Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου 2009

Ο ανθρώπινος χρόνος γερνάει

Είμαι λυπημένη. Είναι Κυριακή και αναγγελμένη βροχή όλο και πλησιάζει. Η μυρωδιά της είναι στην ατμόσφαιρα, η υφή της εισπνέεται, το χρώμα της καταπίνει τα άλλα του ουρανού. Οι σταγόνες της θα σκοτώσουν το καλοκαίρι και ακόμα περισσότερα πράγματα για άλλον έναν κύκλο, τον φετινό. Πρβλέφθηκε, ήταν προβλέψιμη και αναμενόμενη. Νάτην που ήρθε λοιπόν!

Όσο κάτι το ζεις (συνέχεια δηλαδή), είσαι εκεί στο κέντρο του γεγονότος, δεν το γράφεις στο χαρτί, το καταγράφεις όμως συγκεντρώνοντας, αξιολογώντας και ασύνειδα επιλέγοντας εκείνες τις πληροφορίες, τα αισθήματα που μπορείς να νοήσεις, για αυτά που έχεις προγραμματιστεί δομημένα ή τυχαία από μικρός, γιατί δεν είναι δυνατόν να έχεις φορτωμένα όλα τα προγράμματα (άσε που μερικά παλιώνουν δραματικά και εσύ μένεις κλειδωμένος μέσα σε αυτά τα σκουριασμένα ενώ τα δεδομένα έχουν σπρώξει τα όρια και έχουν μετακινηθεί παραπέρα). Είναι ο αναστοχασμός (αποδίδοντας τον αγγλικό recollection) που κινητοποιεί την μνήμη και φτιάχνει την ανάμνηση. Μαζεύεις μαζεύεις, άλλα μένουν ζωντανά άλλα σπρώχνονται στις γωνιές. Μετά επιστρέφεις στις περιοχές της ανάμνησης, τις ψάχνεις και τις φέρνεις στην επιφάνεια βήμα βήμα ζητώντας λεπτομέρειες, επιβεβαίωση, εκείνα που σε έκαναν να νιώσεις, τα όμορφα και τα άσχημα, εκείνα που σου την δίνουν και απορείς συνέχεια για τα πώς και τα γιατί.

