Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011

Ποιος φοβάται τον Κάιν;

Αυτά που θα περιγράψω παρακάτω δεν τα έχω διαβάσει. Τα άκουσα σε ένα συνέδριο πάνε αρκετά χρόνια πίσω. Δεν αναζήτησα να τα επιβεβαιώσω, τα βγάζω όπως τα θυμάμαι, όπως μου εντυπώθηκαν και με εντυπωσίασαν. Η ανακοίνωση είχε να κάνει με μια σύνοδο της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας (και το αντίστροφο με την Δυτική πρώτη) που σκοπό είχε οι μελετημένοι ευρυμαθείς αντιπρόσωποι των Εκκλησιών να συζητήσουν θέματα που τις διαφοροποιούσαν, έθεταν εμπόδια στην ένωση και να τα βρούνε (πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης). Από την αρχή τα πράγματα έδειξαν ότι δεν θα εξελίσσονταν καθόλου καλά, μιας και δεν έγινε δυνατό να αποφασιστεί ποιος θα συντόνιζε, θα όριζε την κουβέντα, «θα είχε το πάνω χέρι» στις πνευματικές διαβουλεύσεις. Η βασική τούτη διαφωνία εκφράστηκε με την τσακωμάρα για το ποιος θα καθόταν στον θρόνο, μιας και το μεγαλοπρεπές χρυσοποίκιλτο κάθισμα δεν χωρούσε δυο σοφούς συγχρόνως, έναν από την κάθε αντιπροσωπεία, παρά μόνον έναν και ο θρόνος ήταν ένας και μοναδικός. Και επειδή έπρεπε να βρεθεί λύση για να ξεκινήσουν οι προδιαγεγραμμένες αδιέξοδες συνομιλίες για τα υψηλά περί της φύσεως του Κυρίου και άλλα και για να μην γίνει φανερή άμεσα σε όλους η εντελώς αδύνατη συνεργασία, στον κενό από άνθρωπο θρόνο τοποθετήθηκε η Βίβλος. Εύρημα μέγα. Ότι δηλαδή η Βίβλος με τα γραφόμενά της, ο λόγος του Θεού προς τους ανθρώπους θα διεύθυνε τις εξομαλυντικές, συμφιλιωτικές συζητήσεις, εφόσον ήταν κοινά αποδεκτή και για τα δυο μέρη. Βέβαια, δεν ήταν αυτός καθαυτός ο λόγος που στάθηκε εμπόδιο αλλά οι ερμηνείες. Ο ομιλητής του συνεδρίου πρόβαλε σε μια οθόνη στην ημισκότεινη αίθουσα ένα μαυρόασπρο χαρακτικό που αποτύπωνε ακριβώς έναν άδειο θρόνο με μια υπερμεγέθη Βίβλο ακουμπισμένη, να κάθεται στο κέντρο του. Αν δεν μας εξηγούσε την ιστορία θα ήταν μια εικόνα περίεργη έως και ακατάληπτη, και πάλι όταν την διηγήθηκε ήταν μια ιστορία παράλογη μα συνάμα τόσο μα τόσο ανθρώπινη και δυσάρεστα συνηθισμένη.

