Δευτέρα 29 Ιουνίου 2009

Οι ράχες των βιβλίων

Η θέα από το κρεβάτι μου είναι η καλύτερη. Με το που ανοίγω τα μάτια αντικρίζω τα βιβλία μου και χαίρομαι. Εκείνα βέβαια, μου έχουν γυρισμένη την πλάτη αλλά δεν με νοιάζει, το ότι στέκονται όρθια ή ξαπλωτά είναι η καλύτερη εικόνα. Συνθέτουν έναν ιδιόμορφο ενιαίο πίνακα με τις ανομοιόμορφες χρωματικές φέτες τους, με τα διαφορετικά πάχυτα και ύψη, με τις σκιές που γεννάνε οι όγκοι τους ανάλογα με το φυσικό φως αλλά και με το ηλεκτρικό τις νύχτες. Αν χαλάσω αυτόν τον πίνακα και τον ξαναορίσω (δεν το κάνω και πολύ συχνά αλλά το έκανα πρόσφατα) φτιάχνεται ένας νέος πίνακας που με ξενίζει έως ότου τον μάθω και πάλι. Το κοίταγμά του συνθετικού και μοναδικού πίνακα μου φτιάχνει την διάθεση σταθερά, με ανεβάζει. Τώρα που το σκέφτομαι αυτό που βλέπω είναι κάτι σαν ένα ντουλάπι τροφοδοσίας και αέναης ανατροφοδοσίας. Το ότι έχω ήδη τσιμπήσει, φάει, χωνέψει αλλά και ότι μπορώ να επανέλθω να βουτήξω όποτε και όταν το επιθυμήσω μου δίνει το αίσθημα της ασφάλειας. Άσε που είναι και κάτι σαν καθρέφτισμα….
Ράχη είναι το πίσω μέρος του βιβλιακού σώματος, εκείνο που φαίνεται όταν βρίσκονται στα ράφια. Αποτελεί μέρος του εξώφυλλου και αντιστοιχεί στο σημείο εκείνο που δένονται τα τυπογραφικά φύλλα (τα φύλλα μπορεί να είναι κολλητά δηλαδή κολλημένα με κόλλα στο σημείο αυτό αλλά σωστότερα είναι τα ραφτά δηλαδή τα ραμμένα κατά φυλλάδια, δεκαεξασέλιδα συνήθως ή αλλιώς ‘τετράδια’). Τα δεσίματα ποικίλλουν. Τα πιο προσεγμένα, συνήθως από δέρμα, μπορεί να έχουν νεύρα, δηλαδή κάτω από το δέσιμο να κρύβεται ένα κομμάτι σπάγκου που δίνει ένα εξόγκωμα. Τα γράμματα όταν είναι χρυσά δηλώνουν την συμβολή και άλλης μιας τέχνης, της χρυσοτυπίας, που χρησιμοποιεί άλλα εργαλεία και έχει δικά της μυστικά για τα γράμματα και για διακοσμητικά στοιχεία στην ράχη ή και στο εξώφυλλο. Χαρτόδετα, πανόδετα, δερματόδετα, με καλύμματα χάρτινα, πανωφόρια, με όποιο δέσιμο, τα βιβλία έχουν στην ράχη τους την πιο βασική ταυτότητα του βιβλίου: συγγραφέα, τίτλο (χωρίς υπότιτλο), και ίσως το εκδοτικό σήμα το οίκου. Συνήθως με κεφαλαία γράμματα, να διαβάζονται εύκολα και από κάποια απόσταση.
Ένα πολύ εκνευριστικό θέμα είναι η φορά των γραμμάτων. Αλλού διαβάζονται από τα δεξιά και σε άλλα από αριστερά. Έτσι όταν βρίσκονται όρθια στο ράφι και ψαχουλεύουμε οπτικά τους τίτλους γυρεύοντας συγκεκριμένα ένα, αναγκαζόμαστε να στριφογυρίζουμε το βλέμμα μας πέρα δώθε, κίνηση κουραστική και ζαλιστική. Οι αγγλικοί τίτλοι διαβάζονται από τα αριστερά. Οι περισσότεροι ελληνικοί από τα δεξιά, αλλά και πάλι όχι όλοι, δεν υπάρχει κανόνας. Σαφής, ξεκάθαρη σύμβαση για την φορά δεν έχω καταλάβει να ισχύει σε αυτό.
Ράχες χωρίς γράμματα, μπορεί να συμβεί σε ολιγοσέλιδα βιβλία που ράχη τους δεν έχει την αντίστοιχη υπόσταση χώρου, καθιστούν τα βιβλία άφωνα, δύσκολα στην αναζήτηση και τον εντοπισμό από τον χρήστη. Γιατί είναι οι ράχες που είναι ανοιχτές στην θέα του ματιού.