"... τις αναμνήσεις της εποχής που είμαστε παιδιά τις έχουν εκείνοι που ήταν ενήλικοι, κανείς δεν μπορεί να θυμηθεί τόσο μακρινά πράγματα..." (σ. 44), γράφει ο Ιταλός στοχαστικός συγγραφέας Antonio Tabucchi στην δεύτερη ιστορία από τις εννέα του Χρόνου που γερνάει γρήγορα (μετάφραση Ανταίος Χρυσόστομος, εκδόσεις Άγρα, 2009, 198 σ.). Δεν έχει νόημα προσπαθήσουμε καν, λέει, γιατί δεν έχουμε ακόμα συνείδηση του εαυτού. "... γιατί δεν έχει νόημα να προσπαθείς ένα όνειρο που δεν το θυμάσαι, το παρελθόν είναι έτσι φτιαγμένο, ιδιαίτερα ανείναι γεμάτο τρύπες... ".
Και πάλι καθώς μεγαλώνεις μένεις μόνος με τις αναμνήσεις σου, και αυτό γιατί όπως τις έχει βιωμένες έτσι και μένου και παραμένου. Οι ερμηνείες δικές σου. Δύσκολα ανατρέπονται. Αποκτούν υλικότητα. Και επιπλέον, οι παγιωμένες αναμνήσεις είναι κάπως σαν εμπειρίες από άλλη διάσταση. "... η ανάμνηση παραμένει δική και μόν δική σου, δεν μετατρέπεται σε ανάμνηση κανενός άλλου μόνο γιατί την αφηγήθηκες σε άλλους, μπορείς να αφηγηθείς τις αναμνήσεις σου αλλά όχι να τις μεταδώσεις."(σ. 168). Δεν είναι κανενός άλλου ακόμα και όταν ό άλλος βρίσκεται, περιέχεται μέσα στην ανάμνηση, είναι μέρος της. Ο άλλος κουβαλάει την δική του. Μπορεί να είναι ανάλογη, να έχει αντιστοιχίες και ομοιότητες, να κουμπώνει στην δική σου εδώ και εκεί. Αυτή είναι η αισιόδοξη εκδοχή γιατι μπορεί να έχει αποκομίσει εντελώς διάφορα. Μπορεί ακόμα η διήγηση μιας ανάμνησης να δημιουργεί μια νέα ανάμνησης.
Ο μηχανισμός της μνήμης είναι ο φύλακας των αναμνήσεων. Τις κάνει ότι θέλει. Όταν παθαίνει, παθαίνουν κατ'επέκταση και οι αναμνήσεις. Το έτσι κι αλλιώς μπέρδεμα επιτείνεται. Ανακατώνονται τα ξεχωριστά, ο χρόνος γίνεται ένα κουβάρι, έρχονται τα πίσω μπρος, τα τώρα δεν απορροφιούνται, τα δουλεμένα κουτάκια χάνουν το σχήμα και την θέση τους, γίνονται διάτρητα, φτιάχνουν άλλες εικόνες της αλήθειας του νου. Οι γιατροί "... έχουν την απαίτηση να σου λουστράρουν τη μνήμη σαν καθρέφτη... έτσι ώστε να λειτουργεί όχι όπως θέλει αυτή αλλά όπως θέλουν εκείνοι, ώστε να μην υπακούει πλέον στον εαυτό της, στη φύση της πυ δεν είναι γεωμετρική φόρμα..." (σ. 196).
Περνάω πολλά που με κράτησαν, για τις ιστορίες που είναι πιο μεγάλες από εμάς (σ. 117), για τους ανέμους της ζωής, την ζωή που είναι φτιαγμένη από αέρα, ένα φύσημα, ανάσες, που τελειώνουν (σ. 136). Κρατώ εδώ κάτι για την γλώσσα "... οι σύγχρονες γλώσσες είναι βιαστικές... και στη βιασύνη τους να επικοινωνήσουν γίνονται συνθετικές και έτσι χάνουν την ανάλυση..." (σ. 86), γιατί η γλώσσα είναι το εργαλείο, εκείνο το μέσο που μας παρέχει την έκφραση, στα ενδότερα και την εξωτερίκευση. Χωρίς αυτήν άλαλοι, αφανέρωτοι. Και αξίζει τον κόπο ακόμα και όταν δεν φτάνει στον απόλυτο στόχο και παλεύει να πλησιάσει. Οι σταγόνες της γλώσσας σκοτώνουν την μοναξιά. Μοναχικά με λέξεις και ιστορίες το μπορούμε να ζήσουμε. Αντέχετε κάπως.

Η βροχή ήρθε με τις λάμψεις της σε έναν νυχτερινό θόλο, με τους φθόγγους που βγάζει σφιχταγκαλιασμένη με τον αέρα.
Αύριο (σήμερα) πρέπει να βγω έξω, μια έξοδος στην κατάσταση του κοινωνικά πραγματικού.
Βγαίνω...

17 σχόλια:

Hfaistiwnas είπε...

Γερνάει και ο χρόνος.. δυστυχώς για εμάς.. :)
Ωραίο βιβλίο πρέπει να είναι!

Roadartist είπε...

"μια έξοδος στην κατάσταση του κοινωνικά πραγματικού.."

........μου άρεσε αυτή η φράση..

Καλό φθινόπωρο....που θα σου αφήσει υπέροχες αναμνήσεις.. Να ξεπεράσουν σε ομορφιά αυτές που ήδη έχεις. :)

fish eye είπε...

μ αρεσει αυτο το timing, το ραντεβου με τη βροχη αμεσως μετα το καλοκαιρι..

εχω κι εγω ενα βιβλιαρακι αυτου του κυριου, και καποια στιγμη πρεπει να το τελειωσω..

ο ’’μικρός’’ πρίγκιπας είπε...

χαίρομαι που επιτέλους έχουμε εποχές.
χαίρομαι που ήρθε και το πρωτοβρόχι.
μ΄αρέσει αυτή η μυρουδιά της βροχης.
η σκοτεινιά του χειμώνα....

Caesar είπε...

Μια απο τις πιο ομορφοτερες εικονες, που θα με συνοδευει ολο το χειμωνα, ειναι το σφιχταγκαλιασμα της βροχης με τον ανεμο, οπως την περιγραφεις στον επιλογο σου...

Elli είπε...

Hfaistiwna περνάει ο χρόνος, γερνάμε είναι αλήθεια, το κέρδος μας είναι στην ποιότητα ή τέλος πάντων θα έπρεπε να είναι.

