Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2013

The ghost's library

Πρόκειται για μια εξαιρετική σειρά που περιλαμβάνει εκατοντάδες φωτογραφίες υπό τον τίτλο "Η βιβλιοθήκη του φαντάσματος". Όλες οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στη σοφίτα ενός παλιού οικοτροφείου δημιουργώντας ένα κλίμα μυστηρίου.
Η Kim Kelley-Wagner έχοντας σπουδάσει τα έτη 1977-1981 στην Καλών Τεχνών του Kent State University και έχοντας εργαστεί ως γραφίστας και web designer έχει τραβήξει και εκθέσει χιλιάδες φωτογραφίες αλλά η σειρά αυτή έχει έναν λόγο να ξεχωρίζει και να μας αρέσει.
Οι παλιοί γεμάτοι ρωγμές γκρι τοίχοι έρχονται σε αντίθεση με το φωτεινό παράθυρο που προβάλει ένα γαλάζιο κομμάτι του ουρανού, καθώς και με τα ρούχα των μικρών κοριτσιών που επιλέχτηκαν για το ρόλο του φαντάσματος-αναγνώστη. Σκόρπια βιβλία πάνω στο τραπέζι, στο παράθυρο, στο πάτωμα, αναπτύσσουν περισσότερο την αίσθηση του παλιού που έρχεται σε σύγκρουση με την αίσθηση του νέου, που πηγάζει από τα μικρά κορίτσια.
Η καλλιτέχνης αναφέρει ότι αν όλες οι φωτογραφίες μπουν σε μια σειρά αφηγούνται μια ιστορία, την ιστορία που δημιουργεί η φαντασία του ανθρώπου.
Ξεχωρίζω μερικές:








 Περισσότερες φωτογραφίες της μπορείτε να βρείτε εδώ και εδώ.

Παρασκευή 22 Νοεμβρίου 2013

Η εκδοτική δραστηριότητα στα χρόνια του Καβάφη. Αλεξάνδρεια 1893-1933

Για την επέτειο των 150 χρόνων από τη γέννηση του Αλεξανδρινού ποιητή έχουν διοργανωθεί πλήθος εκδηλώσεων στην μεγάλη μας πόλη.
Θα αναφερθώ στην έκθεση που εγκαινιάστηκε στις 6 Νοεμβρίου στον Πολυχώρο του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με τίτλο "Η εκδοτική δραστηριότητα στα χρόνια του Καβάφη. Αλεξάνδρεια 1893-1933".
Τα εγκαίνια της έκθεσης ήταν μια ωραία εκδήλωση που είχαν τα λόγια που λείπουν από την έκθεση. Στην αίθουσα διδασκαλίας της βιβλιοθήκης του Μεγάρου, μπροστά από ένα γυαλιστερό πιάνο, είχαν στηθεί μικρόφωνα που προορίζονταν για τέσσερα άτομα: τον Αθανάσιο Μαρκόπουλο, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, την Έφη Ανδρεάδη, επιμελήτρια της έκθεσης, την Αλεξάνδρα Χαριτάτου, κόρη του Μάνου Χαριτάτου του ΕΛΙΑ και τη λέκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μαρία Ρώτα. Όλοι είπαν δύο λόγια εκτός από την ακαδημαϊκό που είπε αρκετά παραπάνω ικανά να μας κατατοπίσουν και να μας διαφωτίσουν. Στο κοινό την ημέρα των εγκαινίων βρίσκονταν γνωστοί μεταξύ γνωστών σαν μια κλειστή κοινωνία που δύσκολοι μπαίνουν νέα πρόσωπα.
Σκοπός της έκθεσης είναι να προβληθεί η εκδοτική δραστηριότητα της Αλεξάνδρειας τα χρόνια που ζούσε ο Καβάφης, τα τεκμήρια που τον συντρόφευαν στην καθημερινότητά του.
Ωραία ιδέα αν και κάπως πρόχειρη η υλοποίηση της.
Όλο το υλικό που προβάλλεται είναι δανεισμένο από τη συλλογή του ΕΛΙΑ και την προσωπική συλλογή του Χαριτάτου και είναι καλό το υλικό να ξεσκονίζεται, να φροντίζεται και να μπαίνει σε τζαμένιες βιτρίνες να το βλέπει ο κόσμος, να μην μένει κλεισμένο σε σκοτεινά ράφια.



Κάθε βιτρίνα και μία κατηγορία υλικού, εφημερίδες όπως η Ελπίς, ο Κήρυξ, περιοδικά όπως η Αλεξανδρινή Τέχνη, ο Εκκλησιαστικός Φάρος, λογοτεχνικά βιβλία Ελλήνων συγγραφέων αλεξανδρινών εκδοτικών οίκων, βιβλία όλων των θεματικών κατηγοριών αλλά και παρτιτούρες, τεκμήρια που ίσως ο Καβάφης να είχε διαβάσει, να είχε δει στις βιτρίνες βιβλιοπωλείων, να είχαν αποτελέσει εν τέλει πηγή έμπνευσης για εκείνον τον μεγάλο ποιητή. Ακόμη, στην έκθεση παρουσιάζονται και κάποια χειρόγραφα του ποιητή κυρίως ποιήματα αλλά και τρία χειρόγραφα σημειώματα από το νοσοκομείο που νοσηλευόταν που λόγω τραχειοτομής αδυνατούσε να μιλήσει.
Συνοδευτικό της έκθεσης ένας κατάλογος με τα 129 τεκμήρια τα οποία περιέχει η έκθεση.
Εκεί θα είναι η έκθεση μέχρι τις 29 Νοέμβρη, Δευτέρα-Τρίτη και Πέμπτη-Παρασκευή: 10:00-18:00 Τετάρτη: 10:00-19:00 μετά όλα θα επιστρέψουν στα ράφια ή στα συρτάρια, τώρα όμως ξέρουμε την ύπαρξή τους.

Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013

Συνέδρια:δυναμικοί τόποι

Στο πρόγραμμα για σήμερα που έχει το κρυούλι του και θα πρέπει να φροντίσουμε να ντυθούμε πιο ζεστά, είχα σκεφτεί να επανέλθω σε ένα καθαρόαιμο βιβλιοβιβλίο. Το κρατώ κρυφό, άσσο στο μανίκι μου γιατί η ανάρτηση θα αναφερθεί στο συνέδριο που οργανώθηκε το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε, στο Ευγενίδειο Πλανητάριο από την Οργανωτική Επιτροπή Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών που μετρά μια δεκάχρονη παρουσία στον χώρο με εννέα δυναμικά συνέδρια. Διευκρινιστικά, ως υπότιτλο η Οργανωτική Επιτροπή, που για συντομία αποκαλείται «Συνεργασία», περιγράφει το στίγμα των δράσεών της «Διεθνείς συνεργασίες και τοπικά δίκτυα». Αγκαλιάζει, δέχεται και τα δυο ζητούμενα μέσα-έξω, με όρους ισότιμης ανάγκης και στόχευσης. Θέμα του συνεδρίου ήταν «Εκπαίδευση και Βιβλιοθήκες στον Ψηφιακό Κόσμο», ενδιαφέρον, πολύ ενδιαφέρον γιατί οι βιβλιοθήκες τελικά υπάρχουν και είναι οργανωμένες και προσπαθούν να κάνουν τη διαφορά στις τοπικές κοινωνίες και ομάδες αναγνωστών που υπηρετούν και να ενταχθούν στο γενικότερο κοινωνικό. Με άλλα λόγια να προσφέρουν, να κάνουν την διαφορά, να λειτουργήσουν δυναμικά, να φροντίσουν εκείνες τις ανάγκες που έχουμε αλλά τις αμελούμε, τις θεωρούμε πολυτέλεια να τις έχουμε ή πάλι άλλοι νομίζουν ότι δεν είναι για αυτούς γιατί υστερούν με τον ένα ή κάποιον τρόπο, τέλος πάντων. Τι καλά που θα ήταν οι βιβλιοθήκες να αποκτήσουν την κρίσιμη μάζα που θα κάνει την διαφορά και θα φέρει εντέλει χαρά στις ζωές μας. Το Συνέδριο τα είχε όλα, ελληνικές και ξένες ανακοινώσεις καλεσμένων από την Ολλανδία, Πορτογαλία και Φιλανδία. σεμινάρια συμμετοχικού χαρακτήρα, άφθονο ενημερωτικό υλικό φορέων στο τραπέζι υποδοχής, οργάνωση, τεχνολογικές υποδομές, φιλικό περιβάλλον και κλίμα ανοιχτοσύνης. Πολλοί νέοι άνθρωποι που ενδιαφέρονταν. Δεν θα σταθώ στις ανακοινώσεις και τις ερωτήσεις γιατί είναι ή σύντομα θα είναι όλα διαθέσιμα διαδικτυακά. Να πω όμως, ότι προσωπικά ωφελήθηκα με διάφορους τρόπους και πιστεύω ότι όλοι κάτι πήραμε. Εναύσματα για κουβέντες, σκέψεις. Ανανέωση για την πίστη που πρέπει με κάθε θυσία να συντηρούμε και να διατηρούμε, να μην το βάζουμε κάτω με τις εκατομμύριο (δεν είναι υπερβολή) δυσκολίες (που έχει κάποιο νόημα να τις αποκαλούμε προκλήσεις με τις οποίες καλούμαστε να αναμετριόμαστε συνεχώς οι άνθρωποι των βιβλιοθηκών μαζί με τους ανθρώπους των αρχείων και των μουσείων). Μήπως βγήκαν λίγο διδακτικά όλα αυτά, ίσως, αλλά δεν τα σβήνω και πάω στην σκηνή που εξαρχής ήθελα να καταλήξω. Την Παρασκευή, τελειώνοντας μάλλον αργά για Παρασκευή περίπου στις 8.30, σκοτάδι και να μοιάζει πιο βράδυ εξαιτίας της συσσωρευμένης κούρασης της εβδομάδας και της αλλαγής της ώρας, πολλοί περιμέναμε στην στάση το 550 να φανεί από την στροφή. Κρατώντας στα χέρια τα υλικά του συνεδρίου. Και πράγματι, κάποια στιγμή εμφανίστηκε, ήταν ευτυχώς διπλό και χώρεσαν όλοι και όλες και οι περισσότεροι βρήκαμε θέσεις να καθίσουμε. Και οι κουβέντες κυριάρχησαν και ακούγονταν σε όλο, μα όλο το κλειστό όχημα. Αφορούσαν εντυπώσεις από τις παρουσιάσεις, επεξηγηματικές, διευκρινιστικές για το τι ακούσαμε, τι σκεφτήκαμε, αν καταλάβαμε καλά, το ίδιο, ειπωμένο με λόγια για να πάρουν σταθερή οντότητα, να συνεννοηθούμε με βεβαιότητα. Συμμετοχή που δεν τελείωνε με το τέλος της φυσικής παρουσίας στον χώρο. Το καθαρό κέρδος, το νοιάξιμο, το ενδιαφέρον, η προσωπική εμπλοκή… αισιοδοξία!

Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2013

Μια ιστορική έκδοση

Τον Ιούλιο του 1970 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κέδρος το βιβλίο με τον τίτλο Δεκαοχτώ Κείμενα. Είχε προηγηθεί, το Μάρτιο του 1969, η δήλωση του Σεφέρη κατά της χούντας και κατά της λογοκρισίας.  Ένα χρόνο αργότερα δεκαοχτώ συγγραφείς σπάζουν την εκδοτική σιωπή τους, συνεργάζονται και δημοσιεύουν σε έναν τόμο κείμενα πρόκληση εναντίον του καθεστώτος. Για την ευθύνη της έκδοσης συγκροτείται εκδοτική ομάδα που αποτελούνταν από τους: Μανόλη Αναγνωστάκη, Αλέξανδρο Αργυρίου, Νίκο Κάσδαγλη, Αλέξανδρο Κοτζιά, Τάκη Κουφόπουλο, Ρόδης Ρούφο, Θ. Δ. Φραγκόπουλο με σκοπό να απαλλάξουν την εκδότρια, Νανά Καλλιανέση, από ένα μέρος της ευθύνης.
Το βιβλίο γνώρισε τεράστια επιτυχία, τυπώθηκε σε 3.000 αντίτυπα τα οποία εξαντλήθηκαν σε διάστημα ενός μήνα. Ξανατυπώνεται τέσσερις φορές και μέσα σε έξι μήνες είχαν πουληθεί 12.000 αντίτυπα. Αυτή η επιτυχία ήταν που βόηθησε στο να αποτραπεί η κατάσχεσή του.
Το 1994, στην επέτειο των 40 χρόνων λειτουργίας του ιστορικού εκδοτικού οίκου, ανατύπωσαν σε πανομοιότυπη έκδοση τον τόμο των 18 Κειμένων, χρειάζεται να τον έχουμε και εμείς σήμερα.

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή ανατρέχω στο αντίτυπό μου και διαβάζω λίγες από τις λέξεις των σημαντικότερων μεταπολεμικών λογοτεχνών. Μια έκδοση απλή, χωρίς περιττές λέξεις και εικόνες. Ένα εξώφυλλο με τον τίτλο πάνω πάνω με κεφαλαία. Ακολουθούν οι δεκαοχτώ συγγραφείς, δεκαοχτώ ονόματα με κεφαλαία σε αλφαβητική σειρά και πρώτο πρώτο να ξεχωρίζει το όνομα του Σεφέρη.
Κανένα στολίδι, δεν χρειάζεται, εδώ μέσα θα βρείτε μόνο πυκνογραμμένες λέξεις.

Ξεφυλλίζοντας το χέρι σταματά στα ποιήματα του Αναγνωστάκη.
Δεκατέσσερα ποιήματα υπό τον γενικό τίτλο "ο στόχος" κι αυτός με κεφαλαία.
Αφήνω εδώ το πρώτο και το τελευταίο:

Ποιητική 

— Προδίδετε πάλι την Ποίηση, θα μου πεις, 
Την ιερότερη εκδήλωση του Ανθρώπου 
Τη χρησιμοποιείτε πάλι ως μέσον, υποζύγιον 
Των σκοτεινών επιδιώξεών σας 
Εν πλήρη γνώσει της ζημιάς που προκαλείτε 
Με το παράδειγμά σας στους νεωτέρους. 

— Το τι  δ ε ν  πρόδωσες  ε σ ύ να μου πεις
Εσύ κι οι όμοιοί σου, χρόνια και χρόνια, 
Ένα προς ένα τα υπάρχοντά σας ξεπουλώντας 
Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια 
Και μείνατε χωρίς μάτια για να βλέπετε, χωρίς αυτιά 
Ν’ ακούτε, με σφραγισμένα στόματα και δε μιλάτε. 
Για ποιά ανθρώπινα ιερά μάς εγκαλείτε; 

Ξέρω: κηρύγματα και ρητορείες πάλι, θα πεις. 
Ε ναι λοιπόν! Κηρύγματα και ρητορείες. 

Σαν  π ρ ό κ ε ς πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις.

Να μην τις παίρνει ο άνεμος.

***

Επίλογος (απόσπασμα)

Κι όχι αυταπάτες προπαντός.

Το πολύ πολύ να τους εκλάβεις σα δυο θαμπούς προβολείς μες
την ομίχλη

Σαν ένα δελτάριο σε φίλους που λείπουν με τη μοναδική λέξη: ζω.

«Γιατί» όπως πολύ σωστά είπε κάποτε ο φίλος μου ο Τίτος,
«Κανένας στίχος σήμερα δεν κινητοποιεί τις μάζες
Κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα»

Έστω.
Ανάπηρος, δείξε τα χέρια σου. Κρίνε για να κριθείς.

Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2013

Ένας Χαλεπάς σε καιρούς χαλεπούς!


