Τετάρτη 1 Απριλίου 2009

Με αφορμή την Virginia Woolf


Πίσω στην Virginia Woolf, στο Γράμμα σε έναν νέο ποιητή, αυτήν την φορά με άλλη αφορμή ή καλύτερα με διάφορες άλλες αφορμές, τώρα που το διάβασα, το υπογράμμισα, το αναλογίστηκα. Για τους τρόπους που υπογραμμίζουμε τα βιβλία ίσως περισσότερα μια άλλη φορά γιατί βλέπω ότι έρχεται και επανέρχεται σαν ζήτημα που συνδέεται με την κυριότητα του βιβλίου αλλά και με τις πράξεις που τα κάνουμε δικά μας στην πράξη, πάνω στο διάβασμα.
Η μια είναι η σύνδεση, άσχετη αρχικά και φαινομενικά, μεταξύ φωτογραφίας και γραφής. Και συγκεκριμένα ενός είδους γραφής, της επιστολογραφίας. Εξαρχής, με το άνοιγμα αναρωτιέται η Woolf αν «η τέχνη της επιστολογραφίας είναι μία τέχνη νεκρή;» και αυτό αν συμβαίνει να΄ναι γιατί «Εμπιστευόμαστε τις ημιτελείς σκέψεις μας με ασύντακτες φράσεις σε ένα επιστολικό δελτάριο.» Οι καρτ ποστάλ, τα επιστολικά δελτάρια είναι ειδικά σχεδιασμένες να στέλνονται ταχυδρομικά, με το σημερινό συμβατικό ταχυδρομείο. Από την μια τους όψη εικονίζουν φωτογραφίες τόπων, αστικών και μη τοπίων, ανθρώπων, στιγμιότυπων, αντικειμένων. Μαυρόασπρες, επιχρωματισμένες, έγχρωμες, τρισδιάστατες, πλαστικοποιημένες, δίφυλλες, μουσικές, αναδιπλούμενες ακολουθούν κατακτήσεις τεχνικές και της τεχνολογίας. Μια πλατιά εφαρμογή ιδιαίτερα δημοφιλής και διαδεδομένη της φωτογραφίας.
Η άλλη όψη χωρισμένη κάθετα στα δυο, στα δεξιά έχει προβλέψει χώρο για την διεύθυνση του παραλήπτη, συχνά με τέσσερις γραμμές που υποδεικνύουν και διευκολύνουν συνάμα. Και αριστερά ο χώρος για τις μισές σκέψεις, χαιρετίσματα, συμπιεσμένα νέα, εκδηλώσεις συναισθημάτων, αποδείξεις ταξιδιού και εντυπώσεων. Λόγια ανοικτά, απροστάτευτα, να μπορούν να διαβαστούν από τον καθένα έως ότου φτάσουν στον προορισμό τους. Καθόλου ιδιωτικά, αντίθετα προκλητικά δημόσια, όπως και η φωτογραφία άλλωστε. Οριζόντια ή σπανιότερα και κάθετα εκεί που χωρίζουν τα μέρη μια περιγραφή της φωτογραφίας, ίσως το όνομα του φωτογράφου, μια χρονολογία. Γραμματόσημο, σφραγίδες που βλέπει ο δέκτης και όχι ο πομπός. Η φωτογραφία με τα λόγια υπέσκαψαν τα θεμέλια της επιστολογραφίας, άλλαξαν τον τρόπο επικοινωνίας. Έφεραν κάτι νέο, την εικόνα, και πήραν κάτι, τα πολλά γραμμένα.