Οι άνθρωποι των βιβλιοθηκών στο κάτω μέρος της ράχης των βιβλίων κολλάνε την ετικέτα με τον ταξινομικό αριθμό του βιβλίου. Μια ετικέτα που επικαλύπτεται με διαφανές αυτοκόλλητο για προστασία αν και δύσκολα ξεκολλάει στην περίπτωση που πρέπει να αλλαχθεί ο αριθμός, με αποτέλεσμα να πληγώνεται το βιβλίο. Οι ετικέτες κολλιούνται σε ομοιόμορφο ή έστω περίπου ομοιόμορφο ύψος και είναι φορές που συμβαίνει να κρύβουν κομμάτια πληροφορίας. Πληροφορίες χάνονται και οι ράχες παραμορφώνονται και όταν είναι σπασμένες, φθαρμένες από την ανάγνωση και το τέντωμά τους. Το τράβηγμα από το ράφι γίνεται συνήθως χώνοντας το δάκτυλο στο πάνω μέρος του επιλεγμένου βιβλίου. Εάν είναι στριμωγμένο έως σφηνωμένο, η πιθανότητα να υποκύψει στην πίεση που του ασκούμε και να λυγίσει είναι μαθηματικά βέβαιη.

Τα βιβλία ως αντικείμενα αποτελούνται από πολλά μέρη (εξώφυλλο, οπισθόφυλλο, σώμα, καπάκια), έχουν ειδική ορολογία (ψευδότιτλος, σελίδα τίτλου, κολοφώνας, επίτιτλα, διάστιχα, κά). Και η βιβλιοδεσία είναι άλλο μέγα κεφάλαιο, με ξεχωριστή ιστορία, εδώ μόνο τις ράχες λιγουλάκι χαϊδέψαμε…

12 σχόλια:

Hfaistiwnas είπε...

:)
Πόσο μ'αρέσει που οι αναγνώστες σου μαθαίνουν λίγο λίγο, κομμάτια της επιστήμης του βιβλίου..

aerostatik είπε...

τι είναι ο κολοφώνας ?

Elli είπε...

Hfaistiwna, πόσο χρειάζομαι να "ακουμπάω" τα διάφορά μου σε όσους διαβάζουν τις Βολτίτσες, πόσο σε ευχαριστώ ;)

aerostatik κολοφώνα δεν έχουν όλα τα βιβλία. Όταν έχουν βρίσκεται στο τέλος τέλος του βιβλίου και περιέχει πληροφορίες για τα τυπογραφικά, το χαρτί, τον αριθμό των αντιτύπων, την βιβλιοδεσία, τον μήνα και χρόνο έκδοσης, ίσως και ονόματα συντελεστών. Είναι τυπωμένος με καπιταλάκια, δηλαδή κεφαλαία και σχηματίζει ένα παραλληλόγραμμο που μπορεί να μην ακολουθεί τους κανόνες χωρισμού των λέξεων. Μια "καλή" έκδοση που σέβεται τον εαυτό της έχει πάντα κολοφώνα.

Γιώργος Κατσαμάκης είπε...

Ο κολοφώνας δίνει στοιχεία που σπάνια οι βιβλιοθηκονόμοι αξιοποιούμε, όπως το τιράζ ή το τυπογραφείο, χρήσιμα για την ιστορία της τυπογραφίας και των βιβλίων. Με τη βιβλιοθηκονομική μου διαστροφή θα έλεγα πως είναι από τα πιο ιδαιίτερα σημεία ενός βιβλίου.
Η λέξηέίναι αρχαία ελληνική και έχει να κάνει με το... ιππικό των Κολοφώνιων.... Καλό μήνα

Elli είπε...

Γιώργο Κατσαμάκη ευχαριστούμε για τις ευχές του μήνα. Κολοφώνας στην κυριολεξία σημαίνει "ακρότατο σημείο"

Άστρια είπε...

Καλησπέρα!!

Άλλο ένα πολύ ενδιαφέρον "παράλληλο" θέμα!

Και όπως πάντα, πολύ όμορφη η περιγραφή, οι παρατηρήσεις, η προσωπική σφραγίδα στο κείμενο.

