Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2012

Ευχές για το 2013!

Ας μην είναι όλες οι ευχές βιβλιοευχές. Μοιράζομαι δύο από εκείνες που έλαβα και με άγγιξαν: "Είθε το νέο έτος να σηματοδοτήσει την νίκη της ατομικής αξιοπρέπειας, της συλλογικής αλληλεγγύης και την κοινωνικής ανόρθωσης" και μια με ιδιαίτερη σημασία σε πιο προσωπικό επίπεδο "εύχομαι τις μέρες αυτές αλλά ιδιαίτερα για τον χρόνο που επέρχεται ό,τι καλύτερο από τα αγαθά που έχουν νόημα και αξία. Πάντως η καλή υγεία, οι φιλίες, η αγάπη, οι ωραίες ιδέες, τα καλά διαβάσματα και τα όμορφα συναπαντήματα ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία". Νάσου και μεταξύ άλλων μια ευχή για διαβάσματα, δεν μπορεί να ξεφύγει τελικά κανείς...
Ένα πιο λευκότερο γιορτινό δέντρο, έτσι να πλησιάζει ως εικόνα ένα χειμωνιάτικο τοπίο!

Δευτέρα 24 Δεκεμβρίου 2012

Βιβλιοευχές!

Δεν είναι δυνατόν να γιορτάσουμε χωρίς ευχές και δεν είναι δυνατόν οι Βολτίτσες να μην ευχηθούν οι γιορτές να περάσουν έτσι, χωρίς ευχές για θετικές σκέψεις, για διαβάσματα που μας αρέσουν και μας ταξιδεύουν, μας γεννάνε συλλογισμούς και όνειρα. Καλές να είναι οι ημέρες των γιορτών (ας προσπαθήσουμε να αποφύγουμε την μελαγχολία που μπορεί να τρυπώσει από τις χαραμάδες). Καλός να είναι ο Νέος Χρόνος 2013 για όλους μας! Και ακόμα και να συμβαίνουν πράγματα, να τα ξεπερνάμε σαν να ήταν ψηλά κύματα.

Σάββατο 1 Δεκεμβρίου 2012

Γράμμα σε ένα παιδί για την φιλαναγνωσία


Πιο σιωπηρά από ό,τι θα έπρεπε το ΕΚΕΒΙ προωθεί την ανάγνωση εδώ και χρόνια προσπαθώντας με διάφορους τρόπους να εμπνεύσει τη βιβλιοφιλία.
Σημαντικότερες όλων, οι δράσεις που αφορούν τα παιδιά, τους μελλοντικούς αναγνώστες.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο ιστοσελίδες που έχουν δημιουργηθεί με σκοπό να ενθαρρύνουν την ανάγνωση και απευθύνονται πρωτίστως σε παιδία αλλά και σε γονείς και εκπαιδευτικούς:
http://www.mikrosanagnostis.gr
http://www.philanagnosia.gr/
Μέσα στις δράσεις του βρίσκεται μια δημοσίευση με οκτώ κείμενα γνωστών συγγραφέων παιδικών βιβλίων που έχουν ως σκοπό να εμπνεύσουν την αγάπη για την ανάγνωση και τα βιβλία.
Ξεχωρίζω - με αρκετή δυσκολία - ένα για να το αφήσω εδώ. 
Το κείμενο υπογράφει ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος:

Καλοί μου φίλοι,
σας γράφω γιατί σήμερα είχα μια αναπάντεχη συνάντηση.
Όπως γύριζα στο σπίτι άκουσα ένα κλάμα. Κοίταξα γύρω μου. Δεν είδα κανέναν. Όμως το κλάμα συνεχιζόταν γοερό. Κοίταξα πάλι και τότε είδα ένα βιβλίο πεσμένο στην άκρη του πεζοδρομίου. Αυτό ήταν που έκλαιγε.
Το πήρα στα χέρια μου και το ρώτησα
«Γιατί κλαις;»
«Όπως έπεσα κάποιες σελίδες μου τσακίστηκαν. Πόνεσα. Ευτυχώς δε σκίστηκαν»
«Πώς βρέθηκες εδώ; Σε πέταξαν;»
«Δε θυμάμαι. Πήγαινα με το φίλο μου, έναν μικρό αναγνώστη, στο σπίτι του.»
«Σε είχε αγοράσει από βιβλιοπωλείο ή σε είχε δανειστεί από Βιβλιοθήκη;»
«Δε θυμάμαι σου λέω. Κι ήθελα τόσο να απολαύσει την ανάγνωσή μου.»
«Πώς ξέρεις ότι θα απολάμβανε;»
«Είμαι συναρπαστικό βιβλίο εγώ. Υπάρχει παιδί που δε θέλει παρέα με υπέροχους φίλους να ταξιδεύει πέρα από τα σύνορα του τόπου και του χρόνου;»
«Αυτό θα τον βοηθούσε να καταλάβει τον κόσμο αλλά και τον εαυτό του!»
«Εσύ, για να το ξέρεις αυτό, είσαι σίγουρα βιβλιόφιλος!» 
Του απάντησα πως μου αρέσει πολύ να διαβάζω αλλά και να γράφω βιβλία!
«Τι τυχερό που είμαι», φώναξε, «με βρήκε ένας συγγραφέας! Εσύ μπορείς να παρακαλέσεις τον Πήτερ Παν ή το Μικρό Πρίγκιπα να πετάξουν και να βρουν το φίλο μου;»
«Ξέρεις αυτοί είναι λογοτεχνικοί ήρωες! Γεννήθηκαν στο μυαλό ενός συγγραφέα και ζουν μέσα σε βιβλία όπως εσύ!»
«Αλήθεια; Έχω κι εγώ έναν ήρωα άξιο να αγαπηθεί. Ο ήρωάς μου ταξιδεύει στο παρελθόν μέσα από έναν υπολογιστή. Και στη σελίδα 88…»
«Τι γίνεται στη σελίδα 88;»
«Πήγαινε να διαβάσεις. Ό,τι καταλάβεις, αυτό γίνεται! Ο αναγνώστης δίνει νόημα στο κείμενο.»
«Άλλωστε αυτός σε διαλέγει ανάμεσα σε αμέτρητα άλλα βιβλία»
Τι ήθελα να το πω. Του θύμισα το μικρό αναγνώστη που το είχε διαλέξει κι έβαλε πάλι τα κλάματα, γιατί δεν πρόλαβε να δημιουργήσει μια σχέση μαζί του.
«Τι σχέση;»
«Από όλα τα βιβλία που διαβάζει κάποιος, μερικά τα ξεχωρίζει. Τα διαβάζει ξανά και ξανά. Δεν τα αποχωρίζετε ποτέ. Είναι αυτά που έχουν αγγίζει την ψυχή του. Που τον έχουν λίγο αλλάξει. Τέτοιο ήθελα να γίνω για αυτόν.»
Εκείνη την ώρα είδα ένα παιδί να έρχεται σιγά σιγά με το ποδήλατό του κοιτώντας σα να ψάχνει κάτι. Μόλις με παρατήρησε έτρεξε κοντά μου.
«Είναι δικό μου το βιβλίο που κρατάτε», μου είπε
«Χαίρομαι που γύρισες να το πάρεις. Το είχες πετάξει;»
«Ακόμη κι αν έπρεπε να πετάξω όλα τα βιβλία από την τσάντα μου, αυτό ποτέ!» 
Έφυγε κρατώντας το στην αγκαλιά του. Κι εγώ έμεινα να τους κοιτάω και να σκέφτομαι πως αυτή η συνάντησή μου με το βιβλίο δε θα έχει νόημα αν δεν την μοιραστώ μαζί σας.

Καλές  Αναγνώσεις
Βαγγέλης


Τα υπόλοιπα κείμενα, τόσο γλυκά όσο αυτό, βρίσκονται εδώ:

http://www.scribd.com/doc/109452583/Gramma-Se-Ena-Paidi

Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2012

Ανάγνωση μέσα στην ανάγνωση

Όλο και συχνότερα όταν ανάβει το κόκκινο και σταματάνε τα αυτοκίνητα και τα μηχανάκια, ξεπηδούν από το πουθενά και μέσα στην μέση του δρόμου αρχίζουν ζογκλερικά νούμερα. Πολλά αντικείμενα πετιόνται συγχρόνως στον αέρα και ροτάρουν κυκλικά και ρυθμικά στα χέρια του επιδέξιου μπροστά στα μάτια των οδηγών όσο διαρκεί το φανάρι. Κάπως έτσι αισθάνομαι και εγώ ότι συμπεριφέρομαι με τα διαβάσματά μου. Κινούμαι ανάμεσα σε βιβλία σε μεσοδιαστήματα άλλων επιτακτικών ασχολιών. Διαβάζω παράλληλα και αποσπασματικά πολλά, τέσσερα, βιβλία, τώρα που μιλάμε δηλαδή. Δεν είναι όλα βιβλιοβιβλία βέβαια αλλά, δεν το λέω επειδή είμαι προκατειλημμένη (που είμαι ως γνωστόν), όλα σε κάποια γωνιά τους, κάπου σε ένα γύρισμα κάπως γίνεται και αναφέρονται σε βιβλία, σε τίτλους, σε διαβάσματα, σε επιδράσεις, σε λόγια ειπωμένα και γραμμένα. Μια εικόνα που να συνδέεται με την ανάγνωση έστω και αχνή, ένα σκηνικό με βιβλία, ένας διάλογος με ρήσεις βρίσκεται μέσα στις αφηγήσεις, μια μορφή που κρατά μια εφημερίδα, ένα χαρτί, ένα αποκαλυπτικό γράμμα. Ο πολιτισμός του γραπτού που αποτυπώνεται από το ίδιο του το μέσο, το κείμενο, ασυναίσθητα, χωρίς την συνείδηση ότι το κάνει, περνάει αυτόματα, σαν κοινή παράσταση, αντίθετα με αυτό που συμβαίνει στα καθεαυτού βιβλιοβιβλία που ξεκινούν εξαρχής με βάση τον κύκλο του γραμμένων και το ευρύ τους περιβάλλον.
Ας επιστρέψουμε σε βιβλιοβιβλία. Ένα λίγο παλαιότερο, που ανήκει στην κατηγορία του αστυνομικού μυθιστορήματος, κυκλοφόρησε το 2005 στην γλώσσα του, τα ισπανικά, και στα ελληνικά το 2009. Ο τίτλος του δεν προδίδει την άμεση σχέση με βιβλία Παρελθόν χαμένο στην ομίχλη του γεννημένου στην Αβάνα, Λεονάρδο Παδούρα (εκδόσεις Καστανιώτη, στην αγαπημένη σειρά συγγραφείς από όλο τον κόσμο που περιλαμβάνει σύγχρονους και σε αυτήν μεταφράστηκε μεταξύ άλλων και ο Σαραμάγκου). Δυο μόνο λόγια γιατί αξίζει να διαβαστεί. Ο πρωταγωνιστής στα αστυνομικά του Παδούρα, αστυνομικός Μάριο Κόντε έχοντας να εγκαταλείψει το σώμα, άνθρωπος κουρασμένος και απογοητευμένος χωρίς όμως να έχει χάσει την αξιοπρέπειά του και εντελώς την πίστη του σε ιδανικά που έχουν γενικά διαψευσθεί, βγάζει τον επιούσιο εντοπίζοντας και διαχειριζόμενος παλιά βιβλία. Κατά τύχη, πέφτει πάνω σε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη, θησαυρό που περιέχει το σύνολο της κουβανικής βιβιοπαραγωγής. Η περιγραφή των σπάνιων και πολύτιμων βιβλίων ζωντανεύει στο μυαλό μας, και κάνει να αποκτούμε την αίσθηση ότι εμείς οι αναγνώστες τα βλέπουμε, τα πιάνουμε με τα χέρια μας και τα ανοίγουμε με θαυμαστική προσοχή για την αξία τους. Έχει περάσει από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Κούβας και τα έχει δει ο ίδιος, έχει μάθει για αυτά που γράφει και έτσι διαθλώνται άμεσα και σε εμάς. Δεν θα μπω στην πλοκή, την αναζήτηση και λύση του μυστηρίου, τους χαρακτήρες και τις διασυμπεριφορές τους. Θα σταθώ στο ότι τα αισθήματα των προσώπων εκφράζονται μέσα από τα βιβλία. Ο Κόντε θα κρατήσει και θα διαλέξει να δώσει διάφορα βιβλία. Θα χαρίσει και στην γυναίκα του, Ταμάρα, «δύο σκουρόχρωμους τόμους της έκδοσης με τα ποιήματα του Ερέδια» τυπωμένα το 1832, μια πράξη αγάπης που εκείνη θα καταλάβει ακαριαία και δεν θα αντισταθεί ούτε καν από ευγένεια, σεμνότητα ή ο,τιδήποτε άλλο. Θα δεχθεί την χειρονομία όπως ακριβώς της προσφέρεται. Τα βιβλία είναι φορείς τόσων και τόσων πραγμάτων, είναι φορείς βαθιών αισθημάτων για τα οποία είναι ικανοί και αξίζουν οι άνθρωποι.

