ φοβάμαι ότι η περίπτωσή μου δεν αποτελεί την εξαίρεση.

Υ.Γ. Αρχειακός δεσμός... τι μου θύμισες! Είχα απηυδήσει μέχρι να μάθω απ' έξω τους ορισμούς. Έμοιαζε τόσο βαρετό μάθημα στην σχολή ενώ έχει τόσο ενδιαφέρον στην πραγματικότητα. Και μην ξεχνάμε, ότι η οργάνωση ενός αρχείου είναι πολύ επίμοχθη και υπεύθυνη δουλειά. Γιατί, συνηθίζεται να πιστεύεται ότι, ο βιβλιοθηκονόμος/ αρχειονόμος είναι ένα υβρίδιο τεμπέλη και άχρηστου ανθρώπου!

Μαραμπού είπε...

Σημ: αμβλύνουν πλάσμα...
συνεχώς τα μπερδεύω αυτά τα επίθετα.

librarian είπε...

Μαραμπού χαίρομαι που σου άρεσε το κείμενό μου! Κι εφόσον είναι σε αυτήν την κατάσταση που αναφέρεις το ενεργό αρχείο μιας υπηρεσίας φαντάσου τι γίνεται με το ανενεργό αρχείο, αυτό που βρίσκεται στις αποθήκες, το ιστορικό αρχείο δηλαδή, πάνω στο οποίο θα έπρεπε να δουλεύουν αρχειονόμοι και ιστορικοί.
Αδικημένο κλάδο διαλέξαμε αδιαμφισβήτητα!

ΥΓ. Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιείς δύσκολες λέξεις! :)

Άστρια είπε...

Πολύ ωραίο θέμα και ένα συνοπτικό αλλά περιεκτικό κείμενο librarian, όπως και του Μαραμπού.

Λοιπόν, παρόλο που έτυχε να έχω ασχοληθεί με αρχεία στο πλαίσιο της δουλειάς μου, δεν ήξερα την έκφραση "αρχειακός δεσμός" και ότι "Στην ουσία αφορά στην "εσωτερική, ουσιαστική, άρρηκτη, οργανική σχέση των εγγράφων τα οποία συγκροτούν και συνιστούν συγκεκριμένο, ενιαίο και ακέραιο οργανικό σύνολο εγγράφων, δηλαδή αρχείο."

Ένας πολύ ζωντανός δεσμός λοιπόν των φαινομενικά "νεκρών" εγγράφων..

Οπωσδήποτε πάντως, το αρχείο είναι ο καθρέφτης μίας Υπηρεσίας, ενός μουσείου.. οποιουδήποτε οργανισμού που έχει ταχθεί να φυλάγει και να προστατεύει έγγραφα ή άλλες πληροφορίες και να μπορεί να τα ανασύρει γρήγορα όποτε χρειαστεί.

Και ένα θησαυρό να κατέχει κανείς, είναι άχρηστος αν δεν τον γνωρίζει, αν δεν ξέρει πού να βρει κάθε κομμάτι του και να το χρησιμοποιήσει όποτε θελήσει.

Α, πάντα η βόλτα στις βολτίτσες έχει να μου προσφέρει τροφή για σκέψεις!

librarian είπε...

Χαίρομαι που πέρασες, που σου άρεσε η ανάρτηση και που έχεις ασχοληθεί με αρχεία οπότε όλα αυτά δεν σου είναι άγνωστες λέξεις!
Πράγματι είναι σπουδαίο να γνωρίζεις τι έχεις.