Συμφωνώ για τα γράμματα που έχουν άλλη φορά στη ράχη των βιβλίων, ότι είναι ενοχλητικό που σε αναγκάζουν, όταν το βλέμμα τα διαπερνά στο ράφι, να γυρίζεις το κεφάλι δεξιά αριστερά.
Βέβαια Elli, όπως το λες είναι για τη λέξη "κολοφώνα". Μεταφορικά συνηθίζεται να λέγεται και " .. στον κολοφώνα της δόξας του.."

Καληνύχτα, καλό μήνα:))

Γιώργος Κατσαμάκης είπε...

Η ερμηνεία της λέξης "κολοφών" ως κορυφή, κατά το Στράβωνα αποδίδεται στην πίστη των αρχαίων ότι το ιππικό των Κολοφωνίων ήταν εξαιρετικά νικηφόρο και δυνατό, κορυφαίο. (Πηγή: Μέγα Λεξικόν της ελληνικής γλώσσης/Henry G. Liddell, Robert Scott)

Elli είπε...

Γιώργο Κατσαμάκη γεια! Και βέβαια δεν "θα τα βάλω" με το Λεξικό των Henry G. Liddell, Robert Scott. Μάλιστα μου έφερες είκονες του ιππικού των Κολοφωνίων σου να καταδιώκουν και να απωθούν επίδοξους έχθρους από κάθε κορφή και να είναι περήφανα γενναίοι. Και πάλι όμως, προτιμώ να μην συνδέσω το βιβλίο με εικόνες πολέμου. Και το τέλος του βιβλίου να κλείνει πληροφορίες, μυστικά για την ύπαρξή του,
Καλή εβδομάδα!

gatti είπε...

Aχ, αυτές οι αναρτήσεις σας! Τα είπες όλα για τα βιβλία!

Κι εγώ απέναντί μου τα έχω και τα χαϊδεύω με τα μάτια κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ και κάθε πρωί που ξυπνάω. Και το ένα από τα δύο κομοδίνα μου επίσης γεμάτο βιβλία είναι.

Μα δεν είναι τόσο όμορφες οι ανομοιόμορφες χρωματικές φέτες τους;

Τα δερματόδετα βιβλία στην πλειοψηφία τους είναι στην βιβλιοθήκη στο σαλόνι, ωστόσο και στο δικό μου δωμάτιο που είναι κάτι σαν κρεβατοκάμαρα - γραφείο γύρω από το κρεβάτι υπάρχουν βιβλιοθήκες. Πολλές φορές νοιώθω την ανάγκη να τα αγγίξω και τότε χαϊδεύω τις ράχες τους. Κάποιες από αυτές είναι φθαρμένες, κάποιες άλλες όχι. Τελευταία προσπαθώ να μην τσακίζω τις ράχες τους κι έτσι πολλά από τα διαβασμένα δεν διαφέρουν από τα αδιάβαστα.

Αλλες φορές πάλι αισθάνομαι την ανάγκη να πάρω κάποιο στα χέρια μου, χωρίς να είναι απαραίτητο ότι θα είναι το επόμενο που θα διαβάσω. Μου αρέσει να ξέρω ότι είναι εκεί, αν και με ψιλο-αγχώνει το γεγονός ότι τα αδιάβαστα μαζεύονται.

Πιστεύω ότι έχω βρει πια μια άκρη με την διάταξή τους και δεν την αλλάζω. Το πρόβλημα όμως - ευχάριστο και αρκετά συχνό - είναι όταν αγοράσω ένα βιβλίο του ίδιου συγγραφέα που για να πάει δίπλα στα "αδερφάκια" του θα πρέπει να ...εξορίσει κάποιο άλλο κι αυτό μπορεί να δημιουργήσει ...ντόμινο μετακινήσεων. Είναι πια τόσο πολλά που δεν μπορώ να θυμάμαι τη διάταξή τους, ωστόσο το μάτι εντοπίζει αμέσως την αλλαγή, αν μπει κάποιος και τους αλλάξει θέση (όχι ότι συμβαίνει συχνά, δεν επιτρέπω πολλά - πολλά με τα βιβλία μου).

Δυστυχώς υπάρχουν αρκετά βιβλία μου που έχουν λυγίσει από την πίεση επειδή υπήρξαν σφηνωμένα ανάμεσα σε άλλα και είναι κυρίως παλιά βιβλία με χοντρό εξώφυλλο. Τα σύγχρονα με το μαλακό εξώφυλλο δεν διαθέτουν τέτοιο κίνδυνο.