Δευτέρα 19 Νοεμβρίου 2012

Κρίση και εκδοτικοί οίκοι

“The Poor Poet” by Carl Spitzweg, 1837
Έχει παρατηρηθεί ότι σε περιόδους κρίσης οι Έλληνες διαβάζουν περισσότερο. 
Έτσι συνέβη στον Α΄ και στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Λίγοι οι εγγράμματοι τα χρόνια εκείνα αλλά πολλοί οι εκδοτικοί οίκοι και μεγάλη η βιβλιοπαραγωγή, μικρότερη από ό,τι σήμερα αλλά ποιοτικότερη. Εξάλλου, η έκδοση ενός βιβλίου αποτελούσε ένα μεγάλο γεγονός. 
Ο πόλεμος, η φτώχια, ο φόβος απαγόρευαν κάθε άλλου είδους ψυχαγωγίας και η μόνη ευχαρίστηση στο σπίτι ήταν η ανάγνωση ενός βιβλίου. 
Κάποιοι εκδοτικοί οίκοι άντεξαν και επιβίωσαν παρ’ όλες τις δυσκολίες, αντέχουν μέχρι σήμερα.
Ένας από αυτούς οι εκδόσεις Ίκαρος. 

Παρακολουθώντας τη συνέντευξη της ιδιοκτήτριας του εκδοτικού οίκου, Κατερίνα Καρύδη, παρατηρώ ότι στις δύσκολες εποχές οι οξυδερκείς εκδότες ξέρουν να ελίσσονται. 
Το ίδιο συνέβη και με τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας, όταν το 1953 με τη δημιουργία της καλαίσθητης σειράς "Νεοελληνική Λογοτεχνία" εντάσσει στον κατάλογό της όλα τα έργα των συγγραφέων της "Γενιάς του '30" μέσω βιβλιόδετων τόμων μικρού σχήματος. Η σειρά αυτή εμπλουτίζεται μέχρι σήμερα και συνεχώς επανεκδίδονται οι τίτλοι των κλασικών πλέον κειμένων που περιλαμβάνει. 
Σήμερα οι εκδόσεις Ίκαρος τολμούν να στραφούν στην έκδοση παιδικών βιβλίων και βιβλίων ελληνικής πεζογραφίας με προοπτική την ανανέωση του κατάλογού τους.
Νέοι τίτλοι με την ίδια μοναδική τυπογραφική αισθητική των βιβλίων τους.
Να ευχηθώ καλοτάξιδα και μετά από χρόνια να μνημονεύουμε το έτος αυτό ως μια νέα αρχή.

Μακάρι η συνέντευξη να ήταν μεγαλύτερη, μακάρι να ακούγαμε περισσότερα για τον εκδοτικό οίκο και την ιστορία του.

Ανανεωμένη βρίσκω και την ιστοσελίδα των εκδόσεων Ίκαρος: http://www.ikarosbooks.gr/
Δραστήριοι και μέσω twitter: Εκδόσεις Ίκαρος ‏@IkarosBooks

Δε ξέρω αν σε αυτή την κρίση διαβάζουμε περισσότερο όπως τις άλλες δύσκολες εποχές αλλά ελπίζω να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε τις καλές εκδόσεις, τα ποιοτικά βιβλία που θα μείνουν να στολίζουν τη βιβλιοθήκη μας... και όχι μόνο.

Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2012

Μία διαφορετική ιστορία του κόσμου


Ο αυστριακός θεωρητικός τέχνης Ernst Hans Josef Gombrich έγινε ευρύτατα γνωστός από την εισαγωγή του στην ιστορία της τέχνης, με τον τίτλο το Χρονικό της Τέχνης. Ένα βιβλίο που μοιράζεται ως σύγγραμμα σε αρκετές σχολές και που αρκετοί το διάβασαν ως ύλη σε σχετικά μαθήματα, κι εγώ ανάμεσά τους. 
Ένα βιβλίο που αξίζει να υπάρχει σε βιβλιοθήκες ανθρώπων που τα ενδιαφέροντά τους άπτονται σε τέτοιου είδους θέματα.
Ωστόσο, πριν από αυτό το βιβλίο είχε προηγηθεί η συγγραφή του βιβλίου Μικρή ιστορία του κόσμου. 
Το 1935 ο Gombrich έχοντας τελειώσει τις σπουδές του από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, άνεργος και χωρίς καμία προοπτική για εργασία εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, συνομιλώντας με έναν φίλο του εκδότη τον Walter Neurath (αργότερα ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο Thames & Hudson) του πρότεινε να ρίξει μια ματιά σε ένα ιστορικό βιβλίο που προορίζονταν για παιδιά για να το μεταφράσει στα γερμανικά. Ο Gombrich δεν έμεινε καθόλου ευχαριστημένος με το βιβλίο αφού θεώρησε ότι ακόμη και εκείνος θα μπορούσε να γράψει κάτι καλύτερο.
Εκείνη την περίοδο ασχολούνταν με τη διδακτορική του διατριβή και είχε βαρεθεί να γράφει και να διαβάζει επιστημονικά κείμενα οπότε τον ενθουσίαζε η ιδέα να αφηγηθεί με απλό τρόπο, χωρίς πομπώδεις λέξεις και βιβλιογραφικές παραπομπές, γεγονότα του παρελθόντος.
Και κάπως έτσι ξεκίνησε η συγγραφή της Μικρής ιστορίας του κόσμου ενός βιβλίου που δικαίως βρίσκεται στις λίστες με τα ευπώλητα και έχει μεταφραστεί σε πάνω από 18 γλώσσες. Το βιβλίο περιλαμβάνει με ένα μοναδικό τρόπο την ιστορία της ανθρωπότητας από την παλαιολιθική έως τη σύγχρονη εποχή.
Σίγουρα δεν θα ικανοποιήσει όσους επιθυμούν να διαβάσουν με επιστημονικό τρόπο, με ακριβής χρονολογίες και ονόματα την ιστορία αλλά θα συνεπάρει όσους θέλουν να κάνουν μια διαφορετική ανάγνωση της ιστορίας.
Φυσικά δε λείπει η ιστορία της γραφής.
Παραθέτω λίγα λόγια για να γίνει πιο αντιληπτό το ύφος:

Μ-Π-Ο-Ρ-Ω  Ν-Α  Δ-Ι-Α-Β-Α-Ζ-Ω

Πως το κάνεις αυτό; "Μα ακόμα κι ένα παιδί της πρώτης δημοτικού ξέρει την απάντηση" θα πεις. "Συλλαβίζω τις λέξεις". Όμως τι ακριβώς σημαίνει αυτό; "Λοιπόν βλέπεις ότι υπάρχει ένα Μ, ένα Π, ένα Ο, ένα Ρ και ένα Ω και καταλαβαίνεις ότι γράφει "μπορώ". Και με 24 γράμματα μπορείς να γράψεις τα πάντα". Τα πάντα; Ναι, τα πάντα! Σε όλες τις γλώσσες; Λίγο πολύ ναι, αν και το λατινικό αλφάβητο έχει 26 γράμματα.
Δεν είναι εκπληκτικό αυτό; Με 24 απλά σημάδια, που το καθένα τους αποτελείται από μία ή δύο γραμμές, μπορούμε να γράψουμε οτιδήποτε - εμπνευσμένο ή ανόητο, αγαθό ή δαιμονικό. Για τους αρχαίους Αιγύπτιους όμως δεν ήταν τόσο εύκολο νε γραφούν με ιερογλυφικά. Ούτε και για τους ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν τη σφηνοειδή γραφή, γιατί εφευρίσκονταν ολοένα και περισσότερα νέα σημάδια, που το καθένα τους δεν αντιστοιχούσε σ' ένα γράμμα, αλλά σε μία τουλάχιστον συλλαβή. Η σκέψη όμως ότι κάθε σημάδι αντιπροσωπεύει ένα μόνο φθόγγο, και πως από 24 σημάδια μπορεί κανείς να φτιάξει όποια λέξη διανοηθεί, ήταν κάτι εντελώς καινούριο, μια πρωτάκουστη εφεύρεση που έγινε από ανθρώπους που έγραφαν πολύ. Όχι μόνο ιερά κείμενα και ύμνους, αλλά κάθε λογής γράμματα, συμβόλαια, αποδείξεις.
Οι εφευρέτες αυτοί ήταν έμποροι. Έμποροι που ταξίδευαν στα πέρατα των θαλασσών και αντάλλασσαν και εξήγαν αγαθά απ' όλο τον κόσμο σε όλον τον κόσμο. Ζούσανε πολύ κοντά στους Εβραίους, στα λιμάνια της Τύρου και της Σιδώνας, πόλεων πολύ μεγάλων και πιο ισχυρών από την Ιερουσαλήμ, που στην κίνηση και στη ζωντάνια έμοιαζαν αρκετά με τη Βαβυλώνα. Μόνο που οι Φοίνικες ήταν λιγότερο πολεμοχαρείς. Για τις κατακτήσεις τους προτιμούσαν να χρησιμοποιούν άλλα μέσα.    

Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2012

Ένα απόσπασμα...


Антон Павлович Чехов (1860-1904)
...Tις προάλλες φώναξα στο γραφείο μου τη δεσποινίδα Ιουλία, τη δασκάλα των παιδιών. Έπρεπε να της δώσω το μισθό της.
- Κάθισε να κάνουμε το λογαριασμό, της είπα. Θα 'χεις ανάγκη από χρήματα και συ ντρέπεσαι να ανοίξεις το στόμα σου... Λοιπόν...
Συμφωνήσαμε για τριάντα ρούβλια το μήνα...
- Για σαράντα.
- Όχι, για τριάντα, το έχω σημειώσει. Εγώ πάντοτε τριάντα ρούβλια δίνω στις δασκάλες... Λοιπόν, έχεις δύο μήνες εδώ...
- Δύο μήνες και πέντε μέρες...
- Δύο μήνες ακριβώς... Το 'χω σημειώσει... Λοιπόν, έχουμε εξήντα ρούβλια. Πρέπει να βγάλουμε εννιά Κυριακές... δε δουλεύετε τις Κυριακές.
Πηγαίνετε περίπατο με τα παιδιά. Έπειτα έχουμε τρεις γιορτές...
Η Ιουλία έγινε κατακόκκινη και άρχισε να τσαλακώνει νευρικά την άκρη του φουστανιού της, μα δεν είπε λέξη.
- Τρεις γιορτές... μας κάνουν δώδεκα ρούβλια το μήνα... Ο Κόλιας ήταν άρρωστος τέσσερις μέρες και δεν του έκανες μάθημα... Μονάχα με τη Βαρβάρα ασχολήθηκες... Τρεις μέρες είχες πονόδοντο και η γυναίκα μου σου είπε να αναπαυτείς μετά το φαγητό... Δώδεκα και εφτά δεκαεννιά. Αφαιρούμε, μας μένουν... Χμ! σαράντα ένα ρούβλια... Σωστά;
Το αριστερό μάτι της Ιουλίας έγινε κατακκόκινο και νότισε. Άρχισε να τρέμει το σαγόνι της. Την έπιασε ένας νευρικός βήχας, έβαλε το μαντίλι στη μύτη της, μα δεν έβγαλε άχνα.
- Την παραμονή της πρωτοχρονιάς έσπασες ένα φλιτζάνι του τσαγιού με το πιατάκι του... Βγάζουμε δύο ρούβλια... Το φλιτζάνι κάνει ακριβότερα γιατί είναι οικογενειακό κειμήλιο, μα δεν πειράζει... Τόσο το χειρότερο! Προχωρούμε! Μια μέρα δεν πρόσεξες τον Κόλια, ανέβηκε ο μικρός στο δέντρο και έσκισε το σακάκι του... Βγάζουμε άλλα δέκα ρούβλια... Άλλη μια μέρα που δεν πρόσεχες, έκλεψε μια καμαριέρα τα μποτάκια της Βαρβάρας. Πρέπει να 'χεις τα μάτια σου τέσσερα, γι' αυτό σε πληρώνουμε... Λοιπόν, βγάζουμε άλλα πέντε ρούβλια. Στις δέκα του Γενάρη σε δάνεισα δέκα ρούβλια...
- Όχι, δεν έγινε τέτοιο πράμα, μουρμούρισε η Ιουλία.
- Το 'χω σημειώσει!
- Καλά...
- Βγάζουμε είκοσι επτά ρούβλια, μας μένουν δεκατέσσερα.
Τα μάτια της Ιουλίας γέμισαν δάκρυα. Κόμποι ιδρώτα γυάλιζαν πάνω στη μύτη της. Κακόμοιρο κορίτσι!
- Μα εγώ μια φορά μονάχα δανείστηκα χρήματα. Μονάχα τρία ρούβλια, από την κυρία, μουρμούρισε η Ιουλία και η φωνή της έτρεμε...
Αυτά είναι όλα όλα που δανείστηκα.
- Μπα; Και γω δεν τα είχα σημειώσει αυτά. Λοιπόν, δεκατέσσερα έξω τρία, μας μένουν έντεκα. Πάρε τα χρήματά σου, αγαπητή μου!
Τρία... τρία, τρία.... ένα και ένα... Πάρ' τα...
Και της έδωσα έντεκα ρούβλια. Τα πήρε με τρεμουλιαστά δάχτυλα και τα έβαλε στην τσέπη της.
- Ευχαριστώ, ψιθύρισε.
Πετάχτηκα ορθός και άρχισα να βηματίζω πέρα δώθε στο γραφείο. Με έπιασαν τα δαιμόνια μου.
- Και γιατί με ευχαριστείς;
- Για τα χρήματα.
- Μα, διάολε, εγώ σε έκλεψα, σε λήστεψα! Και μου λες κι ευχαριστώ;
- Οι άλλοι δε μου 'διναν τίποτα!...
- Δε σου 'διναν τίποτα. Φυσικά! Σου έκανα μια φάρσα για να σου γίνει σκληρό μάθημα. Πάρε τα ογδόντα σου ρούβλια! Τα είχα έτοιμα στο φάκελο!
 
Μα γιατί δε φωνάζεις για το δίκιο σου; Γιατί στέκεσαι έτσι σαν χαζή; Μπορείς να ζήσεις σ' αυτό τον κόσμο αν δεν πατήσεις λίγο πόδι, αν δε δείξεις τα δόντια σου; Γιατί είσαι άβουλη;
Μουρμούρισε μερικά ευχαριστώ και βγήκε.

* Ά. Τσέχωφ, Διηγήματα

Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2012

Γράμματα σε ένα νέο...


Και καθώς ήμουν απορροφημένη από το βιβλίο μου, διαβάζοντας με τα δοκίμια του Robert Louis Stevenson, έρχεται αφορμή να επισπεύσω την ανάρτηση πριν ακόμη φτάσω στην τελευταία σελίδα. Πρόκειται για ένα ακόμη αριστούργημα που έχει ενταχθεί στη σειρά "Στις πηγές της γνώσης" με υπεύθυνο τον Καρτάκη των εκδόσεων Printa. Ο τίτλος του βιβλίου που κρατώ στα χέρια μου είναι ενός εκ των δοκιμίων που περιέχει: Περί της ηθικής του συγγραφικού επαγγέλματος. Ένας αιώνας και μερικές ακόμη δεκαετίες έχουν περάσει από το θάνατο του συγγραφέα του νησιού των θησαυρών, του συγγραφέα που αποκαλεί εργοδότη του το ευρύ κοινό, κι όμως τα λόγια του θα είναι πάντα επίκαιρα. Δώδεκα δοκίμια περιλαμβάνει, επιλεγμένα από τον υπεύθυνο της σειράς, ένα εκ των οποίων αγαπημένο από τον αγαπημένο Μπόρχες με τίτλο "Περί ονείρων", αδιάβαστο ακόμη. 
Τα παρακάτω αποσπάσματα είναι δανεισμένο από το Γράμμα σ' έναν νέο που προτίθεται να σταδιοδρομήσει στο χώρο της τέχνης.

Λίγα λόγια του για το χρήμα:

Ο συγγραφέας, όμως, έχει να αντιμετωπίσει τη διπλή ατυχία τού να πληρώνεται πενιχρά όταν μπορεί να δουλέψει, και να μην μπορεί να δουλέψει όταν γεράσει. Πρόκειται, επομένως, για έναν τρόπο ζωής που σίγουρα θα σας οδηγήσει σε αδιέξοδο. Γιατί ο συγγραφέας (παρά τα κάποια τρανταχτά παραδείγματα περί του αντιθέτου) πρέπει να περιμένει πως θα 'ναι κακοπληρωμένος. Ο Tennyson και ο Montepin κατόρθωσαν να εισπράττουν παχυλότατες αμοιβές, όμως δεν μπορούμε όλοι να ελπίζουμε πως θα γίνουμε σαν αυτούς. Έαν επιλέξετε κάποια τέχνη για επάγγελμα, θα πρέπει εξαρχής να βγάλετε τελείως από το μυαλό σας οποιαδήποτε επιθυμία για χρήματα. Το μόνο που λογικά δικαιούστε να αναμένετε, εάν έχετε κάποιο ταλέντο και εφόσον είστε αρκούντως φιλόπονος, είναι ένα εισόδημα αντίστοιχο με αυτό που κερδίζει ένας υπάλληλος, με το ένα δέκατο ή ίσως το ένα εικοστό του δικού σας ψυχικού κόστους. Και ούτε έχετε δικαίωμα να ελπίζετε σε κάτι περισσότερο. Η ανταμοιβή σας βρίσκεται σε ό,τι σας προσφέρει η ζωή σας και όχι σε ό,τι σας προσφέρει το επάγγελμά σας - η πραγματική αμοιβή, εδώ, είναι η ίδια η δουλειά. 
Θα έχει γίνει ίσως αντιληπτό πως δεν δείχνω ιδιαίτερη κατανόηση για τις συνήθεις μεμψιμοιρίες των καλλιτεχνικών κύκλων. Ίσως να μη θυμούνται ποιο είναι το μεροκάμματο κάποιου που δουλεύει στα χωράφια, ή μήπως θαρρούν πως δεν χωρεί σύγκριση; Ίσως να ξέχασαν πόσο λιτή ήταν η ζωή του Millet, ή μήπως νομίζουν πως, επειδή έχουν μικρότερο ταλέντο, δικαιολογούνται να μην έχουν και τις ίδιες αρετές; Αλλά σ' ένα τουλάχιστον σημείο δεν χωρεί καμία αμφιβολία: αν κάποιος δεν είναι ολιγαρκής, δεν έχει καμία δουλειά στο χώρο της τέχνης...

Λίγα λόγια του για τη φήμη:

Τα εγκώμια, θα μου πείτε, είναι θεσπέσια τροφή. Και εάν μεν εννοείτε τις επιδοκιμασίες και τα ενθαρρυντικά λόγια από τους άλλους καλλιτέχνες, τότε πράγματι αναφέρεστε σε μία από τις ουσιαστικότερες και διαρκέστερες απολαύσεις στη σταδιοδρομία ενός καλλιτέχνη. Αλλά εάν το μυαλό σας πηγαίνει στους επαίνους του κοινού ή των εφημερίδων, τότε να είστε βέβαιος πως τρέφετε φρούδες ελπίδες. Είναι αλήθεια πως σε ορισμένα ειδικευμένα και περιορισμένης κυκλοφορίας έντυπα, το έργο ενός συγγραφέα, για παράδειγμα, τυγχάνει της δέουσας κριτικής, και συχνά τον επαινούν πολύ περισσότερο από ό,τι αξίζει, καμιά φορά για ιδιότητες ή χαρακτηριστικά που ο ίδιος καυχιόταν πως αποφεύγει, και άλλοτε πάλι από κυρίες ή κυρίους που αρνήθηκαν στον εαυτό τους το προνόμιο να διαβάσουν προηγουμένως το έργο του. Πάντως, εάν κάποιος νοιάζεται για τέτοιου είδους επαίνους, θα πρέπει να υποθέσουμε πως νοιάζεται εξίσου και γι' αυτό που συχνά τους συνοδεύει και που πάντα τους ακολουθεί: τη φριχτή γελοιοποίηση.

