Σάββατο 28 Μαρτίου 2009

Κατάλοιπα ζωντανού συγγραφέα

Robert Musil, Κατάλοιπα ζωντανού συγγραφέα, μτφρ. Δήμος Βαρθολομαίος κ.ά., εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1994, 217 σ.


Οι περισσότεροι από εσάς εκεί έξω δηλώνετε ότι δε δανείζεστε βιβλία από δανειστικές βιβλιοθήκες ή από φίλους. Προτιμάτε, έχετε γράψει κατά καιρούς, να έχετε το αντίτυπο στην κατοχή σας, να υπογραμμίζετε, να σημειώνετε και να ανατρέχετε σε αυτό όποτε το αισθανθείτε. Εν μέρει το κατανοώ. Πράγματι είναι δύσκολο να διαβάζεις λογοτεχνία ή ποίηση από ένα αντίτυπο που δεν είναι δικό σου, που δεν έχεις κανένα δικαίωμα πάνω του, αλλά δε συμβαίνει το ίδιο με επιστημονικά εγχειρίδια.

Τα Κατάλοιπα ζωντανού συγγραφέα του Ρόμπερτ Μουζίλ, συγγραφέα του βιβλίου Άνθρωπος χωρίς ιδιότητες, είναι ένα βιβλίο που εντόπισα στα ράφια βιβλιοθήκης και φυσικά δανείστηκα χωρίς να το πολυσκεφτώ. Από τις πρώτες σελίδες του μου δημιουργήθηκε η επιθυμία να γράψω γι’ αυτό εδώ, αλλά τώρα συνειδητοποιώ πόσο δύσκολο είναι να εντοπίσω τα κομμάτια εκείνα που περισσότερο μου άρεσαν και θα ήθελα να τα παραθέσω από ένα αντίτυπο ξένο στο οποίο δεν μπορούσα να υπογραμμίσω.

Οι σελίδες του φαντάζουν ένα πέλαγος με ακυβέρνητες λέξεις, αναγκάζομαι να διαβάσω πάλι από την αρχή κεφάλαια για να εντοπίσω εκείνες τις προτάσεις που ήθελα να κάνω δικές μου. Ίσως να χρειαστεί να το διαβάσω όλο ξανά.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τέσσερα μέρη. Τα τρία μέρη είναι χωρισμένα σε κεφάλαια σαν μικρά αφηγήματα, δοκίμια ή στοχασμούς. Το τέταρτο μέρος είναι ένα αφήγημα με τον τίτλο «Κότσυφας», το οποίο τελειώνει με τον αφηγητή να στέκει μόνος, ανάμεσα στα φαντάσματα των νεκρών, στο πατρικό του σπίτι που πέρασε τα παιδικά του χρόνια και να ανακαλύπτει τα παιδικά του βιβλία σε ένα μπαούλο στη σοφίτα, με όψη ταλαιπωρημένη από το χρόνο όλα σχεδόν δε τα γνώριζε αλλά «σαν μπήκε μες στις σελίδες κατέκτησε το περιεχόμενό τους σαν τον πειρατή που κουρσεύει μες στους κινδύνους». Η τελευταία αυτή εικόνα μου άφησε μια γεύση γλυκιά κλείνοντας το βιβλίο.

Προτιμώ τα βιβλία που περιλαμβάνουν αφηγήματα ή διηγήματα. Τα θεωρώ ασφαλέστερα γιατί σίγουρα θα βρω μέσα τους κάτι που να ανταποκρίνεται περισσότερο στα γούστα μου. Η ΗΗΈτσι συνέβη κι εδώ. Το δεύτερο μέρος του που τιτλοφορείται «Εμπαθείς παρατηρήσεις» περιλαμβάνει κεφάλαια που με έβαλαν σε σκέψη. Ο συγγραφέας προσπαθεί να απαντήσει στην ερώτηση «Μπορείτε να ορίσετε τι είναι λογοτέχνης;» χωρίς τελικά να τα καταφέρνει την αφήνει σε εμάς.