Roadartist γεια και καλό φθινόπωρο καισε σένα, για τους Βυζαντινούς ήταν και η αρχή της χρονιάς τους...
Δεν μπορώ να μην πω ότι βρήκες μια φράση να σου αρέσει ξεχωριστά.

Ναι, αγκαλιές του φεγγαριού, να το διαβάσεις, θα σου αρέσει αν και είναι γκριζουλί στην διάθεση.

'μικρέ' πρίγκιπα τις εποχές τις ορίζουμε εμείς, ο κύκλος είναι ένας και ενιαίος, οι τομές μας βοηθάνε όμως, μπορούμε να τοποθετηθούμε, να δώσουμε ονόματα. Και μένα μἀρέσει η μυρωδιά της βροχής.

Caesar όμορφη η κουβέντα σου για τον χειμώνα.

Elli είπε...

Hfaistiwna περνάει ο χρόνος, γερνάμε είναι αλήθεια, το κέρδος μας είναι στην ποιότητα ή τέλος πάντων θα έπρεπε να είναι.

Roadartist γεια και καλό φθινόπωρο καισε σένα, για τους Βυζαντινούς ήταν και η αρχή της χρονιάς τους...
Δεν μπορώ να μην πω ότι βρήκες μια φράση να σου αρέσει ξεχωριστά.

Ναι, αγκαλιές του φεγγαριού, να το διαβάσεις, θα σου αρέσει αν και είναι γκριζουλί στην διάθεση.

'μικρέ' πρίγκιπα τις εποχές τις ορίζουμε εμείς, ο κύκλος είναι ένας και ενιαίος, οι τομές μας βοηθάνε όμως, μπορούμε να τοποθετηθούμε, να δώσουμε ονόματα. Και μένα μἀρέσει η μυρωδιά της βροχής.

Caesar όμορφη η κουβέντα σου για τον χειμώνα.

Elli είπε...

roadartist ορθή επανάληψη: δεν μπορώ να μην πω ότι δεν χαίρομαι που βρήκες μια ξεχωριστή πρόταση

librarian είπε...

Γενικά λυπημένη εβδομάδα. Φταίει μάλλον που, όπως είπες, το καλοκαίρι πέθανε. Φταίνε τα χρώματα γύρω που χάθηκαν.

Οι αναμνήσεις. Ένα κομμάτι του εγώ. Ευθύνη δική μας για το ποιες θα κρατηθούν και ποιες θα ξεθωριάσουν, θα γεράσουν, θα επιτρέψουμε να πεθάνουν ίσως και εμείς να τις σκοτώνουμε εντέλει. Ας αφήσουμε τουλάχιστον εκείνες που δε φέρνουν χαμόγελο.

Το απόσπασμα για τη γλώσσα υπήρχε στη μόνη ιστορία που τυχαία επέλεξα να διαβάσω. Στριφογυρνάει ακόμη στη σκέψη μου και περιμένω να απορροφηθεί.

Elli είπε...

librarian και η λύπη ανήκει στην παλέτα των συναισθημάτων με τις αποχρώσεις της, γλυκιά, ή έντονη και πάει λέγοντας.
Αναμνήσεις και όλα τα φτιάχνουμε και μετά τις επιλέγουμε, αυτόματα και συνειδητά ανάλογα.
Καλημέρα!

ολα θα πανε καλα... είπε...

Μα αληθινά πεθαίνει το καλοκαίρι;Μην ακούς αυτή τη φορά τον (αγαπημένο) ποιητή,εκείνος το είπε ποιητικά άλλωστε.Εγώ πιστεύω πως για λίγο ξεκουράζεται από το πολύ και έντονο φως,κλείνει τα μάτια και μάς λέει"φωνάξτε με πάλι σε λίγους μήνες και θα είμαι έτοιμο να σας κάνω να χαρείτε",κάτι τέτοιο.Εκτός κι αν δεχτούμε τον θάνατο ως κάτι μικρό και αναγκαίο,καθώς μετά θα ξαναγεννηθεί.Μόνο τότε.
Ο Antonio Tabucchi μου έχει αρέσει πολύ στο "Είναι αργά,όλο και πιο αργά...".Το νέο βιβλίο που βλέπω στις προθήκες μού κίνησαν το ενδιαφέρον να το διαβάσω οι δικές σου αναφορές στα αποσπάσματα.
Να σαι καλά και καλή σου μέρα!

librarian είπε...