Αχ, πόσο διαφορετική θα ήταν αυτή η χώρα αν όλοι είχαμε επισκεφτεί μια βιβλιοθήκη και είχαμε πάρει από τα ράφια με τα "αζήτητα" ένα βιβλίο κλασικό-διαχρονικό γεμάτο λέξεις με σκέψεις...


Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012

Μια βιβλιοθήκη, ένα βιβλίο...

Για να γνωρίσω καλύτερα μια πόλη αναζητώ τις βιβλιοθήκες της.
Κυρίως για να νιώσω την ασφάλεια ότι είναι εκεί γεμάτες βιβλία που θα μπορώ να διαβάζω ακόμα κι όταν δεν θα μπορώ να τα αγοράζω.
Σιγά σιγά ανακαλύπτω ότι υπάρχουν αρκετές σε αυτήν την πόλη,
οι οποίες, βέβαια, μαθαίνω πως λειτουργούν όπως όπως,
πόλη βλέπετε άλλαξα όχι χώρα.
Ρωτώντας έφτασα στο Δίαυλο, Κέντρο Πληροφόρησης Νέων του Καλλιτεχνικού Οργανισμού του Δήμου Βόλου. Στο πρώτο όροφο μπήκα σε μια συμπαθητική, σχετικά μικρή, βιβλιοθήκη που λειτουργεί λίγες ώρες καθώς η βιβλιοθηκονόμος προσπαθεί να κρατάει ανοιχτές δύο - ίσως και τρεις - βιβλιοθήκες. Στοίβα τα βιβλία δίπλα της που περιμένουν να καταλογραφηθούν και να βγουν στα ράφια (δώρο φερμένο από το Future Library). Άλλη μία στοίβα με επιστροφές που περιμένουν κι αυτά να μπουν στις θέσεις τους. Γύρω άνθρωποι που θέλουν κουβέντα, κι εγώ ανάμεσα σε αυτούς.

Ανάμεσα στις επιστροφές ξαπλωμένο ένα βιβλίο με χαρούμενο εξώφυλλο με τον τίτλο απίθανες ιστορίες του συγγραφέα Ράντγιαρντ Κίπλινγκ. Ποιος μπορεί να πει όχι στην ανάγνωση απίθανων ιστοριών και μάλιστα του συγγραφέα του «Αν»;
Φαντάστηκα πως και αυτές οι ιστορίες θα είναι ένα δώρο του συγγραφέα προς το παιδί του. Χωρίς κανένα περιουσιακό στοιχείο του κληροδότησε ένα ακόμη βιβλίο με συμβουλές.
Κι έτσι το έκανα δικό μου, έστω για λίγο.
Διαβάζοντάς το έμαθα πολλά.
Έμαθα γιατί οι φάλαινες δεν τρώνε ανθρώπους, γιατί η λεοπάρδαλη έχει βούλες, γιατί η γάτα δεν μπορεί να έχει αφεντικό, αλλά το κυριότερο ήταν που έμαθα ποιο ήταν το πρώτο γράμμα και πως φτιάχτηκε των ανθρώπων το αλφάβητο.
Φτιάχτηκε στη νεοληθική κάπως έτσι:

- Μπαμπά, σκέφτηκα μια έκπληξη. Κάνε έναν ήχο, οποιονδήποτε.
- Αα! φώναξε ο Τεγκουμάι. Καλός είναι;
- Ναι, απάντησε η Τάφυ. Μοιάζεις με κυπρίνο που 'χει το στόμα ορθάνοιχτο. Πες τον ξανά, σε παρακαλώ.
- Αα! Αα! Αα! είπε ο πατέρας της. Σύνελθε λίγο, κόρη μου.
- Δε θέλω να συνέλθω, σε βεβαιώνω, είπε η Τάφυ. Πρόκειται για την έκπληξη που ετοιμάζω. Πες "Αα!", σε παρακαλώ, μπαμπά και κράτα το στόμα ανοιχτό. Δωσ' μου και αυτό το δόντι. Θα σχεδιάσω ένα ορθάνοιχτο στόμα κυπρίνου.
- Για ποιο λόγο;
- Δεν τον φαντάζεσαι! είπε η Τάφυ αρχίζοντας να ξύνει τη φλούδα. Θα 'ναι η μυστική μας έκπληξη. Όταν θα σχεδιάζω ένα κυπρίνο με το στόμα ολάνοιχτο πάνω στην καπνιά, στο έδαφος της σπηλιάς μας, μπορεί στη μαμά να μην κάνει καμιά εντύπωση, εσένα πάντως θα σου θυμίζει τον ήχο "Αα!". Έστι, θα μπορούμε να παίζουμε το παιχνίδι ότι τάχα είμαι εγώ που σου επιτίθεμαι το βράδυ και σε τρομάζω με αυτόν τον ήχο.

Και κάπως έτσι δημιουργήθηκε το Α και όλα τα υπόλοιπα γράμματα, σπουδαία κατάκτηση, δε νομίζετε;

Σύμφωνα με τον Καρλ Πάπενχαιμ αν θέλαμε να αποτυπώσουμε όλο το βιβλίο πάνω σε ένα μεγάλο χαρτί θα μπορούσε να γίνει ένα πόστερ σαν αυτό:  

Περισσότερα πόστερ στο site του. 

Παρασκευή 12 Οκτωβρίου 2012

Book Villages


Για τα χωριά αυτά που είναι πλημμυρισμένα από βιβλιοπωλεία και κυρίως από παλαιοβιβλιοπωλεία, έχω μιλήσει ξανά σε προηγούμενη ανάρτηση με αφορμή τη Becherel της Βρετάνης. Ωστόσο, είναι τόσα αυτά τα μέρη - εντός και εκτός ΕΕ - όσα αρκούν για πολλές αφορμές αναρτήσεων – και για πολλά όνειρα ταξιδιών. Πράγματι δε φτάνει μια ζωή για να ταξιδέψεις σε όλα τα μέρη που ονειρεύεσαι.

Το πρώτο book village δημιουργήθηκε τo 1961 από τον Richard Booth στην Ουαλία  στο Hay-On-Wye. Έκτοτε πολλά, σχεδόν εγκαταλελειμμένα, χωριά της Γαλλίας, της Ολλανδίας, της Γερμανίας, της Νορβηγίας, του Βελγίου μετατράπηκαν σε παραδεισένια μέρη για πάσης φύσεως αναγνώστη και βιβλιόφιλο.

Στο Βέλγιο το πρώτο αυτό μέρος δημιουργήθηκε το 1984 σε ένα μικρό, κατάφυτο, μεσαιωνικό χωριό, το Redu (βρίσκεται αρκετά κοντά στο τουριστικό Μπριζ). Ένα μέρος που σήμερα έχει 450 κατοίκους, 24 βιβλιοπωλεία, ένα παραδοσιακό βιβλιοδετείο, ένα εργαστήριο επεξεργασίας χαρτιού και πολλούς επισκέπτες αναγνώστες που έχουν το χρόνο και το χώρο να διαβάσουν, να ξεφυλλίσουν και να ταξιδέψουν στην ιστορία των βιβλίων περιτριγυρισμένοι από μεσαιωνικά τείχη πρώιμου γοτθικού στυλ. Εμπνευστής και δημιουργός της ιδέας ήταν Noel Ansolet, ο οποίος αφού αγόρασε ένα πέτρινο σπίτι του 16ου αιώνα και το μετέτρεψε σε βιβλιοπωλείο οργάνωσε (και διαφήμισε αρκετά) μία έκθεση βιβλίου μετατρέποντας εγκαταλελειμμένες αποθήκες και στάβλους σε αυτοσχέδια βιβλιοπωλεία.

Ακολουθεί ένας κατάλογος με τα ομορφότερα χωριά της Ευρώπης καθώς και πληροφορίες για το κάθε χωριό. Όποιος φίλος του μπλογκ (και των βιβλίων) ταξιδέψει σε αυτές τις χώρες και έχει την ευκαιρία να επισκεφτεί ένα από αυτά τα χωριά πολύ θα ήθελα να περάσει και να μας πει μερικές εντυπώσεις.



(ένα κλικ πάνω στην εικόνα και θα διαβάζεται)

Δε ξέρω αν ένα ελληνικό χωριό θα μπορούσε να γίνει ένας βιβλιοπαράδεισος, αν γινόταν πάντως σίγουρα θα το επισκεπτόμουν και σίγουρα θα είχα την επιθυμία να μείνω.

Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2012

Υπό τον τίτλο Ο κύκλος του βιβλίου

Η εταιρία με την μακρά προσωνυμία Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (ιδρυτής Σχολή Μωραΐτη), γνωστή με την συντομευμένη και απλούστερη εκδοχή Εταιρεία Σπουδών, οργανώνει επιστημονικές συναντήσεις δύο φορές τον χρόνο. Από το 1995 πάντως, έχει οργανώσει πάνω από 25 επιστημονικά συμπόσια, ημερίδες και διημερίδες. Τα θέματά τους ποικίλλουν, κινούνται στον χώρο των σπουδών του ανθρώπου (ιστορία, λογοτεχνία, πολιτική θεωρία, κοινωνιολογία, ψυχολογία, κλπ) είτε ακουμπούν και συνδέονται με ζητήματα της επικαιρότητας (μειονότητες, μηχανισμοί βίας και καταπίεσης). Τα πρακτικά τους εκδίδονται σε αυτοτελείς τόμους και αποτελούν συμβολές στις ευρύτερες συζητήσεις.