Αλλού αντιστρέφει τον ισχυρισμό ότι σήμερα οι συγγραφείς δεν είναι σε θέση να γράψουν μεγάλα βιβλία με την εκδοχή ότι οι αναγνώστες δεν είναι σε θέση να διαβάσουν. Ο συγγραφέας επεμβαίνει σε όλα τα πεδία της τέχνης: στη ζωγραφική, στα μνημεία και στα γλυπτά, στον κινηματογράφο και παντού αφήνει αναπάντητα ερωτήματα.

Γραμμένα από το 1920 έως και το 1929 τα κείμενα του έχουν να δώσουν ακόμη και σήμερα σκέψη, όπως κάθε τι κλασικό.

Τον τίτλο του βιβλίου του εξηγεί στην πρώτη σελίδα στα «Προλεγόμένα» του:

«Όπως και να έχει το πράγμα, όποια και να είναι τα κριτήρια με τα οποία θα ξεχωρίσουμε τα αξιόλογα κατάλοιπα από τα απλά ρετάλια, εγώ είμαι αποφασισμένος να ματαιώσω τη δημοσίευση των δικών μου, προτού έρθει η στιγμή που θα μου είναι πια αδύνατο. Και ο ασφαλέστερος τρόπος να το πετύχω, όσο παράξενο κι αν φαίνεται, είναι να τα εκδώσω εγώ ο ίδιος όσο είμαι ακόμα ζωντανός.».

10 σχόλια:

Caesar είπε...

Μου προκάλεσες το ενδιαφέρον για τον Robert Musil και αναζητώντας κάτι σχετικό έπεσα σε κάποια ημερολόγιά του (απο τη βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας) & μου άφησαν μια όμορφη γεύση. Κρίμα που δεν είχαν blog στην εποχή τους!

"Ανθρωποι των γραμμάτων που μιλούν σαρκαστικά για το πνευματικό τους έργο. Κερ: «Η λογοτεχνία καταλαμβάνει μονάχα μια γωνίτσα της ζωής μου». Θα μπορούσε κανείς να αντιτείνει: η λογοτεχνία είναι μια θαρραλέα ζωή οργανωμένη κατά έναν πιο λογικό τρόπο. Είναι η φλόγα που ξεφλουδίζει έναν άνθρωπο ώς το κόκαλο για χάρη ενός σκοπού στον οποίο η συγκίνηση είναι διανοητική μέθοδος. Τα υπόλοιπα είναι προπαγάνδα. 'Η είναι ένα φως που γεννιέται σ' ένα δωμάτιο, ένα αίσθημα που διαπερνάει το δέρμα όταν κανείς ανακαλεί εμπειρίες που σε άλλες περιπτώσεις παραμένουν συγκεχυμένες ή αδιάφορες...."

Robert Musil
14 Νοεμβρίου 1910 (Ρώμη)

Elli είπε...

Ενδιαφέρουσα και προκλητική η αντίφαση τα κατάλοιπα ενός ζωντανού συγγραφέα. Είναι σαν να παράγει κατάλοιπα και όχι έργο, σαν να μην περιμένει...
Μην αμφιβάλλεις ότι θα το ψάξω να το βρω.

librarian είπε...

Χαίρομαι Caeser που ανάρτησή μου σου προκάλεσε ενδιαφέρον και έψαξες να βρεις περισσότερα για το συγγραφέα. Αλήθεια πιστεύεις ότι αυτοί οι άνθρωποι θα δημιουργούσαν δικό τους ιστολόγιο αν είχαν την ευακιρία;

Elli ελπίζω να κυκλοφορεί το συγκεκριμένο βιβλίο γιατί είναι αρκετά παλιό. Σε περίπτωση που δεν το βρήσκεις πες να δω τι μπορώ να κάνω.

Άστρια είπε...

"Χαράξου κάπου με οποιονδήποτε τρόπο και μετά πάλι σβήσου με γενναιοδωρία." Δεν ξέρω, αλλά αυτά τα λόγια ήρθαν να γραφτούν από την "Μαρία Νεφέλη" του Οδ.Ελύτη. Με τη διαφορά ότι ίσως οι στίχοι να μιλούν ακόμα και για το όλον και όχι μόνο για το εν μέρει.