Ο Μαραμπού διάβασε τη βιογραφία του Γιαννούλη Χαλεπά και μας έστειλε εντυπώσεις, αλλά αυτή τη φορά το θεώρησα μεγάλη σύμπτωση καθώς από καιρό είχα σκοπό να δω την θεατρική παράσταση «Γιαννούλης Χαλεπάς: η κοιμωμένη μου». Έτσι αποφάσισα να «πειράξω» την ανάρτηση του Μαραμπού τοποθετώντας πρόσθετες πληροφορίες σε παρενθέσεις, τις οποίες αποκόμισα από την θεατρική απόδοση της ζωής του.


Ο Γιαννούλης Χαλεπάς διέθετε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στους τραγικούς ήρωες της αρχαιότητας (συνεπώς μια παράσταση για τη ζωή του θυμίζει πολύ αρχαίο δράμα). Το πιο γνωστό και διαδεδομένο του έργο είναι η Κοιμωμένη, το επιτύμβιο άγαλμα στο τάφο της Σοφίας Αφεντάκη στο Ά Νεκροταφείο Αθηνών,  κυρίως γιατί αυτό το έργο σηματοδότησε την έναρξη του εγκλεισμού του στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας και στιγμάτισε τον ίδιο ως έναν τρελό και ανισόρροπο άνθρωπο (στο έργο αναφέρεται ότι ο Χαλεπάς είχε γνωρίσει τυχαία την Αφεντάκη που η μορφή της τον μάγεψε. Σμιλεύοντας το επιτύμβιο άγαλμά της ερωτεύτηκε μέσα από την τέχνη του την αγαλματένια φιγούρα της νεκρής).
Ο Χαλεπάς γεννήθηκε το 1851 στον Πύργο της Τήνου, ένα μικρό χωριό που επιβιώνει από την κατεργασία του μαρμάρου και την πώλησή του σε γειτονικές ή περισσότερο μακρινές αγορές. Ο μικρός Χαλεπάς εντυπωσιάζεται από το μάρμαρο και επιδίδεται στην σμίλευσή του, φτιάχνοντας μικρά αριστουργήματα τα οποία έλκουν συχνά τις σκωπτικές παρατηρήσεις και τις επιπλήξεις των οικείων του. Η τέχνη του πατέρα του και των περισσοτέρων συγχωριανών του σημαίνει αδιάκοπο και σκληρό κάματο – «γι' αυτούς η “άλλη τέχνη” δεν υπήρχε παρά μόνο ως πολυτέλεια, ιδιοτροπία ή και τρέλα· το ίδιο έκανε» (ο πατέρας του Ιωάννης είχε μεγάλη επιχείρηση μαραμαρογλυπτικής η οποία τον ανάγκαζε να απουσιάζει εκτός Ελλάδος αφήνοντας την οικογένεια στα χέρια της μάνας).
Ο γλύπτης αρνείται την καριέρα του εμποράκου (που το επέβαλε η οικογένειά του) και καταφέρνει να γραφτεί στο Σχολείο των Τεχνών στην Αθήνα όπου μετακομίζει με την οικογένειά του (στη θεατρική παράσταση η οικογένεια παραμένει στην Τήνο γεγονός που φέρει αντιδράσεις από τη μητέρα που θεωρεί ότι η τέχνη απομακρύνει από εκείνη το γιο της) και αργότερα με την βοήθεια υποτροφίας από το Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας της Τήνου, εγγράφεται στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Εκεί διαπρέπει γρήγορα, απαλλαγμένος από την ασφυκτική μέγγενη της μικρής κοινωνίας του και της δύσκαμπτης κριτικής του εγχώριου καλλιτεχνικού κόσμου (το γλυπτό του «Το παραμύθι της πεντάμορφης» αποσπά το πρώτο βραβείο γλυπτικής της Ακαδημίας του Μονάχου).
Ένας καινούριος κόσμος χτίζεται γύρω του, ο οποίος όμως, δύο χρόνια αργότερα, γκρεμίζεται με πάταγο, όταν η διακοπή της υποτροφίας του τον αναγκάζει να γυρίσει στην Αθήνα. Όπως επισημαίνει με έμφαση η συγγραφέας του δοκιμίου, Λήδα Καζαντζάκη, «υποθέτουμε πως ο άλλος καλλιτέχνης, που πήρε τη θέση του Χαλεπά, διέθετε τα προσόντα που απαιτούνται σ' αυτές τις περιπτώσεις... Αυτά δεν αντισταθμίζονται ούτε με βραβεία ούτε με επαίνους ξένων καθηγητών, όσο φημισμένοι κι αν είναι. Έτσι λειτουργούσαν τα πράγματα τότε, έτσι λειτουργούν ακόμα και τώρα. Σ' αυτό δεν έχουν αλλάξει πολλά».
Οι προσπάθειες να ανεξαρτητοποιηθεί και να αναγνωριστεί καλλιτεχνικά αποτυγχάνουν. Μόνο μερικές παραγγελίες ιδιωτών δίνουν διέξοδο στην έκφραση. Δουλεύει 20 ώρες την ημέρα στο υπόγειο του σπιτιού των γονιών του. Η φυγή μέσω της τέχνης. Η μητέρα θεωρεί υπερβολικό να δουλεύει τόσο πολύ, εξωφρενικό, ένα είδος τρέλας. Ο γλύπτης καταβυθίζεται στην κατάθλιψη, αποπειράται να αυτοκτονήσει, δουλεύει εξαντλητικά· γόνιμο έδαφος για να καλλιεργηθεί από τους οικείους του και τους γνωστούς, η εικόνα του παρανοϊκού, του ψυχικά ασθενούς. Επιστρέφει στην Τήνο και τίθεται υπό την γονεϊκή κηδεμονία. Το 1888 ο πατέρας του αποφασίζει τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο Κέρκυρας.