Το 2009, την Παρασκευή 3 και το Σάββατο 4 Απριλίου, πραγματοποιήθηκε μια διημερίδα με θέμα: «Ο κύκλος του βιβλίου: ο συγγραφέας, ο επιμελητής-τυπογράφος, ο εκδότης, ο κριτικός, ο αναγνώστης». Μια συνεδρία την Παρασκευή, μια το Σάββατο μαζί με μια στρογγυλή τράπεζα. Τα πρακτικά που δεν κατάφεραν να συμπεριλάβουν όλες τις παρουσιάσεις και φτάνουν τις 130 μόλις σελίδες σε σχήμα 4ο, κυκλοφόρησαν τον Νοέμβριο 2011.
Αποφάσισα, μέσα την κρίση και σε όλα τούτα, να το αποκτήσω, να ξαναθυμηθώ την εκδήλωση και να μπει στη βιβλιοράφια μαζί με τα άλλα σχετικά, μιας και το θέμα του είναι αγαπημένο και πολλά για τα ελληνικά πράγματα γύρω από το βιβλίο δεν έχουν ειπωθεί και κυκλοφορήσει. Θυμήθηκα, το λοιπόν, πόσο με είχε απασχολήσει τότε, το 2009, η διατύπωση του τίτλου. «Ο κύκλος του βιβλίου», χμμμ έχει δηλαδή αρχή και τέλος η διαδικασία της πνευματικής και τεχνικής παραγωγής του βιβλίου. Πολλά επαγγέλματα, ασχολίες, δράσεις, δραστηριότητες, ενασχολήσεις, ειδικές συνθήκες, τεχνολογικά επιτεύγματα, το πνεύμα και το κλίμα της εποχής συνδέονται και πλέκονται με την φτιαξιά ενός βιβλίου, είναι όμως η κίνησή τους κλειστά κυκλική; επίπεδα γραμμική; συνεχής ή συνεχής; αλυσιδωτή; Τα βιβλία κάνουν έναν κύκλο, έχουν μια ζωή; μια έκδοση; μια υποδοχή; μια ερμηνεία; στο βάθος του χρόνου. Ο κριτικός τοποθετήθηκε αυτάρεσκα πριν από τους αναγνώστες! Αυτό πολύ θα ήθελα να το σχολιάσω καυστικά αλλά θα το αφήσω να περάσει με την ελαφρά παρατήρηση πως η διάταξη των πραγμάτων μαρτυρά την δική μας πλευρά θέασης. Αυτό, μάλλον, συνέβη και σε αυτήν την περίπτωση. Η σύλληψη της διημερίδας ήταν πιο κοντά σε αυτήν την μερίδα παρά στην άλλη την πλατύτερη των αναγνωστών που θα έπρεπε να βρίσκεται στο επίκεντρο. Ο κριτικός παρουσιάζεται ως ο εκτιμητής του πνευματικού έργου, κριτής, επικριτικός ή επαινετικός, ζυγιάζει και παρουσιάζει. Ως παρουσιαστής ανήκει στην ομάδα της διακίνησης του βιβλίου αλλά από αυτές τις ομάδες που διαχειρίζονται την τύχη του βιβλίου στην κοινωνία έλειπαν οι παράγοντες βιβλιοπωλεία, παλαιοπωλεία, βιβλιοθήκες, συλλέκτες. Πόσα και πόσα δε θα μπορούσαν να αναπτυχθούν για αυτούς που δεν έχουν ούτε αποτυπωθεί ούτε περιγραφεί με σύγχρονο λόγο, με αυτογνωσία και επιστημονοσύνη. Γκρίνιααα
Έλειπαν ακόμα, και άλλοι των επαγγελμάτων του βιβλίου, όχι ότι οι ομιλητές δεν έκαναν αναφορές αλλά όχι με στόχευση. Για παράδειγμα οι μεταφραστές από και προς πολιτισμούς και γλώσσες, πομποί και διαμεσολαβητές. Για παράδειγμα οι συντηρητές, οι βιβλιοδέτες, οι χρυσοτύπες. Και για να το τραβήξω και άλλο οι παραγωγοί, εισαγωγείς και έμποροι χαρτιού γιατί χωρίς χαρτί, έντυπο δεν μπορεί να υπάρξει. Αν υπάρχει κύκλος του βιβλίου ήταν λειψά φανερωμένος. Άφησε στην απέξω πολλούς και δεν δείχθηκε το καίριο πώς το πνευματικό δημιούργημα μετουσιώνεται, πραγματώνεται σε υλικό αγαθό που μπαίνει στις κοινωνίες. Τις επηρεάζει σε πολλά επίπεδα, και φορές τις αλλάζει, άλλοτε σταδιακά άλλοτε ριζικά καθοριστικά με την δύναμή του που ενέχει ο λόγος. Από τα κείμενα του τόμου κοντύτερα αισθάνθηκα στης Μαρίας Στεφανοπούλου «Από τον αναγνώστη χειρογράφων στο αναγνώστη βιβλίων: μια μυστική συμφωνία» (σ.67-87), που έθεσε και το θέμα έντυπο βιβλίο και σύγχρονες τεχολογίες.
 Κανονικά σήμερα θα έπρεπε να μιλήσω για το 8ο Συνέδριο Διεθνές Συνέδριο της Οργανωτικής Επιτροπής Ενίσχυσης Βιβλιοθηκών που είχε θέμα «Έξυπνες ιδέες, ελκυστικές βιβλιοθήκες» και έγινε στις 5 και 6 Οκτωβρίου 2012. Χτες και προχτές δηλαδή αλλά το άλλο ήταν πιο έτοιμο να βγει. Θα επεξεργαστώ το Συνέδριο για την άλλη φορά.

Κυριακή 23 Σεπτεμβρίου 2012

Βιβλιοενημερωτικά

Λίγες κουβέντες για την Έκθεση Βιβλίου στο Ζάππειο τις χρωστάω γιατί τις έχω τάξει. Τρεις φορές την επισκέφτηκα, μια Κυριακή πρωί, ένα απόγευμα και ένα βροχερό βράδυ. Και τις τρεις είχε κόσμο, όχι του σκοτωμού να μην βλέπεις πού πατάς και πού βρίσκεσαι, είχε τόσο κόσμο που την έκαναν κοινωνικά ευχάριστη και την περιδιάβασή της άνετη. Και βέβαια, και τις τρεις υπέκυψα σε αγορές, άλλες τις είχα στο νου μου άλλες από πεθυμιά που γεννήθηκε επιτόπου. Δεν ήταν όλα βιβλιοβιβλία όπως της προηγούμενης ανάρτησης (εκεί, το ψάρεψα). Ανάμεσα στην ψαριά και οι εκδοτικοί κατάλογοι, υλικό επίσης προσφορότατο για ξεμυάλισμα. Λάφυρα που έφερα στην φωλιά μου, ξεφύλλισα αργά το βράδυ, γύρισα μπρος πίσω, διάβασα διάσπαρτες αράδες σαν προθέρμανση, έφτιαξα υποθετική σειρά ανάγνωσης γιατί είναι σίγουρο ότι δεν θα την κρατήσω. Διαδικασία που επιταχύνει την υπάρχουσα ανάγνωση, με το σκεπτικό ότι θα ακολουθήσει μια νέα με υψηλές προσδοκίες για το ταξίδι μέσα στις σελίδες. Ταξίδι που δεν προδίδει τον αναγνώστη ακόμα και αν δεν συμφωνεί και αν δυσκολεύεται και συχνοσκοντάφτει. Δεν πληγώνει όπως το κάνουν αναμεταξύ τους οι άνθρωποι. Γνωστοί εκδοτικοί οίκοι δεν εμφανίστηκαν, άλλοι παρέμειναν σταθεροί παρά την κατάσταση, άλλοι διάλεξαν να δώσουν το αγωνιστικό τους παρόν. Οι άνθρωποι πίσω από τους πάγκους δυναμικά φιλικοί, το ίδιο και οι τιμές. Χαμήλωναν ευκολότερα από προηγούμενες φορές που ήταν σταθερές και αμετακίνητες. Κέρδος για τον αναγνώστη καταναλωτή που πια, όμως τι ειρωνεία, και να θέλει (που πάντα θέλει) δεν έχει! Ο κόσμος μπορεί να μην φορτωνόταν τυπωμένους όγκους, πάντως όλο και ένα χιλιοκοσκινισμένο κατιτί επέτρεπε στον εαυτό του και στα παιδιά του.

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2012 έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης «Η τέχνη της βιβλιοδεσίας από το Βυζάντιο στη σύγχρονη εικαστική δημιουργία», στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Πολλοί είναι οι συντελεστές της προσπάθειας μαζί με το ΒΧΜ, το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και η Ελληνική Εταιρεία Βιβλιοδεσίας και με την υποστήριξη (ευγενική και καθοριστική) του Ιδρύματος Ωνάση, του Κέντρου Συντήρησης του Βιβλίου, των ευρωπαϊκών προγραμμάτων «Πολιτισμός» και «Στουδίτης», χορηγών επικοινωνίας και άλλων. Βιβλιοδεσία, τέχνη και τεχνική δύσκολη. Απαιτεί ακρίβεια στα μετρήματα και τα κοψίματα που δεν επιδέχονται πολλά περιθώρια διορθώσεων σε παραδρομές και περιπτώσεις λάθους. Συνομιλεί με το περιεχόμενο, το στολίζει και το αναδεικνύει, το ντύνει με μοναδικές φορεσιές-πανοπλίες εναντίον του πανδαμάτορα. Τέχνη των χεριών, έκφραση μοναδικότητας. Η βραδιά ήταν γλυκιά, το φεγγάρι καινούργιο, ο κόσμος καλοδιάθετος μαζεμένος ένα γύρω από το ζευγάρι των κυπαρισσιών που μάλλον θα είχαν συναντηθεί στα νιάτα τους με την δούκισσα της Πλακεντίας. Η βουή της λεωφόρου Β. Σοφίας δεν έφτανε στον κήπο του ΒΧΜ, κάπως απόκοσμο σε έναν άλλο χρόνο κουρδισμένο. Μετά τα καθιερωμένα εναρκτήρια, ενημερωτικά και ευχαριστήρια λόγια, οι προσκεκλημένοι επισκέπτες ανέβηκαν τα σκαλιά του κεντρικού κτηρίου. Η θέα της νύχτας από εκεί είχε αλλιώτικη όψη. Τα εκθέματα χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα έως και τον 19ο. Οι τόποι καταγωγής τους ποικίλλουν: από τα Βαλκάνια, την Μικρά Ασία, την Ανατολική Μεσόγειο και την Δύση. Το θρησκευτικό βιβλίο, οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί κώδικες, στο επίκεντρο ως αντικείμενο που δένει, προφυλάσσει, διατηρεί το περιεχόμενο μα συγχρόνως μιλάει για το πνεύμα της εποχής του. Δείγματα βιβλιοδετικής τεχνικής από σταθμούς στην πορεία της βιβλιοδεσίας. Λαμπερά χρυσοδεμένα, ασημοδεμένα μαζί με τα σκοτεινά μοναστηριακά δεσίματα με τα σοβαρά κλείστρα που τα κουμπώνουν. Σύγχρονες εικαστικές βιβλιοδετικές προτάσεις Ελλήνων και ξένων εργαστηρίων. Εμπνεύσεις από όλα τα σημεία της γης, κοντινά και μακρινά. Τα υλικά στο απόγειό τους στην υπηρεσία του ωραίου αποτελέσματος και της προστασίας εναντίον των φθορών του χρόνου και της χρήσης. Επιτοίχια κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό υποστηρίζουν την έκθεση που χαρακτηρίζεται από καλαισθησία, διακριτική και ξεκάθαρη παρουσίαση των τεκμηρίων. Έχετε όλο τον χρόνο για να την επισκεφθείτε. Θα είναι ανοικτή έως τις 13 Ιανουαρίου 2013.

Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου 2012

Μεσημεράκι Σαββάτου, ο ήλιος σπρώχνεται με τα σύννεφα καθυστερώντας την πρώτη σταγόνα της βροχής στην Αθήνα. Τελικά, κατέφτασε την Κυριακή αφού προηγήθηκε αλλού. Βολτίτσες έξω με περιμένουν μα με περιμένουν και οι δικές μας Βολτίτσες. Δεν είναι πρέπον και ευγενικό να κοιτάς επίμονα και διερευνητικά τους ανθρώπους, να «καρφώνεσαι». Τα βλέμματα πρέπει να είναι προσεκτικά όταν συναντιόνται με άλλα βλέμματα. Μετρημένα, όχι αδιάφορα ή προκλητικά. Να μην φαίνεται πως ψαχουλεύουν, πως εισχωρούν. Στον δρόμο, καθημερινά, διασταυρώνονται αμέτρητα βλέμματα. Αστραπιαίες φευγαλαίες σταθμίσεις. Είναι φορές που ξεχνιέμαι και ξεφεύγω από αυτό το πλαίσιο, επιμένω. Θέλω να δω παραμέσα, θα ήθελα να μάθω την ιστορία του ανθρώπου. Και, τότε είναι που του φτιάχνω μια εκδοχή ιστορίας που έχουν και λεπτομέρειες και διαλόγους και εμπλέκουν πολλά πρόσωπα. Και είναι αλήθεια πως θα ήθελα να ξέρω όλες τις ιστορίες των ανθρώπων, όλου του κόσμου, τις παλιές και τις καινούργιες, τα γεγονότα και τις φαντασιές, τα δεδομένα και τα προσδοκώμενα, τις χαρές και τις λύπες, τις κανονικές και τις αλλιώτικες, παράξενες. Ένα ιστοριοκυνηγητό. Εδώ μπαίνει και η βιβλιοθηρία.
 Ένα από τα βιβλία μόλις έπεσε από το ράφι είναι ο τίτλος του μικρού βιβλίου διηγημάτων με τις ιστορίες 15 ανθρώπων του Γιάννη Σουλιώτη (εκδόσεις Σοκόλη-Κουλεδάκη, 2011,108 σ.). Σαφώς ένα βιβλιοβιβλίο και από τον τίτλο του και μόνο. Τον συγγραφέα παρακινεί και εμπνέει μια είδηση που διαβάζει στην εφημερίδα. Υπάρχει, λέει, ένας νέος άνδρας που έχει, ούτε λίγο ούτε πολύ, 30 εναλλασσόμενες προσωπικότητες που είναι σαν «βιβλία που πέφτουν από το ράφι». Αυτός ο τριανταπρόσωπος άνδρας τον έκανε να σκεφτεί τα «πολλαπλά πρόσωπα που κρύβει ο καθένας μας μέσα του». Τα διηγήματα κλείνουν με τα πρόσωπα των ιστοριών να σκέφτονται, να ψιθυρίζουν, να μονολογούν, να δηλώνουν, να κλαίνε, να κραυγάζουν, να φαντάζονται πως ένα βιβλίο μόλις έπεσε από το ράφι. Έχουν βγάλει τα σώψυχά τους, τα πονεμένα, τα επιθετικά, τα βιαία, τα ρομαντικά που στραβώνουν, τα ανεκπλήρωτα. Ο ήχος από το βιβλίο που πέφτει κάπου απροσδιόριστα τους βάζει σε άλλη διάθεση, βγαίνουν από την οδυνηρή μνήμη. Βιβλία κυκλοφορούν στα διηγήματα με διάφορους τρόπους. Του μικρού Έρικ του αρέσουν τα βιβλία όταν μεγαλώσει ονειρεύεται να εργαστεί σε μια μεγάλη βιβλιοθήκη με χιλιάδες βιβλία, το σπίτι του δεν έχει βιβλία. Ο αλμπίνος Ακίντα σπρώχνει με το πόδι του και ξεφυλλίζει ένα βιβλίο. Ο Μαξ είναι ένας τριαντάρης βιβλιοθηκάριος. Η Ντάνα άπλωσε το χέρι της και μάζεψε το βιβλίο. Για τον Στηβ ονειρεύονται παιχνίδια, ωραία ρούχα, βιβλία «με ζωγραφιές και χρώματα πολλά… κα μετά… βιβλία με γράμματα… παραμύθια… μυθιστορήματα… εγκυκλοπαίδειες!...» ένα δωμάτιο γεμάτο βιβλία. Ιστορίες των ανθρώπων μέσα σε βιβλία, σαν βιβλία. Παίζει έως τις 23 Σεπτεμβρίου (και εγώ που νόμιζα ότι κλείνει την Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου) και το 41 φεστιβάλ βιβλίου στο Ζάππειο με περισσότερα από 120 περίπτερα και καλύτερες από τα παλιά τιμές. Ευκαιρία για βιβλιοβολτίτσα το λοιπόν! Να πάω κιόλας να μαζέψω καμιά εντύπωση…

Τρίτη 11 Σεπτεμβρίου 2012

Helene Schjerfbeck (Έλεν Σέρφμπεκ)

Όπως το είχα υποσχεθεί, χωρίς πολλά λόγια, μια φωτογραφία της ζωγράφου Helene Schjerfbeck μέσα στο ασφυκτικό της μαύρο φόρεμα ορθωμένο μέχρι το πηγούνι, την μέση σφιχτά περιγραμμένη με ζώνη, τα μαλλιά πιασμένα σε αυστηρό κότσο. Ματιά που αναστατώνει. Και μια αυτοπροσωπογραφία της.

Σχετικά με την έκθεση στο http://www.ateneum.fi/en/helene-schjerfbeck

Δευτέρα 10 Σεπτεμβρίου 2012

Ζωγραφικές απεικονίσεις βιβλίων από τον Βορά

Το έργο της ζωής της ξεπερνά τις 1.000 ζωγραφιές. 300 από αυτές εκτίθενται στο μουσείο με το όνομα Ateneum (Ατενέουμ) στο Ελσίνκι, πρωτεύουσα της Φιλανδίας, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 150 χρόνων από την γέννησή της. Σημαντική και ευρέως αναγνωρισμένη στις χώρες του Βορά η Helene Schjerfbeck (Έλεν Σέρφμπεκ) άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής σε ηλικία 11 ετών. Έζησε από το 1862 έως το 1946 στην Φιλανδία, την Γαλλία και το Παρίσι, την Βρετάνη και την Ιταλία. Αληθινά καλλιτεχνικό πνεύμα αναζητούσε νέες εκφράσεις και ανανέωνε αδιάκοπα τις ζωγραφικές της διατυπώσεις. Έμαθε την τέχνη της λιθογραφίας στα 75 της. Μοντέλα της ήταν οι άνθρωποι γύρω της και η ίδια καθώς έκανε πολλές αυτοπροσωπογραφίες. Η ανθρωπιά, η οικειότητα, τα δυνατά συναισθήματα την χαρακτηρίζουν, αποτυπώνοντας την αδιαπραγμάτευτη επιθυμία της να επικεντρώνεται στην ουσία των πραγμάτων. Πίνακας του Πίνακας του 1888, το παιδί που αναρρώνει. Αναμαλλιασμένο από την κατάκλιση, κάθεται σε μια ψάθινη πολυθρόνα. Τα μάγουλά του ακόμα κόκκινα από τον πυρετό. Το βλέμμα του αφηρημένο, απλανές, χωρίς σκέψη. Μηχανικά τα χέρια του παίζουν με την κούπα και το λουλούδι-πρόκληση «έλα, γίνε καλά, βγες έξω, είναι Άνοιξη πια!». Στην πλάτη του, το λευκό μαξιλάρι του κρεβατιού του. Το σώμα του είναι τυλιγμένο με το επίσης άσπρο σεντόνι. Τα λευκά τονίζονται από το φώς που μπαίνει από το παράθυρο. Στον δρόμο της ίασης, σηκώνεται ίσως για πρώτη φορά. Τα μαθήματά του, κλειστά στην άκρια του τραπεζιού. Δε του ζητάνε να μελετήσει. Δεν είναι ακόμα καλά, είναι σε μετάβαση. Στον τοίχο, η βιβλιοθήκη. Μοιάζει να καλύπτει μεγάλο μέρος εκείνης της πλευράς. Μεγάλα, χοντρά βιβλία στέκονται στα ράφια. Δερματόδετα, περιποιημένα στο πάνω ράφι, χρησιμοποιημένα με φθαρμένες ετικέτες στο ράφι που βρίσκεται στο ύψος του τραπεζιού και κάτω κάτω το πιο μεγάλα σε μέγεθος. .
«Κορίτσια που διαβάζουν», είναι ο τίτλος του πίνακα, του 1907. Τρία χρώματα κυριαρχούν: το λευκό, το μαύρο και ένα γκριγάλαζο. Αυτήν την χρωματική τριλογία διακόπτει η πλατιά καφετιά κορνίζα του πίνακα στον τοίχο. Μια τρίτη γυναικεία μορφή, περασμένης γενιάς. Σχεδόν ακούγεται η σιωπή της ανάγνωσης. Τα κορίτσια καθιστά με ίσια την πλάτη είναι βαθιά απορροφημένα. Το βλέμμα τους προσηλωμένο, τα μάτια χαμηλωμένα προς το βιβλίο που κρατούν σταθερά με τα δυο χέρια, η μια στην ποδιά της, ή άλλη το πλησιάζει στην ματιά της. Επικοινωνούν πέρα από τα λόγια, μέσα από την κοινή ενέργεια της ανάγνωσης, είναι σε συντροφιά διατηρώντας ανεξαρτησία στοχασμών και αισθημάτων.Η ζωγράφος έχει φύγει από την ακαδημαϊκή τεχνοτροπία που κατέχει αποδεδειγμένα τόσο καλά και έχει περάσει στον μοντερνισμό. Τα σχήματα είναι χαλαρά, τα περιγράμματα χωρίς την σκληρότητα των σκληρών ορίων. Οι λεπτομέρειες λείπουν, όλη η έμφαση συγκεντρώνεται στο κυρίως θέμα. Και το αποτέλεσμα είναι πλήρες. Δεν μπορώ να το αρνηθώ πως δεν ένιωσα συγκίνηση βλέποντας τις μορφές των αγγέλων εμπνευσμένων από τον El Greco. Πίνακας της Helene Schjerfbeck του 1928. Διαβάζω ότι επηρεάστηκε από αυτόν και ότι τον γνώρισε μέσα από βιβλία τέχνης, τυπωμένα μαυρόασπρα, τόσο μπορούσε η τυπογραφική. Άρα δεν είδε τους πίνακες όπως πραγματικά ήταν, με τα αυτούσια, πρωτότυπα χρώματα. Και, όμως, είχαν την δύναμη να την βάλουν σε διάλογο με τις άυλες μορφές του Θεοτοκόπουλου. Ανοιγμένα φύλλα με τα λόγια των ύμνων στα απλωμένα χέρια των αγγέλων. Πίνακες που μπήκαν σε λεύκωμα, ταξίδεψαν και στην συνέχεια, οδήγησαν στην δημιουργία άλλων. Το βιβλίο φορέας ζωγραφικής έμπνευσης. Μου αρέσει αυτή η σκέψη, το βιβλίο μαζί με ιδέες και νοερές εικόνες, μεταφέρει και πραγματικές εικόνες, έργα τέχνης, πίνακες, γλυπτά, φωτογραφίες.
Αύριο θα αναρτήσουμε την φωτογραφία της και μια αυτοπροσωπογραφία της Helene Schjerfbeck, έτσι για να μείνετε λίγο με την περιέργεια… Καλή εβδομάδα σε όλους!