Το μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου Κάιν (μετάφραση Αθηνά Ψυλλιά, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, Οκτώβριος 2010, 155 σ.) στο οπισθόφυλλο αναφέρεται στην Βίβλο ως «ένα από τα πιο άγρια βιβλία που έχουν γραφτεί ποτέ και που, κατά τον διάσημο νομπελίστα, δεν θα έπρεπε να πέφτει στα χέρια των παιδιών…». Άρα το βιβλίο Κάιν εμπίπτει στην κατηγορία βιβλιοβιβλία αφού μιλάει για το Βιβλίο των Βιβλίων, την Βίβλο, και πώς θα μπορούσε να είχαν γίνει ή και γίνονται τα πράγματα (άποψη του Μαραμπού με την οποία πρόθυμα ακολουθώ γιατί πολύ μου αρέσει και το γράψιμο και τα λόγια και οι εικόνες και οι σκέψεις του Σαραμάγκου και είναι ευχαρίστηση να με τριβελίζει και γεννά και άλλες εκδοχές).
Η πιο μεγάλη μου έκπληξη, τέλεια ανατροπή αναμφίβολα, είναι ότι ο Αδάμ και η Εύα, έκπτωτοι από την χάρη του Κυρίου, διωγμένοι από την γη της Εδέμ, έξω από τις πύλες του Παραδείσου βρήκαν άλλους ανθρώπους που ήδη ζούσαν με οργάνωση, δεν ήταν αυτοί το ξεκίνημα των ανθρώπων, όπως το γνωρίζουμε και το πιστεύουμε συμβολικά. Τα αδέλφια Άβελ και Κάιν δεν γεννήθηκαν στις ερημιές του πλανήτη, στο πουθενένιο άγριο τίποτα μα μέσα σε ανθρώπους. Ο Κάιν που ωθήθηκε να σκοτώσει από την ανάγκη του για αγάπη και ισότιμη αναγνώριση, δεν είναι ο κοινός πρόγονος όλης της ανθρωπότητας γιατί ήδη ζούσε σε κοινότητα. Ο αδελφοκτόνος, ο πρώτος διδάξας τον εμφύλιο σπαραγμό δεν είναι ο απώτερος πρόγονός μας. Δεν είμαστε απόγονοι ενός φονιά, δεν χρειάζεται να κουβαλάμε αυτήν την προπατορική ενοχή, την αναπόδραστη ευθύνη του παντοτινού φταίχτη. Ουφ και πάλι ουφ!! Τι ανακούφιση και αυτή, μια ενοχή λιγότερη, ίσως να κάνει την ζωή μας πιο εύκολη.
Ο Κάιν συναντιέται με τις ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης σε ένα χρόνο του παρόντος και του μέλλοντος συνάμα στον ίδιο τόπο, συναντιέται με την Λίλιθ, εκείνη που είναι όλες οι γυναίκες σε μία. Και η κατακλείδα είναι πως είναι ιστορίες ασυνεννοησίας έως παρεξήγησης, κακής ανθρώπινης επικοινωνίας με τον θεό που έχει απαιτήσεις παράλογες, όπως για παράδειγμα οι πατεράδες να θυσιάζουν τα παιδιά τους για να αποδεικνύουν την πίστη τους σε εκείνον. Οι ιστορίες έγιναν, γίνονται χωρίς σχέδιο, χωρίς εξήγηση, δικαιοσύνη, ισότητα και αλληλεγγύη. Ο Κάιν και ο θεός, ο θεός και ο Κάιν δεν μπορούν να απαντήσουν ο ένας στα ερωτήματα του άλλου, διαφωνούν και τσακώνονται και θα εξακολουθούν να μαλώνουν. Ο Κάιν σημαδεμένος από τον θεό στο μέτωπο περιφέρεται ακόμα ψάχνοντας περιμένοντας.

Ας θυμίσουμε ότι ξεκίνησε και πάλι το παζάρι βιβλίου στην πλατεία Κλαυθμώνος και ας ευχαριστήσουμε πολύ πολύ τους 42.000 και βάλε επισκέπτες στις Βολτίτσες!

6 σχόλια:

Μαραμπού είπε...

Τι να πω, ένα μεγάλο ευχαριστώ για την παραπομπή!

Έχω ήδη εκθέσει την αποψή μου για αυτόν τον συγγραφέα. Θα "πιαστώ" μονό από εκείνο το κομμάτι που έγραψες, για το τι ήταν αυτό που σου προκάλεσε έκπληξη στο κείμενο, δηλαδή η διαπίστωση ότι ο Αδάμ και η Εύα δεν ήταν οι μόνοι άνθρωποι, για να πω με τη σειρά μου, αυτό που με άφησε άναυδο και προβληματισμένο.

Δεν είναι κάποια περιγραφή γεγονότων αλλά, μάλλον, η υποβλητική δύναμη αυτών. Τόσο στο παλαιότερο έργο του Ζοζέ "Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο", αλλά πολύ περισσότερο στον "Καιν", μου φαινόταν πολύ δύσκολο να διακρίνω την λογοτεχνική παραποιήση που δέχθηκαν τα γεγονότα που περιγράφονταν. Και αυτό, όχι τόσο λόγω αδυναμίας του συγγραφέα (ο θεός να με κάψει που το σκέφθηκα τούτο!!) αλλά, λόγω νοσηρότητας της θρησκείας που τα γέννησε. Συγκεκριμένα, θυμάμαι το περιστατικό με το ερεθισμένο πλήθος σοδομιτών που είχε μαζευτεί έξω από το σπίτι του Λωτ και απειλούσε με βιασμό τους αγγέλους Κυρίου που είχαν καταφύγει στο σπίτι του. Ο Λωτ με άνεση πρότεινε στο πλήθος τις δύο ανύπαντρες κόρες του για να ξεσπάσουν πάνω τους με όποιον τρόπο θέλουν. Εκεί απάνω επενέβη ο καλός θεούλης (η λογοκρισία με λίγα λόγια, μιας και σε μια πόλη όπου οι άντρες πάνε με άντρες, κάτι τέτοιο θα ήταν ανεπίτρεπτο!) και τελείωσαν όλα αισίως. Το παράξενο είναι ότι αυτό το περιστατικό αναφέρεται στην Βίβλο και μας δείχνει την ωραία θέση που κατείχαν και κατέχουν ακόμα οι γυναίκες, μιας και η θρησκεία δεν επιδέχεται νεωτερισμούς!