Το ιδανικό για μένα θα ήταν οι τίτλοι στις ράχες τους να είναι οριζόντιοι. Οχι τόσο στο σπίτι που ξέρω πια ποιο είναι το κάθε βιβλίο, αλλά για τα βιβλιοπωλεία που δυσκολεύομαι να βρω αυτό που θέλω. Πώς όμως να γίνει αυτό, αφού δεν το επιτρέπει σε όλα το μέγεθός τους; Το ότι κάποιοι από τους τίτλους είναι από δεξιά και κάποιοι από αριστερά είναι εκνευριστικό. Δεν είχα όμως εντοπίσει μέχρι τώρα αυτή την λεπτομέρεια που αναφέρεις σχετικά με τη φορά τους, ανάλογα αν είναι οι τίτλοι αγγλικοί ή ελληνικοί! Πάντα μαθαίνω κάτι καινούργιο όταν σας διαβάζω και πολύ το χαίρομαι!!!

Eύχομαι να περάσετε ένα πολύ όμορφο καλοκαίρι και με πολλές συναρπαστικές αναγνώσεις! :)))

ΥΓ. (Πάλι σεντόνι μου βγήκε, συγνώμη...).

Elli είπε...

Άστρια από βιβλιοθέματα άλλο τίποτα! Ωραία που σου αρέσουν οι αναρτήσεις στις Βολτίτσες και περνάς και μοιράζεσαι σκέψεις. Πραγματικά τα από δω και από κει γράμματα στις ράχες πολύ ζαλιστικά και μη λειτουργικά.

gatti γεια! Ε όχι δεν τα είπαμε και όλα για τα βιβλία. Υπάρχουν πολλά πολλά ακόμα, ευτυχώς! Χμμ από αυτά που λες ζεις μέσα στο βιβλίο με την πραγματική έννοια. Να σκέφτεσαι ότι αυτά που έχεις διαβάσει είναι περισσότερα από αυτά που περιμένουν να διαβαστούν και βέβαια λιγότερα από όσα θα ήθελες να διαβάσεις γενικά! Οι αναμοχλεύσεις και προσθήκες φέρνουν μετακινήσεις μα καλές είναι και αυτές γιατί συχνά ξαναθυμόμαστε ξεχασμένα και παραχωνιασμένα βιβλία.Το σφήνωμα και η πίεση γενικά δεν κάνουν καλό ούτε στα πράγματα ούτε στους ανθρώπους, παλιούς και νέους.
Τις καλοκαιρινές αναγνώσεις τις περιμένω πως και πως, έχουν άλλη χάρη, γίνονται με περισσότερο φυσικό φως και χαλαρότερη διάθεση.
Το σεντόνι των λέξεών σου μας σκέπασε γλυκά, μην ζητάς συγνώμη λοιπόν!

tzatziki είπε...

"...Οι περισσότεροι ελληνικοί από τα δεξιά, αλλά και πάλι όχι όλοι, δεν υπάρχει κανόνας. Σαφής, ξεκάθαρη σύμβαση για την φορά δεν έχω καταλάβει να ισχύει σε αυτό."
Υπάρχει κανόνας (και σύμβαση) που δεν ακολουθείται κυρίως από τους έλληνες (λόγω τσαπατσουλιάς στην αρχή και μετά λόγω συνήθειας).
Και είναι απλός και ευνόητος:
Αν δείτε στις βιβλιοθήκες, όσοι παίρνουν βιβλία και τα διαβάζουν στα αναγνωστήρια, αφήνουν τα βιβλία το ένα πάνω στο άλλο με την πρώτη σελίδα προς τα πάνω.
Οι "αμερικάνοι" λοιπόν μπορούν να διαβάσουν τον τίτλο του δεύτερου βιβλίου κοιτώντας τις ράχες. Οι έλληνες ή πρέπει να γυρίσουμε τούμπα (!!!) για να τις διαβάσουμε ή πρέπει να σηκώσουμε (ή σπρώξουμε) τα βιβλία που βρίσκονται από πάνω.

librarian είπε...

Αν και απάντηση με καθυστέρηση, αλλά άμα τύχει και σε βγάλει ο δρόμος σου πάλι από τα μέρη μας, θα ήθελα να μας αφήσεις πληροφορίες σχετικά με αυτούς τους κανόνες.