Δευτέρα 3 Σεπτεμβρίου 2012

Η ανάγνωση εντείνεται

Ο καιρός κυλάει. Ακάθεκτα. Η γνωστή και καθόλου άγνωστη πια γενική κατάσταση δεν αλλάζει. Βρήκε πόρτες και περάσματα αφύλακτα, μπήκε και επιμένει. Κατάλληλη, λοιπόν, συνθήκη διαβάσματος, κατάκτησης λέξεων, στοχασμών και αναστοχασμών. Επανακάμπτω με ένα νέο βιβλιοβιβλίο «σαν να μην πέρασε μια μέρα», αν και πέρασαν τόσες και τόσες από την τελευταία ανάρτηση. Ήδη ο τίτλος του βιβλίου αυτόματα το περιλαμβάνει στην κατηγορία των βιβλιοβιβλίων. Το μυθιστόρημα τιτλοφορείται Ο αναγνώστης του Σαββατοκύριακου
του Δημήτρη Φύσσα (βιβλιοπωλείον της Εσίας, 2012, 175 σ., σειρά: Σύγχρονη Ελληνική Πεζογραφία, αρ. 176). Η σύλληψη του επαγγελματία αναγνώστη/αναγνώστριας δεν μας είναι άγνωστη από άλλες λογοτεχνίες (το ξέρουν οι Βολτιτσες!), μάλλον, όμως, είναι η πρώτη φορά που εισάγεται στο ελληνικό πεζό. Η Βάλια χωρίς ιδιαίτερη σχέση με τα βιβλία και με ασήμαντο αναγνωστικό παρελθόν δέχεται να διαβάζει σε μια τυφλή μεσήλικη γυναίκα των βορείων προαστίων. Διαβάζοντας μεγαλόφωνα ανακαλύπτει την χαρά της ανάγνωσης. Εκπαιδεύεται, συγχρόνως, στην τέχνη της συζήτησης, της ανταλλαγής ιδεών, και της κριτικής προσέγγισης. Εισάγεται σε έναν νέον για αυτήν τρόπο ζωής. Διαβάζει Έλληνες και ξένους συγγραφείς, πρωί απόγευμα, Δευτέρα έως και Παρασκευή. Τα Σαββατοκύριακα όχι. Τις δυο τελευταίες ημέρες της εβδομάδας απομακρύνεται από την Βίλα Νούφαρο. Κινούμενη από περιέργεια, αν και της έχει απαγορευτεί ως όρος απαράβατος να πλησιάσει την Βίλα, εντέλει λύνει το μυστήριο και μπλέκεται σε αυτό. Ο Αναγνώστης του Σαββατοκύριακου είναι ένας πολύ απρόθυμος αναγνώστης. Να μην μαρτυρήσω τις ανατροπές και εκπλήξεις για να το διαβάσετε με προσμονή. Η διήγηση διακόπτεται από αποσπάσματα των επιλεγμένων προς ανάγνωση τίτλων. Φωνές των συγγραφέων ακούγονται, μια εισαγωγή στο ύφος του καθένα από αυτούς. Η φωνή του αφηγητή είναι η πιο δυνατή μέσα στο βιβλίο. Κάνει δικούς της αυτόνομους συλλογισμούς, επιχειρηματολογεί προς διάφορες κατευθύνσεις χωρίς να δίνει ώθηση στην πλοκή ή στην κατασκευή των χαρακτήρων και εντέλει, επισκιάζει τα πρόσωπα που χτίζει ο συγγραφέας. Θέλοντας να είναι παρόν, ανταγωνίζεται τα ίδια τα πλάσματά του. Νομίζω ότι αν για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορούσα να διαβάσω (απόλυτη καταδίκη που ούτε να φανταστώ δεν θέλω) δεν θα επιθυμούσα να μου διαβάζουν γνωστά κείμενα, εκείνα που θα γνώριζα ήδη. Θα προτιμούσα να γνωρίσω νέα, σύγχρονα, την τρέχουσα παραγωγή. Ίσως μερικές φορές να ήθελα να επιβεβαιώσω, να θυμηθώ καλύτερα ένα αγαπημένο που γλιστρούσε από την μνήμη μου και πήγαινε να μου ξεφύγει. Τα νέα κείμενα θα με έδεναν με το παρόν και την ζωή. Τα κλασικά θα ήταν μια επανάληψη και μια προσκόλληση.
Άσχετο μπορεί να φανεί σε πρώτο επίπεδο αλλά ευκαιρία βρίσκω να μιλήσω για μικρούς ανάπηρους αναγνώστες, παιδιά με προβλήματα όρασης που χρησιμοποιούν το σύστημα μπράιγ για παράδειγμα. Όταν εισάγονται στον κόσμο της ανάγνωσης, έναν κόσμο που θα τους ανοίξει ορίζοντες μεγάλης αξίας για το μέλλον τους, αισθάνονται μειονεκτική αδυναμία, αβεβαιότητα αν τα καταφέρνουν καλά, αν τονίζουν σωστά. Πάνε και έρχονται στα κείμενα φτιαγμένα με τις διάτρητες φουσκάλες που διαβάζουν με τις άκρες των δακτύλων τους ώσπου να επιτύχουν μια ρέουσα ανάγνωση. Χρειάζονται άλλου είδους προσπάθεια, υπομονή και επιμονή. Δυσκολεύονται και ντρέπονται. Λύση σε αυτό το θέμα προσφέρουν, λιγοστές είναι αλήθεια στον κόσμο, βιβλιοθήκες που έχουν ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά να κάθονται σχεδόν ακίνητα και να ακούνε παιδικές φωνές να τους διαβάζουν. Μικρού και μεσαίου μεγέθους, τρυφερά και απαλά μαλλιαρά δεν δυσανασχετούν με τα λάθη, δεν μαλώνουν. Αντίθετα κουνάνε την ουρά τους, βγάζουν ενθαρρυντικούς ήχους, προσφέρονται για χάδια. Έτσι, τα παιδιά ξεπερνούν τις αναστολές τους, λύονται τα δακτυλάκια και η ανάγνωσή τους. Από την πλευρά μου είμαι πολύ ευχαριστημένη με τα διαβάσματα του Αυγούστου, μήνα διακοπών βέβαια αλλά όπως και να το κάνουμε αν δεν ξεδώσεις και διαβαστικά, αν δεν πάρεις μεγάλη, χορταστική δόση, πότε θα το κάνεις, εεεε; Μεγάλη ευκαιρία να βάλεις σε σειρά (όχι ότι μπαίνουν εντελώς) τα καθυστερούμενα, έτσι για να θέσεις το αναγνωστικό σου πρόγραμμα υπό κάποιο έλεγχο

Δευτέρα 27 Αυγούστου 2012

Ξεχασμένο βιβλιοβιβλίο


Μετά από μια ολιγόμηνη παύση, έπεσα πάλι με τα μούτρα στη λογοτεχνία.
Διαβάζω ό,τι έχω και ό,τι πέσει στα χέρια μου. Ξεκινάω από τα ξεχασμένα βιβλία, τα καταχωνιασμένα σε διάφορα σημεία του σπιτιού. Δυστυχώς, δεν είναι πολλά, αλλά αισθάνομαι ασφάλεια με την ύπαρξη της Δημόσιας Βιβλιοθήκης. Έγινε προέκταση της δικής μου βιβλιοθήκης, προέκταση που φτάνει σε όποια πόλη κι αν βρεθώ. Μέσα στα λίγα ξεχασμένα βιβλία του σπιτιού μου, λοιπόν, βρήκα και ένα που δεν είναι δικό μου, ο κάτοχός του είναι τόσο διακριτικός που δεν το ζητάει, ούτε ρωτάει, περιμένει.


Είναι ένα βιβλίο που το εξώφυλλο δεν με τραβάει να το διαβάσω, αυτές οι εκδόσεις Λιβάνη δεν μπορούν με τίποτα να με κερδίσουν. Δεν θα το αγόραζα ποτέ. Ακόμη και η περίληψη στο πίσω μέρος που υπό άλλες συνθήκες θα με έκανε να χαίρομαι για την ανακάλυψη ενός ακόμη βιβλιοβιβλίου, με αφήνει ασυγκίνητη (να φταίει το άχαρο μπεζ του φόντου;).
Στη γαλλική του εκδοχή αρκεί μια ματιά για να θες να το κάνεις δικό σου - αν και οι ξένες εκδόσεις δε συγκρίνονται με τις ελληνικές. 
Γνωρίζοντάς την, είχα ξεκινήσει την ανάγνωση αλλά πάλι δεν… καταχωνιάστηκε και ξεχάστηκε.
Μετά από τόσους μήνες που περίμενε με έναν σελιδοδείκτη στις πρώτες σελίδες, επιτέλους προσπέρασα το περιτύλιγμα και μπήκα μέσα στο κείμενο (βοήθησαν οι άχαρες εκδόσεις των εφημερίδων, ο Μαρής διαβάζεται σε όποια έκδοση).
Ξεκινώντας την ανάγνωση του Φέρμιν: οι περιπέτειες ενός μητροπολιτικού κατεργάρη με περίμεναν οι υπογραμμίσεις και οι υποσημειώσεις του κατόχου του αντιτύπου και πρώτου αναγνώστη. Τι έκπληξη! Ήταν σαν να το διαβάσαμε παρέα. Συζήταγα μαζί σου, συμφωνούσα και διαφωνούσα: "ε όχι εγώ δεν θα το υπογράμμιζα αυτό, έλεος είναι δυνατόν να σου αρέσει αυτή η μίζερη σκέψη; Ε ναι αυτή η πρόταση μάλιστα, έχει όμορφες σκέψεις, που ναι σίγουρα έχουν πανιά…"

Ο Φέρμιν είναι ένας αρουραίος που είχε την τύχη να γεννηθεί μέσα σε ένα βιβλιοπωλείο της Βοστόνης γνωρίζοντας ανάγνωση. Έτσι μπορεί να τρώει διαβάζοντας. Θα μάθει πολλά, θα γίνει σοφός, σοφός αλλά μόνος. Ο βιβλιοπώλης η μοναδική του παρέα δε δείχνει να τον συμπαθεί και ακόμα και όταν βρίσκει έναν άνθρωπο που δείχνει να τον καταλαβαίνει και να του μιλάει θα τον χάσει. Τα πάντα θα χάσει, ολόκληρη η γειτονιά του θα κατεδαφιστεί αλλά θα πεθάνει έχοντας ταξιδέψει και έχοντας ζήσει στα πιο περίεργα μονοπάτια της φαντασίας του, ονειροπολώντας και διαβάζοντας.
      