Η δεύτερη σύνδεση έχει να κάνει με το λογοτεχνικό είδος που επιλέγει η Virginia Woolf για να διατυπώσει τις σκέψεις της, το επιστολικό. Υπάρχει ήδη μια παράδοση στο είδος μεταβίβασης προσωπικών απόψεων πάνω στο ζήτημα της έμπνευσης και της συγγραφής με την μορφή επιστολής (ενδεικτικά αναφέρονται οι Αντόν Τσέχοφ, Η τέχνη της γραφής. Συμβουλές σε ένα νέο συγγραφέα, ανθολόγηση [από επιστολές του] Πιέρο Μπρουνέλλο, μετ. Βασίλης Ντινόπουλος, Πατάκη, Αθήνα 2007, και Rainer Maria Rilke, Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή, μετάφραση Μάριου Πλωρίτη, Ίκαρος) και έπονται χρονολογικά άλλες εκδόσεις (Μάριο Βάργκας Λιόσα, Επιστολές σ’ ένα νέο συγγραφέα, μετ. Μαργαρίτα Μπονάτσου, Καστανιώτη, 2001). Γραμμένο σαν γράμμα σε ύφος προσωπικό, με χαλαρό ειρμό, σε απλούστερη γλώσσα, μικρό σε μέγεθος, με μια αμεσότητα που χαρακτηρίζει τα γράμματα. Έτσι οι συμβουλές, τα νομίζω, οι υποδείξεις, ακόμα και οι διδακτικές νουθεσίες πέφτουν πιο μαλακά, δεν πληγώνουν.
Η παράδοση επιστολικής παρουσίασης γενικότερα έχει την ιστορία της, έχει λειτουργήσει εκπαιδευτικά, όπως στην περίπτωση των εγχειριδίων εμπορικής αλληλογραφίας, έχει αναδείξει τις άγνωστες προσωπικές πλευρές και σχέσεις ανθρώπων, επώνυμων μα και ανώνυμων, έχει εξελιχθεί σε λογοτεχνικό είδος καθώς ήταν η ανταλλαγή επιστολών υπήρξε η βάση για το μυθιστόρημα. Φέρνει ακόμα και σήμερα την σφραγίδα του αυθορμητισμού και εξακολουθούν να γράφονται γράμματα από παιδιά προς τον Θεό, τον Άγιο Βασίλη, τους γονείς και τους δασκάλους, τους μεγάλους του πλανήτη.
Όσον αφορά τα ελληνικά επιστολάρια, όλων των χρήσεων, λίγο έχουν μελετηθεί ιστορικά και φιλολογικά και σαν αποτέλεσμα λίγα είναι γνωστά για την κυκλοφορία τους, τον τρόπο προσέγγισής τους από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό.

Γράμματα, ραβασάκια, τηλεγραφήματα, μηνύματα ηλεκτρονικά, αναρτήσεις, σχόλια....

11 σχόλια:

librarian είπε...

Κάθε βιβλίο αλλάζει ανάλογα με τον αναγνώστη. Από αλλού ξεκίνησε ο συγγραφέας και αλλού οδηγήθηκε ο αναγνώστης, κάθε αναγνώστης. Άραγε θα καταλάβει κανείς αυτό που ήθελε να πει; Ο συγγραφέας θα μάθει ποτέ ποιο δρόμο πήρε ο αναγνώστης του;

Το βιβλίο και διαβασμένο το'χω και αναρτημένο αλλά σε ετούτη την ανάρτηση μου μοιάζει ξένο και αδιάβαστο. Αναφέρονται όλα αυτά μέσα;
Κλείνοντας το βιβλίο τελικά τι μένει στον καθένα;

Roadartist είπε...

Καλησπέρα ταξιδιάρες ψυχές!!!
Πολύ όμορφο ποστ.. Να σας αφήσω κάτι που είδα το μεσημέρι και σας σκέφτηκα.. Στις 9 Απριλίου η Lifo θα αφιερώσει εκείνο το τεύχος στο βιβλίο.. Σίγουρα θα έχει ενδιαφέρουσες προτάσεις, κάτι καλό θα δούμε.. Ελπίζω αν το βρείτε να σας αρέσει..:))) Καλό απόγευμα!

librarian είπε...

Καλησπέρα καλλιτέχνιδα!
Σε ευχαριστούμε για την πληροφορία (και που μας σκέφτηκες).
Η Λάιφο αφιερώνει κατά καιρούς τεύχη με θέμα το βιβλίο. Ευτυχώς που κυκλοφορεί και ψηφιακά.
Είναι ένας καλός τρόπος για να ενημερώνεσαι για κάποιες νέες εκδόσεις.
Καλό σου απόγευμα.

Elli είπε...

Τα βιβλία είναι από μόνα τους αλλά και συνδυαστικά διαδραστικά.
roadartist γεια και σε εσένα και τι καλά να μας βλέπεις. Θα έχουμε κάτι να περιμένουμε στις 9 Απριλίου! Σίγουρα θα βρούμε τροφή στην Lifo.
Καλό βράδυ!

maximus είπε...