Ξεκαρδιστικές είναι οι τελευταίες μέρες στην κιβωτό όπου, ο Νώε για το καλό της ανθρωπότητας, δίνει την συγκατάθεσή του στον Κάιν να συνουσιάζεται αδιαλείπτως με την γυναίκα του και τις νύφες του! Ανθρωπιστής, όσο λίγοι...

Καλό βράδυ!

Elli είπε...

Μαραμπού γεια, φαίνεται ότι διαβάζαμε το ίδιο βιβλίο σε ίδιους χρόνους και όχι εκείνον της Διαθήκης του Σαραμάγκου! στον οποίο έρχομαι και επανέρχομαι...
Διακρίνω ευαισθησίες απέναντι στα γυναικεία θέματα που και εμένα μου την δίνουν πάαααρα πολύ και εκνευρίζομαι διπλά όταν ακούω ότι στην Δύση είναι όλα καλά και τακτοποιημένα. Ο Σαραμάγκου είναι αγαπημένος και γιατί τα αναδεικνύει με χιούμορ και υπερβολή. Εξάλλου καμιά χειραφέτηση δεν είναι δυνατή αν δεν συμφωνούν και παλεύουν και τα δύο μέρη, ή τουλάχιστον μεγάλο μέρος από τα δύο μέρη.
Πλύ καλημέρα!

Μαραμπού είπε...

Elli, επισκέφθηκες το παζάρι της Κλαυθμώνος;

Άκουγα μια ραδιοφωνική εκπομπή χθες το βράδυ όπου κληρώνονταν δύο τυχεροί οι οποίοι θα αγόραζαν ένα βιβλίο της αρεσκείας τους από το παζάρι. Κυρίως αυτό που με κέντρισε ήταν η είδηση πως στο παζάρι εκτίθενται 500.000 βιβλία! Σίγουρα θα έβρισκα 4-5 καλά βιβλία να αγοράσω!! Κρίμα που είμαι μακριά. Δώσε μια γεύση αν πας. Ανάφερε καμιά ντουζίνα αξιόλογους τίτλους. Βιβλιοβιβλία και μη.

Elli είπε...

Όχι Μαραμπού δεν πήγα στο παζάρι που όπως και να έχει πάντα βρίσκω και κουβαλάω. Άκουσα όμως ότι έχει ατέλειωτες μαρτυρικές ουρές στα ταμεία. Θα πάω θα πάω και θα δώσω κλίμα, έχει και την 4η έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου που θα ήθελα!!

ΤΟ ΑΛΦΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ είπε...

Τυχαία πέρασα από τη γειτονιά σας αφού με προσέλκυσε αρχικά η ανάρτηση του βιβλίου του Σαραμάγκου και με καθηλωσε ύστερα ο όμορφος διάλογός σας.
Νομίζω ότι ο Σαραμάγκου μάς άφησε ένα σημαντικό μήνυμα με αυτό το τελευταίο βιβλίο του, πριν φύγει από τον κόσμο τούτο: Ισως ο κόσμος μας να ήταν καλύτερος, εαν δεν μεσολαβούσε η εφέυρεση του θεού της Βίβλου !!!

Καλό σας βράδυ και ακλές αναγνώσεις να έχουμε

Elli είπε...

Scorpios γεια και χαρά και καλώς να περνάς, πολύ χαιρόμαστε να είναι πολλοί στην κουβέντα. Πολύ περισσότερο που σου αρέσει και εσένα ο Σαραμάγκου.
Μεγάλη ιστορία η ιστορία της Βίβλου.Δεν είναι το ίδιο το βιβλίο που είναι ο πρόξενος των δεινών αλλά οι άνθρωποι που κακομεταχειρίζονται τα λόγια, το ίδιο ισχύει με όλα τα ιερά βιβλία όλων των θρησκειών...
Καλές αναγνώσεις, η τέλεια ευχή!