Τρίτη 12 Ιουνίου 2012

Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων

Θα προσπαθήσω να πιάσω το μακρύ νήμα της απουσίας από τις Βολτίτσες με ένα θέμα της επικαιρότητας. Ως Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων ορίστηκε η 9η Ιουνίου από το Διεθνές Συμβούλιο των Αρχείων, τον Νοέμβριου 2007. Πρόσφατα δηλαδή, μόλις συμπλήρωσε τα πέντε χρόνια ο παγκόσμιος εορτασμός που έχει στόχο να ευαισθητοποιήσει το κοινό για την σημασία των αρχείων, την σωστή τους διαχείριση, την μακροπρόθεσμη συντήρησή τους, την προβολή τους και την βελτίωση της εικόνας των αρχείων σε όλο τον κόσμο. Το 2010 εγκρίθηκε η Παγκόσμια Διακήρυξη των Αρχείων και το 2011 υιοθετήθηκε από την UNESCO. Γιατί, όπως διατυπώνεται σε αυτήν την Διακήρυξη, τα αρχεία είναι μοναδική κληρονομιά που δεν αντικαθίσταται και περνάει από γενιά σε γενιά. Αρχεία υπάρχουν πολλών ειδών, δημόσια και ιδιωτικά, διοικητικά, πολιτιστικά Οι μαρτυρίες τους είναι ποικίλες, πολυεπίπεδες, συλλογικές, ατομικές, πνευματικές και υλικές- πρακτικές και κυρίως είναι αυθεντικές (πρώτο χέρι). Να μην μπω πιο βαθειά σε θέματα των ελληνικών αρχείων αυτήν την στιγμή, μόνο να αναφερθώ στην Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία (ΕΑΕ) με έναν ιστότοπο που αξίζει να περιηγηθεί κανείς γιατί και ευχάριστος είναι και ενημερωτικός www.eae.org.gr Και να προχωρήσω στον τρόπο με τον οποίο γιορτάστηκε η Παγκόσμια Ημέρα τῶν Αρχείων από τα Γενικά Αρχεία του δικού μας Κράτους, τα ΓΑΚ Η Κεντρική υπηρεσία των ΓΑΚ στην Αθήνα, εγκαινίασε το υδραυλικό γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου (1903-2004) στον προαύλιο χώρο των Αρχείων, «Τρεις κύκλοι», σχήμα αγαπημένο του καλλιτέχνη. Για τον Ζογγολόπουλο, γνωστό για το έργο του «Ομπρέλες» που βρίσκεται στην παραλία της Θεσσαλονίκης και στον Δήμο Ψυχικού, μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες στον διαδικτυακό τόπο του ιδρύματος που ίδρυσε ο ίδιος λίγο πριν πεθάνει www.zongolopoulos.gr Εκεί μπορεί να δει κανείς τα γλυπτά του, τα ζωγραφικά του έργα, σχέδια και φωτογραφίες αλλά και για την αρχιτεκτονική δουλειά του στην Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Εκπαίδευσης. Σχεδίασε πολλά διδακτήρια όλων των βαθμίδων σε όλη την Ελλάδα. Πίστευε ότι η γλυπτική και η αρχιτεκτονική πρέπει να συνυπάρχουν με αρμονικότητα. Στην γλυπτική υπήρξε πρωτοπόρος για την εποχή του και δημιούργησε κινητικά γλυπτά, όχι ακούνητα, αμίλητα, ογκώδη. Τα γλυπτά του, κατασκευασμένα από υλικά της σύγχρονής μας εποχής (ανοξείδωτο χάλυβα, οπτικές ίνες, φακούς από πλέξι γκλας, κ.ά.) δέχονται το φως και κινούνται με τον άνεμο αλλά κυρίως το νερό, που το ονομάτιζε «το αίμα του γλυπτού». Ήταν υπνωτικά ωραία να το βλέπεις να γλιστρά αργά και να ακούν τους ήχους της κινητήριας δύναμής του, του νερού που ανάβλυζαν από την κορυφή του.

Παρασκευή 8 Ιουνίου 2012

Έτσι στα πεταχτά, πριν κλείσει και τούτη η εβδομάδα των απανωτών εκλογών και συνεχών επεισοδίων, θέλησα να αναρτήσω μια κουβέντα που πολύ με άγγιξε. Η απάντηση του ταξιδιάρη συγγραφέα αγγλοϊρλανδικής καταγωγής Πάτρικ Λη Φέρμορ στην ερώτηση ποια αισθανόταν ότι ήταν η πατρίδα του ήταν "πατρίδα είναι το μέρος όπου έχει κανείς τα βιβλία του". Την βιβλιοθήκη ο Πάτρικ Λι Φέρμορ την είχε στην Καρδαμύλη της Μάνης.

Κυριακή 20 Μαΐου 2012

Τα παλιά συρτάρια


Με αφορμή προηγούμενης ανάρτησης με ένα άρθρο του Κ. Ουράνη, έφτασα - με την πολύτιμη βοήθεια του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου στο βιβλίο Αποχρώσεις. Εκεί λοιπόν, κάπως άτσαλα θαρρώ, συγκεντρώνονται τα αρθράκια που είχε δημοσιεύσει. Νιώθω τυχερή που εντόπισα το βιβλίο στα ράφια της βιβλιοθήκης, μιας που έχει από καιρό εξαντληθεί. Ψάχνοντας – για τι άλλο – τα άρθρα του που αναφέρονται, σχολιάζουν και δίνουν πληροφορίες για τη βιβλιοπαραγωγή της εποχής του, έπεσα πάνω σε ένα άρθρο που μου θύμισε την οδύνη και την ηδονή των αναμνήσεων που φυλάσσονται-στοιβάζονται στα προσωπικά μας αρχεία. Το μοιράζομαι:  

«Μη βάζετε ποτέ σε τάξη τα παλιά συρτάρια, όπου κείτονται παλιά χαρτιά, σωρευμένα από χρόνια! Μην τ’ αγγίζετε! Κοιμάται, μέσα κει, μια βασκανία που μπορεί να σας είναι θανάσιμη.
Τα παλιά συρτάρια είναι σαν τα παλιά μπουκάλια, τα ξεχασμένα σ’ άχρηστα κι αραχνιασμένα ράφια, τα μισογεμάτα θολά και γλοιώδη υγρά με μυστηριώδη χρώματα – που δε θυμάστε πια αν είταν αρώματα ή δηλητήρια. Ναι, δεν πρέπει να τ’ αγγίζετε…
Νομίζετε πως κλείνουν πράγματα που σας ανήκουν, που αποτελούν μέρος του εαυτού σας. Τι πλάνη! Τα πράγματα αυτά όχι μόνο σας είναι ξένα, αλλά σχεδόν πάντα κ’ εχθρικά. Ναι, υπήρξαν κάποτε χρόνια σας και στιγμές σας, περιστατικά και πράξεις σας, αλλά που τ’ αφήσατε… Κ’ εκείνα έμειναν, ενώ εσείς τα προσπεράσατε και γι’ αυτό, φυλακισμένα, ξεχασμένα σας κρατούν κακία και μηρυκάζουν εκδίκηση.
Κάτω από το σωρό τους είναι κουλουριασμένες, σα φίδια κάτω από πέτρες, παλιές τύψεις έτοιμες να δαγκάσουν κ’ οι παλιές ευτυχίες θα τριφτούν στα χέρια σας σαν ξερά φύλλα χωρίς άρωμα. Κανένα ιερογλυφικό δε θα σας φανεί πιο μυστηριώδες από τη βιαστική σημείωση που θα πέσει στα μάτια σας – τη γραμμένη ωστόσο κάποτε από το ίδιο σας το χέρι. Και, βλέποντας να χαμογελάει ακόμα σε μια φωτογραφία μια γυναίκα που είταν κάποτε δική σας και πια δεν είναι, που έμεινε ωραία, ενώ εσείς γεράσατε, θα νιώσετε να σας πληγώνει το χαμόγελο αυτό σαν πρόκληση και σαν ειρωνεία…
Ω, ναι! Αφήστε τα όπως είναι τα παλιά συρτάρια, τα γεμάτα παλιά, ξεθωριασμένα χαρτιά… Ένας άλλος, ένας ξένος, θα ‘βρισκε μέσα κει, ζωντανή, μια ολόκληρη ζωή – τη ζωή σας. Ο ίδιος όμως εσείς δε θα βρείτε παρά σκόνη και λήθη και θλίψη θανάτου – ενός θανάτου απείρως παγερότερου από το φυσικό θάνατο. Γιατί θα δείτε νεκρό στη ζωή ακόμα τον εαυτό σας, την ψυχή σας, την ιστορία της ψυχής σας – κι όλα τα περασμένα σαν να μην είναι τίποτ’ άλλο από ένας σωρός άχρηστα και ακατανόητα και σε σας τον ίδιο χαρτιά…»  

Κυριακή 13 Μαΐου 2012

Μυθ-ιστορία




Τις προάλλες άκουσα μια ιστορία που είχα σχεδόν ξεχάσει.

Λέγεται πως ο Κ. Θ. Δημαράς (1904-1992) είχε στη βιβλιοθήκη του ένα πολύ σπάνιο βιβλίο των αρχών του 19ού αιώνα (τι να απέγινε η βιβλιοθήκη του, αν κάποιος ξέρει ας μου δώσει τα φώτα του). Κάποια στιγμή έπεσε στα χέρια του ένα δεύτερο αντίτυπο του βιβλίο το οποίο είχε στη σελίδα τίτλου ένα μπλε σημάδι.
Ήταν η σφραγίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
Μια μέρα που κατέβαινε στο κέντρο της πόλης πήρε μαζί το βιβλίο με σκοπό να το αφήσει εκεί όπου και άνηκε. Ανέβηκε τις σκάλες του επιβλητικού κτιρίου και πέρασε τη ξύλινη πόρτα με σκοπό να κάνει πράξη τη σκέψη του.
Εκεί τον περίμενε ένας υπάλληλος στον οποίο είπε ότι θέλει να αφήσει ένα βιβλίο και του απάντησε ότι πρέπει να πάει στο ειδικό τμήμα. Είπε το ίδιο και στον επόμενο υπάλληλο, ο οποίος όμως του απάντησε ότι έπρεπε να είχε φέρει δύο αντίτυπα από αυτό το βιβλίο.
Έτσι είθισται βλέπετε, ο καθένας που εκδίδει ένα βιβλίο πρέπει βάσει νόμου να αφήνει δύο αντίτυπα στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Μη ρωτήσετε αν υπάρχουν εκεί δύο αντίτυπα από όσα βιβλία έχουν εκδοθεί. 
Αυτό το βιβλίο, πάντως, που ήθελε να αφήσει ο Δημαράς μάλλον δεν υπάρχει γιατί το πήρε και έφυγε και αναρωτιέμαι αν ανέβηκε ξανά τις μαρμάρινες σκάλες.

Αλήθεια πόσα χρόνια πρέπει να περάσουν για να γίνει αντιληπτή η αξία της Εθνικής Βιβλιοθήκης, της όποιας βιβλιοθήκης – ποια εικόνα άραγε να σχηματίζεται στη σκέψη στο άκουσμα της λέξης «αξία»;
Αλήθεια πόσα χρόνια πρέπει να περάσουν για να καταλάβουμε τι χρειάζεται αυτή η χώρα, αυτός ο κόσμος.
Αλήθεια τι, πότε, ποιοι;

Αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ… 
Καληνύχτα Κεμάλ...