Είτε είναι επίσημες επιστολές ή προσωπικές, η γραφή τους συμφωνώ ότι είναι ένα μοναδικό είδος τέχνης που μπορεί να αποκαλύψει συγκλονιστικές και σίγουρα αληθινές πτυχές του χαρακτήρα του αποστολέα, αλλά ταυτόχρονα και του παραλήπτη!

Νομίζω ότι είναι κάτι ζωντανό τελικά, διότι όσες φορές κάποιος διαβάσει ένα γράμμα, μπορεί να δει και παραπάνω από μία ερμηνείες.

Elli είπε...

MAXIMUS και επιστολές όλοι έχουμε γράψει και μπορούμε να γράψουμε χωρίς και τόσους ενδοιασμούς αν το κάνουμε καλά ή όχι, άρα τα γράμματα είναι κοντά σε όσα θέλουμε να πούμε.
Με έναν νοερό ή πραγματικό συνομιλητή στο νου μας ελευθερώνουμε σκέψεις ατομικές προς έναν και πολλούς.

Άστρια είπε...

Πολύ όμορφο θέμα και σκέψεις!

Μοναδική ομορφιά έχει το χειρόγραφο κείμενο που απευθύνεται σε κάποιον. Μία προσωπική σφραγίδα του γράφοντα, μία πρόσθετη χαρά και αξία για τον αποδέκτη.

Αρχικά με το τηλέφωνο και μετά με τα emails και το skype, η αλληλογραφία με την ομορφιά της έχει ξεθωριάσει. Μαζί και η συναισθηματική φόρτιση, πολλές φορές, από την χρονική αναμονή μιας απάντησης λόγω μεγάλης απόστασης.


Καλό Σ/Κ :))

Caesar είπε...

"Γράμματα στη Μιλενα", συλλογή επιστολών του Κάφκα. "Γράμματα στην Οφέλια" του Φ.Πεσσόα. "Γράμματα στον Ελικώνα" της Μαρίνας Τσβεταγεβα. "Γράμματα χωρισμού" ανθολόγηση επιστολών, διάσημων γυναικών σχετικά με κάποιον χωρισμό με υπέροχο πρόλογο, από την Εφη Φρυδά, και πολλές πολλές άλλες περιπτώσεις.
Η επιστολογραφία είναι μια μορφή λογοτεχνίας, ιδιαίτερα από τους γνωστούς & καταξιωμένους, σε εποχές που ενέπνεαν περισσότερο την αλληλογραφία.
Ευτυχώς όμως υπάρχει ακόμη και σήμερα ενδιαφέρον απο αρκετούς να διατυπώνουν, έστω και με ηλεκτρονική αλληλογραφία, τις σκέψεις τους με κάποια συναισθηματική φόρτιση που συνήθως προκαλείται από τις ανθρώπινες σχέσεις & ...υποσχέσεις;)

Elli είπε...

Άστρια γεια και καλή εβδομάδσ! Ναι είναι από τις γραπτές περιοχές που αλλάζουν και δεν έχουν την ίδια σημασία στην επικοινωνία.

Ceasar πολλοί επιστολικού τύπου τίτλοι, δεμένοι με την αγάπη και την απώλειά της περισσότερο. Δεν τολμώ να ρωτήσω αν τα έχεις όλα διαβάσει. Ευτυχώς που τα συναισθήματα βρίσκουν τρόπους να εκφράζονται κάπως...

Caesar είπε...

@ Elli,
Είναι αλήθεια πως διαβάζονται ευχάριστα & δημιουργούν ή εμπνέουν διάφορα συναισθήματα.
Πιστεύω όμως ότι τίποτα δεν συγκρίνεται με την συναισθηματική ένταση που εμφωλεύει η προσωπική αλληλογραφία του καθενός μας;)

Elli είπε...

Caesar τα προσωπικά μας είναι τα πιο δυνατά εφόσον περνάνε μέσα από το όχημα της επαφής μας με τον κόσμο, εμάς τους ίδιους. Είναι και πραγματικά, όχι διαθλασμένα, φανταστικά... Τα διαβάσματα όμως είναι αυτόνομες εμπειρίές από μόνες τους.