Πολύ ωραία η ανάπτηξή σου Librarian, νομίζω ότι πέτυχες να αποδώσεις στο λιγο όσο μπορούσες πιο πολύ, με την ευσυνείδητη φανερή έννοια να είσαι πιστή στο βιβλίο.

Ίσως θα έπρεπε να σκεφτείς πάντως σοβαρά να περάσεις στην άλλη πλευρά, αυτή της συγγραφέως -αν δεν έχεις ήδη αρχίσει- :)

Πολλά φιλιά, καλή εβδομάδα.

librarian είπε...

Καλημέρα Άστρια γλυκιά. Το έχεις εσύ όποτε περνάς από εδώ να μας αφήνεις δωράκια και χαμόγελα! Να σου πω ευχαριστώ, μου ακούγεται λίγο.
Μου άρεσε πολύ η εικόνα σου και είναι πολύ κοντά σε κάτι άλλο που είχα σκεφεί και ούτε στην Elli δεν το είχα πει, τώρα που το είδα το ξαναθυμήθηκα. Νομίζω όμως ότι μας πάει πολύ η εικόνα σου.

Και τα λόγια του αγαπημένου όλων Ελύτη.

Και τα λόγια τα δικά σου. Νομίζω ότι η συγγραφή απαιτεί πολλά που εμένα δε μου βρίσκονται ακόμη.

Και επειδή δε βρίσκω λέξεις για ευχαριστώ σου αφήνω ένα μεγαααλο χαμόγελο.

Άστρια είπε...

Σ' ευχαριστώ πολύ Librarian γιατί οι βολτίτσες πολλά δωράκια μου έκαναν:)
Όσο για την συγγραφή, νομίζω ότι επειδή έχεις διαβάσει και θαυμάσει τόσα βιβλία, κάνεις συγκρίσεις. Θα πρέπει ν' αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο και ανεπηρέαστο, να ξεκινήσεις, να δεις τί έγραψες και αν στο τέλος δεν σου αρέσει τότε να το σβήσεις:)
Να ξεκινήσεις όμως, ε, κάποια στιγμή θα νιώσεις έτοιμη:)

Πολλά φιλιά σε σένα και στην Elli

Alexandros είπε...

Γεια σου Librarian!

Σχετικά με αυτό που έγραψες στην αρχή, ακόμα και δικό μου να είναι το βιβλίο, δεν μου παει καρδιά να σημειώσω πάνω.. Και έτσι, όταν μετά από καιρό θέλω να γράψω κάτι σχετικό, πρέπει να διαβάσω εκτεταμμένα κομμάτια...
Για το βιβλίο αυτό καθέ αυτό δεν γνώριζα. Ευκαιρία να ρίξω μία ματιά. Να είσαι καλά!

librarian είπε...

Σε ευχαριστώ Άστρια. Να περνάς να κάνεις βόλτες μαζί μας.

Αλέξανδρε ούτε αυτό το κατανοώ και γνωρίζω ότι το κάνουν πολλοί. Πως είναι δυνατόν το αντιτυπό σου να μην το κάνεις με κάποιο τρόπο δικό σου;

roadartist είπε...

Επ, εγώ δανείζομαι βιβλία από δανειστικές βιβλιοθήκες κ από φίλους... (και πάντα τα επιστρέφω μετά..το αναφέρω γιατί οι περισσότεροι δε τα επιστρέφουν ποτέ..ειδικά σε φίλους, σπαστικό!!....)

Elli είπε...

Άστρια καθυστερημένα ευχαριστώ για τα φιλιά και πολλά και από μένα.

Librarian πάντως χαίρομαι που αναδύονται οι εικόνες και οι σκέψεις σου.

Alexandros Αλέξανδρε καταλαβαίνω τα σιγοπατήματά σου και τον σεβασμό σου στα αντικέιμενα και ειδικά στα βιβλία μα δοκίμασε με μικρά δικά σου μολυβένια σημαδάκια και θα δεις, θα πλοηγείσαι στις σειρές και στις σκέψεις.

roadartist και εγώ τα ίδια. Βουτάω. Τα διαβάσματα απο δικά μας, και από αντίτυπα δανεικών φτιάχνουν ιστορίες