«Ορκιζόμεθα ότι ο Γιαννούλης Χαλεπάς έπαθεν τας φρένας, το πρώτον, κατά το 1879 έτος. Τα πρώτα της φρενοπαθείας συμπτώματα ήταν γέλως άνευ λόγου, φόβοι, ενίοτε περί της ζωής του, ενίοτε επετίθετο κατά του πατρός του και των οικείων του. Ακολούθως απεπειράθη πολλάκις ν' αυτοχειριασθεί. Εγένετο χρήσις της οικείας θεραπείας άνευ αποτελέσματος. Προϊόντος μάλιστα του χρόνου, έβαινε και βαίνει επί τα χείρω. Ώστε ήδη καθίσταται επικίνδυνος, διότι όχι μόνον κατά των γονέων και οικείων επιτίθεται, αλλά και κατά του τυχόντος: ώστε ο πατήρ του είναι αναγκασμένος να τον έχει αδιαλείπτως υπό φρουράν. Λάβοντες υπ' όψιν, τα ανωτέρω βεβαιούμεν ότι είναι απολύτος ανάγκη η εισαγωγή τούτου εν τίνι φρενοκομείω προς αποφυγήν απευκταίου».

(Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του στο ψυχιατρείο του απαγόρευαν να σχεδιάζει και να πλάθει και του κατέστρεφαν οτιδήποτε δημιουργούσε, γεγονός που επιβάρυνε την ψυχική κατάσταση του καλλιτέχνη που η μόνη διέξοδός του ήταν η τέχνη του.)         
Με τον θάνατο του πατέρα του το 1902, ύστερα από 14 χρόνια εγκλεισμού, εγκαταλείπει το ψυχιατρείο Κέρκυρας για το πιο οικείο ψυχιατρείο του πατρικού σπιτιού του με δεσμοφύλακα την μητέρα του (η καταπίεση της μητέρας ήταν χειρότερη από αυτή που είχε να αντιμετωπίσει στο ψυχιατρείο). (Το 1916 πεθαίνει η μητέρα του και ο καλλιτέχνης ζει απομονωμένος στην Τήνο εντελώς ξεκομμένος από την τέχνη του, βόσκει πρόβατα και αντιμετωπίζεται ως ο τρελός του χωριού. Χωρίς να διαθέτει τα εργαλεία που χρειάζονταν για να συνεχίσει την τέχνη του αρχίζει ξανά να ασχολείται με τη γλυπτική. Το έργο του γίνεται γνωστό στην Αθήνα και αρκετές προσωπικότητες της εποχής τον επισκέπτονται στην απομόνωσή του. Το 1930 μετά από πιέσεις της ανιψιάς του, Ειρήνη Χαλεπά, εγκαθίσταται στην Αθήνα όπου ζει τα τελευταία του οχτώ χρόνια).
 
Τα γλυπτά της (δημιουργικότερης μετά το θάνατο της μητέρας) περιόδου χάνουν την επιρροή του κλασικισμού που διακρίνουμε στην Κοιμωμένη του 1879 και γίνονται περισσότερο άγρια, εκφράσεις μιας έντονης προσωπικής αγωνίας,  μοντέρνα, σχεδόν κυβιστικά, ακολουθώντας το ευρωπαϊκό ρεύμα της εποχής. Χαρακτηριστικό δείγμα είναι ο καθιστός Οιδίποδας που ομοιάζει εκπληκτικά με τον Σκεπτόμενο άνθρωπο του Ροντέν.

info:

Λήδα Καζαντζάκη (2007). Γιαννούλης Χαλεπάς: Ο σμιλευτής της αγωνίας, εκδόσεις Ηλέκτρα, σ.72.

Γιαννούλης Χαλεπάς, η Κοιμωμένη μου
ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ Κυψέλης 15, Κυψέλη
Συγγραφέας: Γιώργος Χριστοδούλου
Σκηνοθέτης: Γιάννης Μόρτζος
Ηθοποιοί: Γιούλη Ζήκου, Πέτρος Αποστολόπουλος, Λήδα Κατσούδη
3 Οκτωβρίου μέχρι 22 Δεκεμβρίου
Πέμπτη – Παρασκευή – Σάββατο στις 21:30. Κυριακή στις 19:30
Εισιτήρια: Πέμπτη: 10 ευρώ, Παρασκευή και Σάββατο: 18 ευρώ, Κυριακή: 15 ευρώ. Φοιτητικό: 10 ευρώ, άνεργοι δωρεάν (υποχρεωτική αγορά ενός προγράμματος αξίας 5 ευρώ).

Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2013

Μια συμφέρουσα αγορά, εισιτήριο χωρίς επιστροφή

Ο Στέφαν Τσβάιχ είναι ένας αγαπημένος συγγραφέας που η ζωή και το έργο του είχαν απασχολήσει παλαιότερη ανάρτηση με αφορμή την έκδοση δύο διηγημάτων του από τις εκδόσεις Άγρα.
Βλέποντας στο παζάρι της πλατείας Κοτζιά τον τίτλο Νουβέλλες δεν μπορούσα να μην κοιτάξω τα περιεχόμενα του βιβλίου για να δω ποια διηγήματά του εμπεριέχει η έκδοση. Από τους εννέα τίτλους των περιεχομένων μου έκανε εντύπωση ο τίτλος "Ο πυρετός του σκακιού", ελπίζοντας ότι πρόκειται για την πολυπόθητη "Σκακιστική νουβέλα" και βλέποντας την τιμή (πέντε ευρώ) το έβαλα στο καλάθι χωρίς δεύτερη σκέψη.
Διαβάζοντας τις εννέα νουβέλες ευχαριστήθηκα τόσο την ανάγνωσή τους που δεν μπορώ παρά να υποκλιθώ στον τόσο μεγάλο αυτόν συγγραφέα αλλά, δίχως καμία αμφιβολία, η σκακιστική νουβέλα ήταν πέρα για πέρα ανώτερη.
Πρόκειται για το τελευταίο αριστούργημα που έγραψε ένα χρόνο πριν την αυτοκτονία του το 1942 και το οποίο δημοσιεύθηκε ένα χρόνο μετά.
Το κείμενο, βαθιά αυτοβιογραφικό, περιγράφει την φρίκη της απομόνωσης, το χειρότερο ίσως βασανιστήριο το οποίο μπορεί να υποστεί ο άνθρωπος.
Η πνευματική στέρηση που δεν μπορεί να οδηγήσει παρά μόνο στην τρέλα.
Ο βασικός ήρωας βρίσκεται σε ένα καράβι μαζί με άλλους Ευρωπαίους που ταξιδεύουν μακριά από τη φρίκη του ναζισμού. Εκεί έρχεται αντιμέτωπος με έναν παγκοσμίου φήμης σκακιστή αλλά και με τις μνήμες της απομόνωσής του. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του από τους ναζί σε ένα άδειο δωμάτιο ξενοδοχείου στην προσπάθεια του να απασχολήσει το πνεύμα του είχε καταφέρει να κλέψει ένα βιβλίο.
Το πολυπόθητο αυτό αγαθό που ήλπιζε ότι θα του απάλυνε το βασανιστήριό του ήταν μία σκακιστική μέθοδος.

Η περιγραφή της εύρεσης του χάρτινου φίλου είναι ένας ύμνος για την απόλαυση της ανάγνωσης.
Αφήνω εδώ κάτι λίγο:

"Ξαφνικά τα μάτια μου πέσανε σε κάτι το διαφορετικό. Σε κάτι που φούσκωνε την τσέπη μιας χλαίνης. Πλησίασα και, κάτω από το τεντωμένο ύφασμα, νόμισα πως ξεχώρισα το ορθογώνιο σχήμα ενός βιβλίου. Ένα βιβλίο! Τα γόνατά μου άρχισαν να τρέμουν: βιβλίο! Τέσσερις μήνες τώρα δεν είχα κρατήσει βιβλίο στα χέρια μου και με το να το βλέπω με θάμπωνε. Ένα βιβλίο που μέσα σ' αυτό θάβλεπα λέξεις χαραγμένες τη μία πίσω από την άλλη, αράδες, σελίδες, φύλλα που θα μπορούσα να τα γυρίσω. Ένα βιβλίο απ' όπου θα παρακολουθούσα άλλες σκέψεις, καινούργιες, που θα με αποτραβούσαν απ' τις δικές μου και που θα μπορούσα να τις συγκρατήσω στο μυαλό μου. Τι εύρημα! Με μεθούσε και με γαλβάνιζε συγχρόνως! Τα βλέμματά μου είχαν καρφωθεί σαν υπνωτισμένα στην εξογκωμένη τσέπη όπου διαγράφονταν το σχήμα του, τόσο κοφτερά, σαν νάθελαν να τρυπήσουν το μανδύα. Δε μπορούσα να συγκρατηθώ και ζύγωσα πιο κοντά του. Στην ιδέα πως θ' αγγίξω ένα βιβλίο, έστω κι απ' έξω απ' το ύφασμα, τα δάκτυλά μου καίγανε ως τις άκριες των νυχιών μου. Και χωρίς να το νοιώθω όλο και πλησίαζα."

Πρόκειται για ένα εξαιρετικό διήγημα που συμπεριλαμβάνεται μαζί με άλλα οχτώ κείμενα του Στέφαν Τσβάιχ σε ένα δερματόδετο τόμο.
Έκδοση που ούτε καν γνώριζα την ύπαρξή της. 