Elli πως μπορεί η λύπη να έχει χρώμα γλυκό, έντονο το καταλαβαίνω, αλλά γλυκό;

Όλα θα πάνε καλά πολύ αισιόδοξη καλημέρα μου έδωσες με χαμόγελο! Απλά ξεκουράζεται, έτσι;

Καλημέρα!

Μάνος Κοντολέων είπε...

Πιστέψτε με -είναι υπέροχο να μεγαλώνεις.
Ακούστε με -είναι τραγικό να γερνάς.

Alexandros είπε...

Ωραία ανάρτηση! Η μνήμη είναι εγκεφαλική διαδικασία πολύ σύνθετη και έχουν γραφτεί τόνοι χαρτιού για πάρτη της. Ο Κούντερα είχε γράψει κάποτε ότι ένας σημαντικός λόγος που έχουμε φίλους, είναι για να τους διηγούμαστε τις κοινές μας εμπειρίες και να κρατάμε τις αναμνήσεις ζωντανές. Περνάνε όμως τα χρόνια, οι παλιές φιλίες δεν υπάρχουν πια και δεν διηγούμαστε τα περασμένα. Νομοτελειακά, αυτά ξεθωριάζουν μέχρι να "χαθούν" εντελώς...

Elli είπε...

όλα θα πάνε καλά νομίζω ότι τίποτα δεν πεθαίνει πεθαίνει. Κάνει κύκλους με συνέχειες αλλά και με διακοπές, αλλάζει και όσο ζει στην μνήμη μας υπάρχει με ασφάλεια.
Ο Tabucchi έχει μεταφραστεί αρκετά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα.

librarian η λύπη έχει και χρώματα και ήχους, μπορεί να είναι και γλυκά όταν φτάνουν σε ένα σημείο...

Μάνο Κοντολέων σας πιστεύουμε και χαιρόμαστε που αφήσατε το σχόλιό σας στο ιστολόγιό μας. Οι ρυτίδες είναι θέμα όταν είναι εσωτερικές, οι εξωτερικές δεν πονάνε. Οι εμπειρίες είναι το κέδρος του χρόνου...

Alexandre ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ! Πραγματικά έχουν γραφτεί τόνοι και παρουσιαστεί διάφορες προσεγγίσεις και νομίζω ότι θα εξακολουθούν να δίνονται πάντα. Θέμα αγαπημένο γιατί συνδέεται με την Ιστορία, και τις ιστορίες, τις ματιές.... Εεε δεν κρατιούνται όλα, υπάρχουν όμως και διαδικασίες αναθύμησης, ανα-αφήγησης, και αυτές αγαπημένες, τα ίδα αλλιώς, ανεξάντλητα.

Μάνος Κοντολέων είπε...

Λοιπόν, όλοι μας από την ώρα που θα γεννηθούμε, αρχίζουμε και να μεγαλώνουμε.
Έχουμε συνηθίσει να αλλάζουμε το ρήμα "μεγαλώνω" σε "γερνάω" -αλήθεια από ποια ηλικία;
Γερασμένους ανθρώπους -με την έννοια της παραίτησης ή της μη δημιουργίας- συναντάμε σε διάφορες ηλικίες.
Υπάρχουν, λοιπόν, και ώριμοι συγγραφείς, όπως υπάρχουν και γερασμένοι. Υπάρχουν και ώριμοι αναγνώστες όπως και γερασμένοι. Και υπάρχουν, βέβαια ώριμα βιβλία, όπως και γερασμένα. Και αυτά τα τελευταία καμιά πλαστική επέμβαση (βλ. μάρκετινγκ κλπ)δεν θα μπορέσει να τα μετατρέψει σε ώριμα.
ΥΓ. Ευχαριστώ για τα θερμά λόγια.

Elli είπε...

Και πάλι ευχαριστούμε για το σχόλιο με τις λεπτές του αποχρώσεις που βγάζουν τα πράγματα από το τσουβάλι της ισοπέδωσης και του όλα είναι ίδια, επειδή δεν είναι. Ούτε εμείς είμαστε όλοι ίδιοι ούτε και τα βλέπουμε ομοιόμορφα γιατί τουλάχιστον προσπαθούμε να γυρνάμε τις κεραίες μας να πιάνουν ενέργεια και ζωή.
Και ευτυχώς υπάρχουν και οι λέξεις να ξεχωρίζουν τις διαφορές από γέρος, μεγάλος, ώριμος,παλιός, ξεπερασμένος,...