Τετάρτη 6 Νοεμβρίου 2013

Οι χαλασοχώρηδες


Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης δημοσίευσε διηγήματά του καθώς και μεταφράσεις σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, εργασία που τον βοηθούσε να επιβιώσει φτωχικά και του στερούσε τις ώρες του από το αγαπημένο του νησί. Το 1892 ξεκίνησε τη συστηματική συνεργασία με την εφημερίδα "Ακρόπολις" του Βλάση Γαβριηλίδη στην οποία μεταξύ των άλλων δημοσίευσε σε συνέχειες το εκτενές διήγημά του Χαλασοχώρηδες.
Πρόκειται για μία κοινωνικοπολιτική σάτιρα γραμμένη ένα χρόνο πριν τη χρεωκοπία της χώρας στην οποία ο Παπαδιαμάντης παρουσιάζει την κατάσταση που επικρατεί την τελευταία εβδομάδα πριν από τις βουλευτικές εκλογές προφανώς στη Σκιάθο. Η ψηφοθηρία, η δωροδοκία, ο ανταγωνισμός και περισσότερο από όλα η υποδούλωση στο χρήμα και ο εκφυλισμός του πολιτικού συστήματος καθιστούν το έργο αυτό διαχρονικό.
Το διήγημα αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό ανεβαίνει για τρίτη χρονιά στο θέατρο Altera Pras.
Η θεατρική ομάδα που αποτελείται κυρίως από νέους ηθοποιούς επέλεξε να παρουσιάσει το έργο με έναν ιδιαίτερο και δύσκολο τρόπο. Χωρίς καμία αλλοίωση και προσθήκη στο έργο του Παπαδιαμάντη οι ηθοποιοί χρησιμοποιούν τη καθαρεύουσα στην οποία είναι γραμμένο το κείμενο.


Ο θεατής νιώθει ότι διαβάζει το διήγημα ενώ παράλληλα οι ηθοποιοί υποδύονται αφηγούμενοι.
Ο κόπος των ηθοποιών για να αποδώσουν με θεατρικότητα ένα έργο που γράφτηκε για αναγνώστες εφημερίδας και όχι για θεατές θεατρικής παράστασης είναι φανερός από την αρχή έως το τέλος της παράστασης.
Είμαι σίγουρη ότι ο συγγραφέας του διηγήματος θα ήταν υπερήφανος για αυτή τη θεατρική μεταφορά του έργου του.
Το χειροκρότημα των θεατών είναι πολύ λίγο για να εκφράσει τα μπράβο για το δύσκολο εγχείρημα που κατάφερε να φέρει εις πέρας η θεατρική ομάδα. Εύχομαι οι ηθοποιοί σε κάθε χειροκρότημα να αντιλαμβάνονται ότι οι κόποι τους δικαιώθηκαν.
Μια εξαιρετική παράσταση που είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω εξαιτίας της Roadartist και για το λόγο αυτόν την ευχαριστώ ιδιαίτερα.
Το διήγημα μπορείτε να το βρείτε εδώ αλλά η παρακολούθηση αυτής της θεατρικής παράστασης είναι κάτι παραπάνω από την ανάγνωσή του.

Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2013

Είναι βιβλίο

Είναι βιβλίο δεν είναι παρά ο τίτλος ενός παιδικού βιβλίου! στο οποίο οι Βολτίτσες έχουν αναφερθεί και παλιότερα, μαζί με άλλα παιδικά βιβλία. Σε αυτήν την ανάρτηση θα το ξεφυλλίσουμε από πιο κοντά. Σχήματος μεγάλου, με σκληρό εξώφυλλο, καλοτυπωμένο, με εικονογράφηση καθαρών γραμμών που σου κλείνουν παιχνιδιάρικα το μάτι, που έχουν την αίσθηση του χιούμορ και κουβέντας για προηγούμενα πράγματα συνδέοντάς τα με το παρόν και ίσως το μέλλον. Γραμμένο το 2010, πάνω από έξι μήνες φιγουράριζε ανάμεσα στα ευπώλητα, τα μπεστ σέλερ. Συγγραφέας και εικονογράφος του συγχρόνως, ο Αμερικανός Lane Smith, βραβευμένος για τις δουλειές του. Στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο κυκλοφόρησε εφέτος το 2013 (ακριβούτσικο πρέπει να πω, κοντά 11 ευρώ και το αγόρασα μόνο και μόνο για να το έχω στα χέρια μου όταν θα το παρουσίαζα, γιατί ειδάλλως διαβάζεται στα όρθια, λόγια πολλά δεν έχει). Τα πρόσωπα της αφήγησης είναι τρία: ένα ποντίκι με στριφτή ουρά, ένας γάιδαρος με μεγάλα αυτιά και μια μεγαλοκέφαλη μαϊμού. Η μαϊμού είναι του βιβλίου, ο γάιδαρος του υπολογιστή, ρωτάει και δεν καταλαβαίνει γιατί ο υπολογιστής κάνει άλλα από το βιβλίο. • Στέλνει μηνύματα; • μπλογκάρει; • σκρολάρει; • συνδέεται ασύρματα με το ίντερνετ; • τουιτάρει; • φορτίζει; • έχει κωδικό; • έχει ποντίκι; • βγάζει ήχους; Όχι δεν τα κάνει αυτά γιατί είναι βιβλίο, το δανείζεσαι από την Βιβλιοθήκη και όταν το διαβάσεις το επιστρέφεις. Αν και είναι βιβλιοβιβλίο, με την μεριά του έντυπου δεν μας λέει τι κάνει το βιβλίο που δεν κάνουν οι νέες τεχνολογίες. • είναι πιασούμενο, έχει σχήμα, έχει όγκο, δεν δανείζεται μια οθόνη για να εμφανιστεί • μυρίζει αλλιώς, το μελάνι πάνω στο χαρτί, ακόμα και η σκόνη έχει ιδιαίτερη μυρωδιά όταν κάθεται πάνω στο χαρτί, άσε πια την υγρασία… • μπορείς να χαϊδέψεις τις σελίδες του, δεν δίνουν όλα οι ποιότητες του χαρτιού την ίδια αίσθηση και τα χρώματα έχουν υφή • δεν είναι τόσο τεμπέλικο, χρειάζεσαι πάνω από ένα δάκτυλο για να το λειτουργήσεις. Χρειάζεσαι τα δυο σου χέρια σου ολόκληρα • τα φύλλα του είναι σταθερά, δεν χάνονται αν τυχόν κάνεις μια λανθασμένη κίνηση και πατήσεις το παραδιπλανό πλήκτρο • είναι σταθερό γενικά, το βρίσκεις ίδιο πάντα, όπως το θυμόσουν, χωρίς παρεμβολές, δεν προδίδει την μνήμη σου (τις περισσότερες φορές) • δεν χρειάζεται πρίζα, φόρτισμα, δίκτυο για να μπεις μέσα του • έχει άλλο ρυθμό, μπορείς να στέκεσαι, να κοντοστέκεσαι, δεν σε αγχώνει να τρέχεις δεξιά και αριστερά • μπορείς να το μοιράζεσαι γιατί δεν είναι φορτωμένο με όλα σου τα προσωπικά και δεν το χρειάζεσαι συνέχεια • ζει στην εποχή του, σε κάθε εποχή • και τέλος, με τον τρόπο του συνδέεται και συνδέει. Στην τελευταία σελίδα απευθύνεται στους μεγάλους «Το διάβασμα κάνει καλό στην υγεία…» για αυτό οι γονείς να διαβάζουν στα παιδιά τους ακόμα και όταν έχουν μάθει ανάγνωση, να διαβάζουν οι ίδιοι ώστε να προσφέρουν το πρότυπο, να επισκέπτονται συχνά την τοπική βιβλιοθήκη , να αναζητούν αφορμές για ανάγνωση, δεν χρειάζεται να είναι μόνο βιβλία, μπορεί να είναι ένα σωρό άλλα: διαφημίσεις στον δρόμο, περιοδικά και εφημερίδες στο σπίτι ή και κρεμασμένα στο περίπτερο, οδηγίες χρήσης, τέτοια και τέλος, λέει, να περιορίζουν τον χρόνο μπροστά στις οθόνες γενικά (τηλεόραση, υπολογιστής, και τώρα πια i-pads. Οι τεχνολογίες μπορούν και νομίζω ότι επιβάλλεται να συνυπάρχουν, σε ισορροπίες που ο καθένας διαμορφώνει ανάλογα. Οι κυριαρχίες, τα μονοπώλια είναι που δουλώνουν και δημιουργούν εξαρτήσες.

Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013

Τα ψώνια του Σαββάτου


Είχα έθιμο να επισκέπτομαι κάθε χρόνο το Φεβρουάριο το παζάρι βιβλίων που διοργάνωνε ο Σύλλογος Εκδοτών Βιβλίου Αθηνών στην πλατεία Κλαυθμώνος. Έφευγα πάντα με σακούλες γεμάτες βιβλία εξαιτίας του πλήθους των τίτλων και των καλών τιμών.
Έχω χρόνια να τηρήσω το έθιμό μου καθώς ήμουν εκτός Αθηνών.
Μάθαινα όμως για την επιτυχία των προηγούμενων ετών, μεγάλη προσέλευση κόσμου, υψηλές πωλήσεις. Μία φορά δεν αρκεί για ένα τόσο πετυχημένο παζάρι βιβλίων.
Έτσι, εχτές ξεκίνησε, για πρώτη φορά, το Φθινοπωρινό παζάρι σε μία από τις ομορφότερες πλατείες της πόλης, την πλατεία Κοτζιά.

Σήμερα, μαζί με τα ψώνια της εβδομάδας στη μεγαλύτερη και φθηνότερη αγορά της Αθήνας έκανα και το πρώτο πέρασμα από το παζάρι βιβλίου.
Συμμετέχουν 120 εκδότες (ίσως και περισσότεροι από την κάπως αποτυχημένη έκθεση βιβλίου στο Πεδίον του Άρεως) μεταξύ αυτών η Εστία, ο Ίκαρος, ο Καστανιώτης, ο Λιβάνης, Το Ροδακιό, η Απόπειρα κι άλλοι πολλοί αγαπημένοι εκδοτικοί οίκοι.  Όλοι με βιβλία που ίσως δεν είχαν την αναμενόμενη ζήτηση βρίσκοντας την ευκαιρία να αδειάσουν τις αποθήκες τους. Μέσα στο πλήθος των τίτλων όλων των θεματικών κατηγοριών (πεζογραφία, ποίηση, παιδικά, ιστορικά, επιστημονικά κτλ.) πάντα βρίσκει κανείς βιβλία που θα ήθελε. Οι τιμές όλων των βιβλίων που έπιασα κυμαίνονται μεταξύ τριών με πέντε ευρώ. Φυσικά υπάρχουν και πιο φθηνά ή και πιο ακριβά.
Για άλλη μια φορά μου έκανε εντύπωση ο κόσμος που είχε συγκεντρωθεί όχι μόνο για να χαζέψει αλλά και για να αγοράσει.
Είμαι σίγουρη ότι κανείς δεν φεύγει χωρίς να πάρει ένα ή και πολλά περισσότερα βιβλία, γεγονός που επιβεβαιώνει η κίνηση στα ταμεία.
Έφυγα γεμάτη βιβλία με σκοπό να επιστρέψω.
Το παζάρι θα είναι εκεί γεμάτο φθηνά βιβλία έως τις 20 Νοεμβρίου.